به گزارش حلقه وصل، نخستین دوره جایزه ادبی شهید سیدعلی اندرزگو در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد. در طی این مراسم، به برگزیدگان این مسابقه در سه بخش روایت و تاریخ شفاهی، داستان بلند و رمان بزرگسال و داستان کودک و نوجوان جوایزی اهدا شد.
در ابتدای این مراسم، حجت‌الاسلام مسعود دیانی، با ایراد سخنانی ضمن خوشامدگویی به حاضران این مراسم، متن بیانیه برنامه را قرائت کرد.
در ادامه این برنامه، سیدصادق رضایی، دبیر اولین دوره این جایزه، ضمن خوشامدگویی به حاضران در این مراسم، سازوکار انتخاب برگزیدگان این جایزه را تشریح کرد و گفت: پس از سه سال کارشناسی و بررسی چند صد کتاب، چهارده کتاب به‌عنوان کتب برگزیده انتخاب شدند که از میان آن‌ها، پنج کتاب به‌عنوان اثر نهایی معرفی خواهد شد.
وی در ادامه با قرائت بیانیه‌ای گفت: مطلبی که بر آن تأکید می‌کنیم، این است که اساساً آیا عملکرد پنجاه‌ساله پهلوی‌ها را می‌شود تطهیر کرد؟ تا کی می‌توان تاریخ را جعل کرد؟ البته به مصداق «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد» و به لطف الهی، حاصل جریان شیطانی تحریف تاریخ معاصر، با حضور جوانان پرشور، انگیزه الهی و پیران این راه، با تحلیل‌هایی در قالب ادبیات و هنر، ادبیات اعتراض را به جریان انداختند و پس از انقلاب، ادبیات دفاع مقدس شکل گرفت و تا به امروز با تحریف تاریخ انقلاب مقابله کردند. هنگامی که در عصر پهلوی دوم، با حمایت دربار و جریان روشن‌فکری که سعی می‌کردند خدامحوری را از ادبیات حذف کنند یا حیازدایی کنند، همان موقع نویسندگان انقلابی احساس وظیفه کردند و با این تحریف مقابله کردند.
علی مختارپور، رئیس نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، دیگر سخنران این مراسم بود که ضمن اشاره به تأثیرگذاری مثبت چنین جشنواره‌هایی، تاریخ انقلاب را مملو از تحریفاتی از سوی شبه‌روشن‌فکران توصیف کرد که تاریخ را به نفع خود مصادره کرده‌اند.
حجت‌الاسلام قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، سخنران بعدی این مراسم بود که به خفقان و سرسپردگی حکام پهلوی اشاره کرد و گفت: رهبر انقلاب فرمودند همه ناشران و نویسندگان و شاعران را برای نقل روایت تاریخ دعوت کنید. باید همه روایت‌ها را شنید و دانست. نمی‌توان رشادت شیرزنانی مثل همسر شهید اندرزگو را گفت؛ اما از فساد پهلوی‌ها نگفت. از خیانت‌هایی که به هویت این جامعه شده، نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. اگر هزار رمان خوب در روایت سیاهی‌هایی داشته باشیم که بر مردم گذشت، باز هم کم است. نباید در قبال آیندگان و اصل و نسب خودمان کوتاهی کنیم. در دوره‌ای که نشر و کتاب مظلوم است، بنا داریم به‌طور جدی در این مسیر حرکت کنیم. ما در سازمان تبلیغات مبلغ کتاب هستیم و حتماً در ترویج کتاب می‌کوشیم. باید نهضتی مردمی و فراگیر داشته باشیم در بسط روایتی که حق است و بر این مردم گذشته است.
در ادامه برنامه، برندگان جوایز این جشنواره معرفی شدند. داستان کودک نوجوان اولین بخشی بود که برندگان آن به روی صحنه آمدند. داوران این بخش آقایان حسن احمدی، یوسف قوجق و مصطفی خرامان بودند که از میان کتاب‌های «باغ خرمالو»، «دو روایت از یک عکس» و «رؤیای بعدازظهر»، کتاب «باغ خرمالو» به قلم هادی حکیمیان از انتشارات شهرستان ادب را به‌عنوان اثر برگزیده انتخاب کردند. «دو روایت از یک عکس» به قلم ابراهیم حسن‌بیگی از انتشارات سوره مهر، دیگر اثر برگزیده این بخش از جشنواره بود.
حسن بیگی پس از دریافت جایزه با ایراد سخنانی گفت: امروز به آقای نیلی گفتم که شما تقریباً سی سال دیر این جشنواره را برگزار کردید. شاید اگر بوی تعفن تطهیر رژیم پهلوی به گوش نمی‌رسید، این جشنواره شکل نمی‌گرفت. جوانان ما نمی‌دانند که رژیم پهلوی چه‌کار کرد. بعد از دفاع مقدس، ما باید تاریخ انقلاب را جدی می‌گرفتیم تا مثل امروز نشود که جوانان مرتب از ما سؤال کنند چرا انقلاب کردیم. ادبیات و هنر باید به این سؤال پاسخ دهد.
حسن احمدی به‌عنوان سرداور این گروه، بیانیه این بخش از جایزه را قرائت کرد که متن آن به شرح زیر است:
«با گذشت چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، علی‌رغم تلاش داستان‌نویسان این حوزه برای بازتاب وقایعی که منجر به طلوع فجر انقلاب شده، به نظر می‌رسد ذهن کنجکاو و پرسؤال مخاطبین کودک و نوجوان، هنوز به پاسخ سزاوار و شایسته‌ای درباره چرایی این واقعه بزرگ در تاریخ کشورمان نرسیده باشد.
داوران گروه داستان کودک و نوجوان این دوره از جایزه ادبی شهید سیدعلی اندرزگو، ضمن ابراز ناخرسندی از وضعیت کیفی و کمی کتاب‌ها با موضوع انقلاب اسلامی، بر این نظرند اتفاق تازه‌ای در این دوره رخ نداده و صفحه جدیدی از ادبیات ورق نخورده است. لذا مشکلاتی در آثار داستانی بخش کودک و نوجوان منتشره در سال‌های مورد داوری وجود داشت که عبارت‌اند از:
۱. اکثر داستان‌های منتشره، علی‌رغم داشتن ساختاری تقریباً قابل قبول در عناصر متعارف داستان، به‌گونه‌ای نبودند که مخاطبین را راضی کنند. مشکل خیلی از نوشته‌ها، شتاب‌زدگی در آثار و عدم جذابیت و کشش و تعلیق‌های داستانی بود.
۲. به نظر می‌رسد نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان، ضمن رعایت محدودیت‌های گروه سنی مخاطب، بایستی ذهن پویا و پر از سؤال آن‌ها را جدی بگیرند. با دوری از روایت صرف وقایع انقلاب، استفاده از شیوه‌های خلاقه و نوین روایت در داستان، به مفاهیم بینامتنی توجه کنند. باید استفاده صحیح از مفاهیم برآمده از فرهنگ، ادب و اسطوره‌های بومی و مردمی در خلق آثار، برای بیان مفاهیم زیرپوستی مورد توجه جدی قرار بگیرد. این نکته‌ها علاوه بر ایجاد لذت زیبایی‌شناسانه ادبی، باعث عمیق‌ترشدن لایه‌های زیرین داستان‌ها و ایجاد لذت کشف در مخاطبین می‌شود؛ چیزی که در ادبیات امروز کمتر شاهد آن هستیم.
۳. وجود فاصله بین دنیای ذهنی و تجربیات نویسندگان امروز از وقایع انقلاب با دنیای کاملاً متفاوت و پر از پرسش نوجوانان امروز، باعث کمترشدن اقبال مخاطبین به این آثار شده است.
امیدواریم ناشران، مؤلفین و نویسندگان کودک و نوجوان در سال‌های آینده، در جهاتی گام بردارند که کتاب‌های کودک و نوجوان همه شاخصه‌های یک داستان خوب و جذاب را داشته باشد و مخاطبین شاهد شکوفایی آثار و جهانی‌شدن و ماندگاری آن باشند.
داوران این بخش ضمن احترام به اساس‌نامه و شیوه کاری بانیان محترم این جایزه، پیشنهاد می‌کنند در دوره‌های آتی، بخش کودک و نوجوان را از هم تفکیک نمایند؛ چرا که بررسی و انتخاب آثار در حوزه‌ای که کتاب‌هایش عملاً برای دو مخاطب خاص کودک و نوجوان منتشر شده، دشوار است و به نظر می‌رسد حقی از گروهی زائل می‌شود.»
قبل از معرفی برگزیدگان بخش روایت و تاریخ شفاهی، فرزند شهید اندرزگو ضمن خوشامدگویی به مهمانان مراسم گفت: شهید اندرزگو با نام مادرش قفل بسته را باز می‌کرد، ماشین بدون بنزین را حرکت می‌داد و به مقصد می‌رساند. در اوضاعی که تحت نظر بود، با توسل و توجهی که به ائمه داشت، از خطرات عبور کرد. اما به نظرم کرامت اصلی او به لات‌هایی بود که شهید اندرزگو با رفتار و صبوری خود آن‌ها را جذب کرد. ما همسایه‌ای در مشهد داشتیم که سینما داشت و همسرش هم بی‌حجاب بود. شهید اندرزگو طوری با آن خانواده رفتار کرد که این خانم الان زیارت جامعه و زیارت عاشورایش ترک نمی‌شود.
تحولات وقتی به دست می‌آید که وقتی خواننده کتاب را می‌خواند، حس کند که چیزی را نوشتید که به آن اعتقاد دارید. امیدوارم خدا به ما توفیق دهد که بتوانیم جریان‌سازی کنیم و انقلاب را در مسیر خود پیش ببریم و در این مسیر تأثیرگذار باشیم.
برگزیده بخش روایت و تاریخ شفاهی، کتاب «یادداشت‌های یک روزنامه‌نگار» اثر موسی فقیه حقانی از انتشارات مطالعات تاریخ معاصر ایران بود. دو کتاب نامزد دیگر این بخش «پل پیروزی، سرزمین قطحی» و «۱۳۱۸» بودند. حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، جواد کامور بخشایش و حمید قزوینی داوران این بخش از جایزه بودند.
متن بیانیه گروه روایت و تاریخ شفاهی به شرح زیر است:
«با استعانت از درگاه خداوند قادر متعال، هیئت داوران بخش روایت تاریخ و تاریخ شفاهی جایزه شهید اندرزگو با بررسی بیش از ۱۳۲ اثر رسیده به دبیرخانه جایزه که تاریخ نشر آن‌ها بین سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ بوده است، با عنایت به اهداف جایزه مبنی بر تبیین تاریخ مستند و متقن انقلاب اسلامی و مقابله با پژوهش‌ها و یافته‌ها، پاسخ‌گویی به سؤالات و ابهامات نسل امروز و فردا، بدیع و تازه‌بودن موضوعات و سوژه‌ها، استفاده از روش‌های خلاقانه برای انتقال پیام به مخاطب، بهره‌گیری از نثر روایی و روان و نیز اهتمام به نقل روایت صحیح و درست از رخدادها و حوادث تاریخی، نامزدهای بخش روایت تاریخ و تاریخ شفاهی را به دبیرخانه جایزه اعلام کرده است.
هیئت داوران بخش روایت تاریخ و تاریخ شفاهی، ضمن سپاس از نویسندگان، پژوهشگران و ناشران عرصه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی، بر این باور است این تلاش‌ها تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله دارد و ضمن ابراز خرسندی از برگزاری چنین جایزه‌ای که به نام شهید بزرگوار حجت‌الاسلام سیدعلی اندرزگو مزین شده، امیدوار است این جایزه و مشوق‌های دیگر بتواند ما را در رسیدن به اهداف مطلوب یاری رساند.»
در ادامه، حقانی ضمن تشکر از داوران و دست‌اندرکاران این مراسم گفت: این نام‌گذاری به نام شهید اندرزگو را به فال نیک می‌گیرم؛ چون نام شهید تحریف‌ستیز است. سیدالشهدا در روز عاشورا حقیقت را علیه تحریف دین جدش فریاد کشید. این نام‌گذاری به نام شهید برای این جایزه هم می‌تواند به تحریف‌ستیزی کمک کند و اگر غفلتی هم صورت گرفته باشد، به مدد خون شهید می‌توان کاستی‌ها را جبران کرد. تحریف گسترده‌ای صورت گرفته است. از همان ابتدا شیعه با گرامیداشت یاد شهدای کربلا، روضه، تعزیه و... توانست یاد شهیدان را زنده نگاه دارد. هنر را باید در خدمت ترویج تاریخ قرار دهیم. مبارزه شهید اندرزگو نشان داد می‌توان هم مسلمان بود، هم انقلابی. شهید اندرزگو هم با ساواک مبارزه می‌کرد، هم با مدعیان مبارزه، آن‌هایی که اسلام را راهی برای مبارزه نمی‌دانستند، مارکسیست‌هایی که جوانان بسیاری را به تغییر ایدئولوژی کشاندند. جریان‌شناسی شهید اندرزگو به‌قدری موفق است که جریان التقاطی منافقین را قبل از انقلاب هشدار دادند.
ساسان ناطق، وجیهه سامانی و فاطمه بهبودی داوران بخش رمان و داستان بزرگسال بودند که «عاشقی به سبک ون‌گوگ» اثر محمدرضا شرفی خبوشان از انتشارات شهرستان ادب و «اوسنه گوهرشاد» اثر سعید تشکری از انتشارات به‌نشر را اثر برگزیده انتخاب کردند. آثار دیگر این گروه عبارت‌اند از: «مستوری»، «گرگ‌سالی»، «من پسر شاه نیستم» و «وقت معلوم».
ساسان ناطق بیانیه هیئت داوران این بخش را قرائت کرد:
«نگه‌داشتن دستاوردهای بزرگ اجتماعی با وجود فراموش‌کاری نهادها و ادارات یا منفعت‌طلبی گروه‌ها و احزاب، کاری سخت است. حفظ این دستاوردها بیشتر از دل‌سوزی، به دوراندیشی و عمل نیاز دارد. انقلاب اسلامی به‌عنوان یکی از دستاوردهای بزرگ مردم ایران، به احیای دوباره دین و ارزش‌های انسانی کمک کرد. بر همین مبنا، هنر و ادبیات برآمده از انقلاب هم هنری متعهد و در خدمت ارزش‌های انسانی و پله‌ای برای تعالی بشر است. این نوع از نگاه به هنر و ادبیات باید عمق داشته باشد و بکوشد ذهن مخاطب را به چیزی بالاتر مشغول کند و آن اینکه حیات انسان هدف‌دار است و همه تلاش‌ها باید در جهت تعالی و رشد انسان باشد.
انقلاب فقط جابه‌جایی قدرت نبود؛ بلکه اصلی‌ترین کارکرد آن، تغییر و تحول در نگاه و باورها بود. با توجه به همین تغییر، انقلاب بخش مهمی از تاریخ پر فراز و نشیب کشورمان است و نویسنده متعهد و دغدغه‌مند نمی‌تواند به آنچه در کشورش روی داده، بی‌تفاوت باشد. باید به دور از هرگونه تحریف و تطهیر عناصر فساد، سیاست‌زدگی و ساده‌انگاری، از سوژه‌های دم‌دستی و تکراری به چیستی و چرایی و چگونگی انقلاب برسیم. مبانی ادبیات انقلاب برآمده از مبانی فکری، اعتقادی، اهداف و ارزش‌های انقلاب است. بر همین اساس، آرمان‌گرایی، تعهد، واقع‌گرایی، پررنگ‌ترشدن هویت فرهنگی دینی و تغییر نگرش در مضمون و محتوا، از ویژگی‌های آثار انقلاب است. به‌نوعی دیگر داستان و رمان انقلاب باید تصویرگر روح آرمان‌های انقلاب باشد و در این میان، درک درست انسان برآمده از انقلاب مهم است. باید بفهمیم این حرکت بزرگ چه دگرگونی را به وجود آورد که انسان قبل از انقلاب متحول شد.
ماندگاری وقایع تاریخی به اندازه طول عمر آدمی است؛ اما وقتی تن تاریخ، لباسی از جنس داستان و رمان بپوشانیم، عمر و ماندگاری آن را برای ابد تضمین کرده‌ایم. هیئت داوران داستان و رمان بزرگسال اولین دوره جایزه ادبی شهید سیدعلی اندرزگو، متشکل از خانم‌ها وجیهه سامانی، فاطمه بهبودی و ساسان ناطق، ضمن تقدیر و تشکر از ناشران و نویسندگان برای حرکت در مسیر ماندگاری این دستاورد بزرگ، اعلام می‌نماید ۵۶ اثر راه‌یافته به مرحله پایانی را برابر سیاست‌ها و اهداف جایزه، با دقت و با توجه به مضمون و محتوا، فرم و تکنیک و آنچه در بالا به آن اشاره شد، بررسی و ارزیابی کرده، در جلسه پایانی خود و پس از پشت سر گذاشتن نقد و دفاع تک‌تک داوران در قبال آثار، اسامی شش اثر منتخب جایزه را در اختیار دبیر اجرایی جایزه قرار دادند.
در پایان یادآور می‌شود داستان انقلاب وقتی خودش را نشان می‌دهد که در مسیر خلق داستان ایرانی حرکت کند؛ بدون گوشه‌چشمی به خوشامد آن سوی مرزها. روایت انقلاب باید روایتی از انسان ایرانی و امیدآفرین باشد.»
خبوشان نیز با جملات کوتاهی، هنر و ادبیات را از مهم‌ترین ابزار مقابله با تحریف تاریخ توصیف کرد.
لوح تقدیر، تندیس جشنواره، خرید تضمینی دوهزار نسخه از کتب برگزیده و جایزه نقدی ده‌میلیون‌تومانی، جوایز برندگان جایزه ادبی و مردمی شهید سیدعلی اندرزگو بود. همچنین از طرف حجت‌الاسلام قمی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی، سفر عتبات عالیات به تمام نامزدها و برندگان این جایزه اهدا شد.