به گزارش حلقه وصل، «مهاجرت» به معنای کوچ یا انتقال و جا به جایی افراد از مکانی به مکان دیگر است که افراد به طور معمول برای بهبود شرایط زندگی‌شان به آن روی می‌آورند و در عصر حاضر به جا به جایی افراد از یک کشور به کشور دیگر برای زندگی، مهاجرت می‌گویند که این امر ممکن است به دلایل مختلفی انجام شود، اما یکی از دلایل هم می‌تواند ادامه تحصیل و یافتن شرایط شغلی بهتر برای افراد باشد که این نوع مهاجرت بیشتر برای دانشگاهیان و افرادی با قابلیت‌های علمی بالا انجام می‌شود که از سوی کشورهای پیشرفته به آن‌ها پیشنهادات شغلی و تحصیلی ارائه شده و این مسأله آن‌ها را به فکر مهاجرت می‌اندازد.
* آمارهای دروغی که هدفی جز سیاه‌نمایی نداشت
مهاجرت نخبگان به کشورهای پیشرفته‌تر به طور معمول در همه کشورها وجود دارد اما چند وقتی است که رسانه‌های مختلف آمارهایی از مهاجرت استعدادهای ایرانی به کشورهای دیگر ارائه می‌دهند که آمار ارائه شده جای تحقیق و مطالعه دارد.
در یکی از آمارهای ارائه شده اینگونه آمده بود که ایران رتبه دوم فرار مغزها در جهان را دارا است و سالانه ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار متخصص تحصیلکرده از کشور مهاجرت می‌کنند؛ این آمار اذهان بسیاری از ایرانیان را درگیر کرده و سبب شد تا به مطالعه درباره آمار صحیح پیرامون مهاجرت استعدادهای کشورمان به کشورهای دیگر بپردازیم.
* از شایعه تا واقعیت در آمار پایگاه‌های معتبر
در بررسی‌های اولیه با آمار یونسکو (ژانویه ۲۰۱۹) مواجه شدیم که براساس این آمار ایران در سال ۲۰۱۱، حائز رتبه ۱۲ در میان کشورهای اعزام کننده دانشجو در دنیا بوده و جایگاهش در سال ۲۰۱۶ به رتبه ۱۸ تنزل یافته است.
این موضوع نیز در آمار یونسکو آمده است که کشور آلمان یکی از کشورهای اصلی اعزام کننده دانشجو در دنیاست و قریب به ۱۲۰ هزار دانشجوی آلمانی در خارج از کشور تحصیل می‌کنند
براین اساس نرخ رشد تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور با ۴ درصد در مقایسه با کشورهای همسایه از جمله عربستان با ۷۴درصد و پاکستان با ۳۳درصد بسیار پایین است.
همچنین آماری نیز از سوی سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) ارائه شده که بر این اساس براساس آمار سال 2018، تعداد دانشجویان مهاجر از ایران 12 هزار و 700 نفر بوده که این آمار دانشجویان ایران را در رتبه 12 قرار داده است.
آمار سال 2016 نیز در جدول زیر مشخص است و براین اساس ایران در سال 2016 در میان کشورهای مهاجرفرست در جایگاه 18 دنیا بوده است، حال آنکه کشورهایی مانند آلمان و فرانسه از ایران مهاجر فرست‌تر به شمار می‌روند.
* روند کاهشی مهاجرت استعدادهای ایرانی در رشته‌های مختلف براساس یک آمار تحلیلی
در پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان نیز آماری وجود دارد که با مراجعه به این پایگاه هم می‌توان به موضوع بی اساس بودن ازدیاد مهاجرت استعدادهای ایرانی پی برد چرا که آمار بنیاد ملی نخبگان نیز کاهش مهاجرت استعدادهای ایرانی را نشان می‌دهد.
این بنیاد در تحلیل و مطالعه از شرایط ۲۷۱۲ نفر برگزیدگان المپیادهای دانشجویی و ۳۵۳۱۳ نفر از رتبه‌های یک تا هزار کنکور اعلام کرده است: میزان خروج از کشور قطعی رتبه‌های ۱ تا ۱۰۰۰ کنکور سراسری در رشته ریاضی از حدود ۶۰ درصد برای دانش‌آموختگان سالهای ۹۰ تا ۹۲ با روند کاهشی به حدود ۳۸ درصد برای دانش آموختگان سالهای ۹۵ تا ۹۷ رسیده است، میزان خروج از کشور قطعی رتبه‌های ۱ تا ۱۰۰۰ کنکور سراسری در رشته علوم‌تجربی از حدود ۱۰ درصد برای دانش‌آموختگان سالهای ۹۰ تا ۹۲ به کمتر از ۷ درصد برای دانش آموختگان سالهای ۹۵ تا ۹۷ رسیده است، در رشته‌های علوم‌انسانی نیز میزان خروج از کشور قطعی رتبه‌های یک تا هزار کنکور سراسری از حدود ۲۰ درصد برای دانش آموختگان سال ۹۲ به کمتر از ۸ درصد برای دانش آموختگان سال ۹۷ کاهش داشته است.
براساس این آمار تحلیلی، میزان خروج از کشور نهایی برگزیدگان المپیادهای ریاضی، فیزیک، شیمی، کامپیوتر، نجوم و زیست‌شناسی با سیر نزولی، از حدود ۶۲ درصد برای دانش آموختگان سالهای ۹۰ تا ۹۲ به حدود ۳۷ درصد برای دانش‌آموختگان سالهای ۹۵ تا ۹۷ رسیده که نشان می‌دهد، روندی کاهشی داشته است.
براساس آمار اعلام شده از سوی معاون علمی و فناوری رئیس جمهور ما اول انقلاب ۵۶ هزار دانشجو در آمریکا داشتیم که بیشترین مجموعه دانشجوی خارجی در آمریکا بوده است، در حال حاضر رتبه ما بین ۱۲ تا ۱۵ است به طوریکه عربستان ۵ برابر ما در آمریکا دانشجو دارد، کره با وجود جمعیت کمتر نسبت به ایران ۷ تا ۸ برابر ما دانشجوی مهاجر دارد
* بازگشت نخبگان به کشور
براساس آمار، حتی بیش از ۴۷۰۰ نفر از متخصصان و فارغ‌التحصیلان ایرانی خارج از کشور به کشور بازگشته و همکاری خود را با مراکز علمی و تحقیقاتی آغاز کرده‌اند که از این میان ۱۳۵ کارآفرین، ۹۳ شرکت دانش‌بنیان و فناور را تاسیس کرده، ۳۴۰ نفر به عنوان هیأت‌علمی دانشگاههای برتر کشور جذب شده و ۱۷۰ استاد مدعو و معین در دانشگاههای کشور قرارداد امضا کرده‌اند، ۵۰۰ دانش‌آموخته دکتری در قالب پسادکتری در چرخۀ خدمت‌رسانی به جامعۀ بومی قرار گرفته‌اند و بیش از ۲۰۰۰ سخنرانی و کارگاه تخصصی در ۴ سال گذشته برگزار شده است.
* کاهش چشمگیر مهاجرت دانشجویان برای ادامه تحصیل به خارج از کشور
منصور غلامی وزیر علوم نیز از کاهش مهاجرت دانشجویان برای ادامه تحصیل به خارج از کشور خبر داده و گفته است: کشور ایران در بین کشورهایی که فرستنده دانشجو هستند رتبه بدی ندارد و دارای یک جایگاه متعادل است.
سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهور نیز در این باره گفته است: جمهوری اسلامی ایران از آن دسته کشورهایی است که مهاجرت پذیر و مهاجر فرست نیست و آمارهای بالایی برای مهاجرت نخبگان به کشورهای دیگر وجود ندارد به طوریکه در سالهای اخیر مهاجرت‌ها از ایران کاهش داشته است و خوشبختانه در سه سال گذشته هزار و ۴۰۰ نفر از ۱۰۰ دانشگاه برتر به ایران بازگشته‌اند.
به گزارش فارس، پدیده مهاجرت استعدادها قابل نفی نیست اما مسأله اینجاست که تعداد مهاجران به آن اندازه که رسانه‌های خارجی سیاه‌نمایی می‌کنند نیست و بنیاد ملی نخبگان نیز با برنامه‌ریزی‌هایی باعث شده تا بسیاری از استعدادهای ایرانی حاضر در کشورهای دیگر به کشور بازگردند.
منابع:
رصدخانه مهاجرت ایران
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
بنیاد ملی نخبگان