تحلیل سعدالله زارعی درباره تحولات عراق و لبنان

به گزارش حلقه وصل،   برنامه شنبه شب جهان آرا با حضور سعدالله زارعی کارشناس مسائل منطقه با موضع تحولات لبنان و عراق روی آنتن رفت.

زارعی در ابتدای برنامه با اشاره به تحولات اخیر لبنان گفت: در چند روز اخیر شاهد تجمعاتی در شهرهای لبنان بودیم که البته این تجمعات بیشتر در مراکز استان‌های لبنان وجود داشت. البته این موضوع شامل تمامی استان‌های لبنان هم می‌شود و همه طوایف لبنان در این تجمعات حضور داشتند.

وی افزود: بر اساس گزارشاتی که اطلاعات ارتش لبنان منتشر کرده است از شمال تا جنوب لبنان حدود سی صد هزار نفر در این تجمعات شرکت کردند که حدود ۱۰ درصد جمعیت لبنان را شامل می شود.

زارعی با اشاره به ساختار جمعیتی تجمعات لبنان اظهار داشت: عدد جمعیتی شرکت کننده در این اجتماعات بین مسیحیان و شیعیان اختلافات چندانی نداشته و حتی در برخی موارد جمعیت شیعیان بیشتر هم بوده است. بنابر این موضوع در لبنان یک مسئله اجتماعی است. این مسائل به موضوعات اقتصادی که در لبنان وجود دارد بر می گردد و تا حدی هم متاثر از پیمان طائف است که در سال ۱۳۶۹ برای لبنان منعقد شده است بر می گردد. بر اساس این پیمان یک فرمولی در اداره لبنان تنظیم شد که اجرا شد و بر اساس آن طبقاتی را در لبنان ایجاد کردند که موجب شد تا طبقات ممتاز و متصل به دولت شکل بگیرد. اتحادیه عرب ساختاری را برای اداره لبنان چید که موجب پیدا شدن یک قشر کوچکی که بیشتر درآمدهای لبنان را در اختیار داشتند شد. لذا اتفاقاتی که در لبنان افتاده محصول ساختار اشتباه لبنان است و باید اولا سراغ اصلاح ساختار در این کشور رفت لذا مسئله اصلاح ساختار دولت و تنظیم بودجه از خواسته های مردم بوده است.

کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: سعد حریری بر اساس طرحی که در مشورت با رییس جمهور و طوایف لبنانی تنظیم کرد قرار شد به این خواسته‌ها پاسخ دهد. دیروز هم سید حسن نصر الله به این موضوع به عنوان یک دستاورد اشاره کرد. بر اساس بررسی‌های انجام شده سطح بدهی‌های لبنان ۱۲۰ میلیارد دلار است اما سالانه حجم صادرات لبنان از ۲ میلیارد دلار تجاوز نمی کند و دولت مجبور است هزینه ۱۸ میلیارد دلاری خودش در طی سال را با ۱۶ میلیار دلار کسری بودجه ببندد و این کسری بودجه از طریق استقراض بدست آمده است. در سال ۲۰۰۶ بدهی خارجی لبنان ۴۰ میلیارد دلار بوده است که امروز به ۱۲۰ میلیارد دلار رسیده است. این میزان بدهی هم از سود پولی است که لبنانی ها باید برای این بدهی می پرداختند. وضعیت لبنان امروز طوری است که نمی تواند بدهی و سود ناشی از آن را بدهد. خوب این موضوع روی مردم فشار وارد کرده و ارزش پول ملی هم افت پیدا کرده و نگه داشتن دلار برای مردم یک مسئله شده است.

زارعی تصریح کرد: در این مسئله دولت با یک ناپختگی روی مسئله مخابرات دست گذاشت که یک مسئله عمومی در لبنان است. جامعه لبنان بیش از ۴۰ درصد بیکاری دارد که بین تمام اقشار و طوایف به صورت یکسان نیست که این هم به خاطر ساختارهای غلط گذشته لبنان است.

امروز این بن بست اقتصادی در لبنان محصول یک ایراد ساختاری است و محصول سوء مدیریتی است که طی سال های اخیر بوجود آمده است. این موجب تشکیل تجمعاتی در لبنان شده که قابل پیش بینی هم بود و تا زمانی هم که این امر اصلاح نشود این تجمعات ادامه خواهد داشت.

وی درباره همزمانی این تجمعات در لبنان و عراق عنوان کرد: هر حادثه‌ای که در یک جایی اتفاق می افتد می تواند برای جای دیگر الهام بخش باشد.   بر اساس یک نگاه طبیعی ماجرای لبنان برخاسته از وضعیت داخلی این کشور است که سید حسن نصرالله هم به آن اشاره کرد و تا زمانی که این مسئله حل نشود موضوع سوء استفاده سفارتخانه ها به جای خود باقی است.

در مسئله لبنان یکسری علامت های غیر طبیعی هم می بینیم. جریانی گفته است تعرفههای دولتی باید اصلاح شود و دولت هم گفته است من قیمت ها را اصلاح کردم و در مورد فساد هم دولت وعده های بزرگی داده است و حداکثر کاری که می‌توانسته بکند را اعلام کرده که در نتیجه آن می بایست یک آرامشی در لبنان بوجود می آمده است اما طی دو روز گذشته تجمعات لبنان بیشتر شده و به سمت خشونت هم رفته است.

زارعی در باره نقش عوامل خارجی در تحولات لبنان گفت: سفارت آمریکا هم گفته که مشکل ما بانک ها هستند و همزمان به بانک های لبنان حمله شده است آیا بین این اعلام ‌و اقدام ارتباطی وجود ندارد. یا در موردی دیگر سفارت خانه عربستان مقدار زیادی غذا بین معترضان پخش کرده است و همچنین مردم را به خشونت تحریک کرده است در حالی که دولت سعد حریری معروف است که وابسته به سعودی است.

وی درباره حمایت حزب الله از عدم استعفا دولت در لبنان گفت: اگر دولت در لبنان استعفا دهد خلاء سیاسی بوجود می آید. در جامعه لبنان یک ساختار موزاییکی وجود دارد.

در پارلمان لبنان ۵۰ درصد کرسی ها متعلق به مسیحیان است و ۵۰ درصد بقیه مربوط به بقیه اقوام است در حالی که مسیحیان ۳۰ درصد جمعیت لبنان را دارند. اهل سنت هم ۲۸ کرسی پارلمان را دارند و شیعیان ۲۷ کرسی در صورتی که جمعیت اهل سنت کمتر از شیعیان است. از دل این ساختار هیچ نخست وزیری خارج از طیف سنی نمی توان نخست وزیر شود. اگر همین دولت با همین وضعیتی که دارد کنار برود حداقل یکسال طول می کشد تا دولت بعدی سرکار بیاید. ضمن اینکه باز هم جامعه لبنان باید یکپارچه همین حزب آقای حریری را انتخاب کند.

وی گفت: در این بین طیف های وابسته به سعودی که برجسته ترین آنها سمیر جعجع است و حزب هایی مانند جنبلاط هستند به همراه سعودی ها تمنای حمله آمریکا به ایران را داشتند کما اینکه صهیونیست ها هم خیلی برای این مسئله تلاش کردند اما آمریکایی ها متوجه شدند که جنگ با ایران برای آنها ممکن نیست. چه اینکه آنها از جنگ افغانستان هم خارج نشدند و تمنای صلح از طالبانی می کنند که روزی برای نابودی آنها به افغانستان حمله کردند.

زارعی خاطر نشان کرد: وقتی در یک شکل ضعیف تر نتوانستند از جنگ عبور کنند مواجهه با ایران مشکل تر هم خواهد بود.   ضمن اینکه علی رغم آنکه آمریکایی های می گفتند همه گزینه های ما روی میز است اما همه متوجه شدند که هیچ گزینه ای روی میز و حتی زیر میز هم نیست بنابراین یک تغییراتی در نگاه ها ایجاد شد و این وضعیتی که ما مشاهده می کنیم محصول اقدامات دست هایی است که می خواستند پیروزی های جبهه مقاومت را تلخ کنند لذا یک صحنه آرایی کردند که به نظر من عمق آنچنان هم ندارد.

زارعی تصریح کرد: اگر از منظر طبیعی به ماجرا نگاه کنیم این موضوع باید در یک زمان کوتاهی حل شود اما مشخص شده است که یک دست هایی پشت قضیه وجود دارد که افرادی را با اتوبوس به بیروت منتقل کردند. در سال ۸۷ هم شاهد این موضوع بودیم که بعد از جنگ ۳۳ روزه اعتراضاتی شکل گرفت که ۹ ماه هم به طول انجامید. من معتقدم این اعتراضات هم طول خواهد کشید اما نه به میزان قبلی و فقط در هفته های آینده شاهد ادامه اعتراضات خواهیم بود.

این کارشناس مسائل منطقه در ادامه با اشاره به اوضاع عراق گفت: در جامعه عراق شباهت هایی با لبنان مشاهده می کنیم. همانطور که در لبنان توافق طائف باعث بوجود آمدن یک دولت ناکارآمد شده است در عراق هم مانند همین مسئله را شاهد هستیم. در عراق هم یک‌ وضعیت موزاییکی را می بینیم که ۶۰ درصد جمعیت این کشور را شیعیان تشکیل می دهند و ۱۷ درصد کردها هستند و سنی های عرب عراق هم ۱۸ درصد هستند و بقیه ترکمن ها هستند.

وی افزود: ساختار سیاسی که از سال ۲۰۰۵ به بعد در عراق مستقر شد زمینه را برای بروز مشکلات در عراق فراهم می کرد. البته در عراق گفته نشده بود که مسئولیت ها سهم چه طوایفی است اما تعیین تکلیف این مسئولیت ها بر اساس توافقات سیاسی، جای رای اکثریت را گرفت. بر اساس همین توافقات پست ریاست جمهوری به کردها داده شد، نخست وزیری به شیعه داده شد و رییس مجلس هم به سنی ها داده شد. در داخل کابینه هم شاهد سهمیه بندی بودیم. داخل شیعه و سنی هم همین اختلافات وجود دارد که شاهد این اختلافات در انتخابات اخیر عراق که همزمان با انتخابات لبنان هم بود، بودیم. اتفاقا در هر دو انتخابات، هم در عراق هم در لبنان شاهد بودیم که جریان مقاومت اکثریت آرا را بدست آورد.

زارعی تصریح کرد: دولت عراق در حقیقت گوشت قربانی بین احزاب است و نخست وزیر انتخابی عملا قدرتی ندارد زیرا یک کابینه سهمیه بندی شده در اختیار دارد. هرچند در دوره جدید اصلاحاتی انجام شد اما اثرگذار نبود. لذا بر این اساس یک کابینه ناهمگون شکل می گیرد که هر گروهی می خواهد نفع خود را در آن بییند. مثلا در موضوع بودجه، ۱۷ درصد بودجه باید سهم کردها باشد که الان سهم آنها ۲۰ درصد است و در روز هم ۹۰۰ هزار بشکه نفت بدون دخالت وزارت نفت عراق صادر می کنند. بازتاب این موضوع در بخش شیعی این است که آنها دچار مشکل می شوند. بار زیادی از دولت روی دوش آنها است اما خدماتی که دولت به شیعه می دهد کمتر است.

وی ادامه داد: سهمیه بندی در کابینه عراق موجب شده تا هر گروهی سهم مالی بیشتری را به سمت خود جلب کند. مثلا در موضوع استخدام گفته شده ۷ میلیون نفر در عراق حقوق می گیرند و دولت زیر بار این قضیه زانو زده است. عراق روزانه ۳.۵ میلیون بشکه نفت صادر می‌کند که یک سوم آن را آمریکایی ها برای جبران هزینه های جنگ بر می دارند. اگر دولت عراق درگیر این خورده خرجی ها نبود خیلی راحت می توانست کشور عراق را اراده کند.

زارعی تاکید کرد: مسئولان عراق در جلسات سه جانبه یک کلمه ای را مطرح کردند که البته اجرا شدن آن در عراق سخت است. آنها گفتند قانون باید اصلاح شود تا یک دولت مقتدر بتواند جامعه عراق را اداره کند. اما اجرای این حرف خیلی دشوار است زیرا دولت باید از مجلس عراق رای بگیرد اما مجلس عراق یک مجلس تجزیه شده است.

وی با اشاره به دخالت خارجی در حوادث عراق گفت: ۱۰ استانی که در آنها تظاهرات می شود استان‌های شیعی هستند. رهبرانی که بیانیه دادند و پرچم مبارزه با فساد بلند کردند کسانی هستند که از دل همین ساختار بیرون آمدند و از این ساختار حمایت می کنند و در برابر اصلاح ساختاری عراق می ایستند. آن چیزی که سبب شکل گیری این اجتماعات شده ساختار معیوب و مشکلات اقتصادی عراق است. اما در اینجا هم ما شواهدی می بینیم که جریاناتی که در کمین نشسته بودند تا دستاورد مردم عراق را از بین ببرند فعال شده اند. جامعه عراق یک جامعه دموکراتیک است و دیگر ستمگری های دوران قبل در آن وجود ندارد و مردم عراق هیچ وقت در آزادی امروز نبودند. اینها همان چیزهایی است که برای دشمنان عراق قابل تحمل نیست.

زارعی تصریح کرد: در این تظاهرات می بینید که به مقرهای طیف های مختلف شیعه حمله می شود و به دفاتر عصائب و حشد الشعبی حمله شده و حدود ۱۵ نفر از نیروهای عصائب کشته شدند. کسانیکه در حال حمایت از این تجمعات هستند جریاناتی مانند عبادی و حکیم هستند اما چرا به دفاتر این جریانات و همچنین حشد حمله می شود. این علامت روشنی است از اینکه این یک موضوع داخلی نیست و جریاناتی می خواهند عراقی ها را به جان هم بیاندازند و یک کشتاری از اینها بکنند تا دوباره عراقی ها به عقب برگردند. کشته شدن چند نفر از نیروهای عصائب به شکل فجیع و سوزاندن آنها چیز عادی نیست.

وی گفت: ما شاهد بودیم در دور اول این اعتراضات سفارت آمریکا بیانیه داد که این اعتراضات قانونی است، ‌ حق شهروندان است و دولت هم باید به مطالبات گوش دهد. این یعنی جهت دهی این اعتراضات. و در جای دیگر هم معترضان را با پول سعودی به بغداد منتقل کردند تا بر آتش اعتراضات بدمند.