چند پرسش از منتقدین رویکرد جدید قوه قضاییه

حلقه وصل: امر به معروف و نهی از منکر؛ همان واجب فراموش شده‌ای که شاید در تعریف آن برای نسل آینده، مصادیق عملی و یا حتی نظری در دسترسی وجود نداشته باشد. کمی دورتر اما می‌شود ردپایی از برخی نمونه‌های شاخص این مسئله را بهتر ببینیم. پیشرفت روز افزون تکنولوژی‌های نوظهور و توسعه‌ی فضای مجازی نمونه‌هایی از هر پدیده‌ی اجتماعی در گوشه و کنار جهان را به سمع و نظر عموم می‌رساند. در این راستا به ویزه در سال‌های اخیر کم نبوده نمونه‌هایی از برخوردها و تنش‌های ریز و درشت در مقابل فریضه‌ی امر به معروف و نهی از منکر که غالبا، با هتک حرمت فرد ناهی از منکر همراه بوده است. در همین زمینه اما رویدادهای عجیبی در حال شکل گیری است. تبلیغات گسترده‌ی برخی فعالین ضد انقلاب برای ترغیب عموم مردم به برخورد با نهایان از منکر و ضبط فیلم از آنان و انتشار در فضای مجازی و قص علی هذا؛ اما این تنها یک صورت مسئله‌ی به ظاهر ساده است. در بطن این ماجرا پیچیدگی‌های حقوقی، قضایی، اجتماعی و حتی فرهنگی به چشم می‌خورد که هر کدام نیازمند بحث و بررسی از مناظر مختلف و متفاوت برای رسیدن به نتیجه‌ای معقول است.

پیچیدگی‌هایی که در بند قبلی از آن یاد شد در اولین گام، میزان درگیری و تنش در میان جامعه را افزایش می‌دهد؛ عصبانیت عمومی نیز که ممکن است به وسطه‌ی برخی مشکلات اقتصادی یا سیاسی در سطوح میانی و کلانی کشور، آثار مستقیم و غیر متقیمی بر زندگی و تصمیمات مردم گذاشته باشد، مزید بر علت همین تنش‌ها و اسطحکاک می‌شود و بروز چنین رویدادهایی نیز مانند یک شعله در انبار باروت عمل خواهد کرد. و شاید تنها راهکاری که در وحله‌ی اول به ذهن عموم مردم و حتی معتقدین به ساز و کار امر به معروف و نهی از منکر برسد، جلوگیری از بروز این تنش‌ها به واسطه‌ی کاهش سختگیری و افزایش محسوس میزان آزادی است. اما اگر جزئی و موشکافانه‌تر به ابعاد این مسئله بپردازیم، شاید اصلا بهتر باشد صورت مسئله را طور دیگری تعریف کنیم.

مسئله این نیست که چطور با یک اقدام بازدارنده، نتیجه‌ی یک ساز و کار (امر به معروف و نهی از منکر) را تغییر دهیم. بلکه در حال حاضر باید به دنبال درمان برای رفع عوامل به وجود اورنده‌ی این تنش باشیم. دقیق‌تر ببینید! حال نباید دنبال کاهش تنش‌ها صرف از طریق تغییر در خروجی باشیم. باید به دنبال این بود که اصلا عاملین به منکر دیگر آزادی کاذب برای اعمال خلاف شرع، قانون و عرف خود را پیدا نکنند. این مسئله دقیقا حکایت جابجایی مرز مبارزه است. بجای دفاع از آرمانی تحت عنوان (امر به معروف و نهی از منکر)، حالا باید آمرین به معروف به دنبال مطالبه گری از عاملین به منکر باشند. تا وقتی حریم امنی برای آمرین به معروف و ناهیان از منکر ایجاد نشود، نمی‌شود انتظار تاثیر امر به معروف و نهی از منکر در جامعه را به چشم دید؛ حتی باید منتظر حمله و هتک حرمت آنان باشیم؛ چراکه در فضایی مثل فضای مجازی و حامیانی در کشورهای غربی، حریم به ظاهر امنی در میان افکار عمومی جهانی برای همین قانون شکنان به وجود خواهد آمد.

حالا اگر رویکرد جدید قوه قضاییه با محوریت اعلام اخیر دادستانی مبنی بر پیگیری اعلام جرم از سوی عموم مردم را در کنار توضیحات سطور بالا قرار دهیم، به راحتی می‌شود به سوالات و ابهامات افکار عمومی پاسخ داد. در روزهایی که میدان اصلی کارزار دشمن در کف جامعه و حریم امن خانواده‌های ایرانی است، باید برای فتح خاکریزها از مشارکت عمومی استفاده کرد. یکی از زمینه‌های مشارکت‌ عموم که اتفاقا به واسطه‌ی توصیه‌های اکید و صریح متن دین اسلام و البته پایبندی عموم مردم شریف کشورمان به اصول و فروع آن، مسئله مهم (امر به معروف نهی از منکر) است.

در اولین گام، دادستانی تهران از عموم مردم خواست تا جرایمی از قبیل «کشف حجاب در خودرو»، «کشف حجاب یا سرو مشروبات یا برگزاری مراسم مختلط رقص در اماکنی همچون سفره خانه، کافه، رستوران، مراکز خرید، باغ تالار و...»، «اطلاع از برگزاری پارتی های شبانه یا خانه های فساد و فحشا»، «انتشار مطالب خلاف عفت در اینستاگرام و تلگرام و...» در تهران را حتی‌المقدور ضمن مستندسازی ( تهیه فیلم و عکس و معلوم نمودن محل وقوع جرم و ذکر نوع خودرو و زمان و مکان رویت آن) به شماره ۰۹۰۵۴۳۰۹۴۸۴ در پیام رسانهای سروش، ایتا و... گزارش دهند تا مورد بررسی و در صورت احراز جرم، مورد برخورد قرار گیرد.

این در حالی است که طی روزهای اخیر موجی از حملات متعدد برخی فعالین سیاسی و غیر سیاسی در داخل و خارج از کشور در فضای مجازی مبنی بر غیر اخلاقی بودن این ساز و کار ایجاد شده است. مسئله‌ای که با ربط دادن به بحث غیرت و ناموس در زمینه‌ی فیلمبرداری و عکسبرداری از موارد کشف حجاب، پارتی و یا هرگونه تخلف دیگری، باعث نگرانی برخی از طرفداران همین قانون‌شکنی‌ها شده است. مهمترین سوالی که بد نیست منتقدین جدی و سرسخت این طرح جدید دادستانی پاسخ بدهند این است که «چرا هتک حرمت علیه آمران به معروف یا تهیه عکس و فیلم از آمران به معروف توسط عاملین به منکر و انتشار گسترده آن در فضای مجازی واکنش و نگرانی شما را به همراه نداشت؟ آیا از منظر قانون، اخلاق و عرف، تفاوتی میان دو وجود دارد؟»

با فرض محال حقانیت منتقدین این طرح در سوال قبلی، باید پرسید که در صورت صحت ادعای روشنفکران مخالف با پیاده سازی امر به معروف و نهی از منکر، نقش مردم در این میان چه می‌شود؟ چرا اجازه‌ی قضاوت افکار عمومی بعد از حصول نتیجه‌ی اجرای این طرح را نمی‌دهید؟ باید منتظر ماند ...