انقلاب مشروطه چگونه پیروز شد؟

امروز سالروز صدور فرمان مشروطیت است. به این بهانه، ذیلاً از رهگذر چند اپیزود مهمترین رخدادهای منجر به انقلاب مشروطه مرور می‌شود.

به گزارش حلقه وصل، امروز سالروز صدور فرمان مشروطیت است. به این بهانه، ذیلاً از رهگذر چند اپیزود مهم‌ترین رخدادهای منجر به انقلاب مشروطه مرور می‌شود. این مرور خواننده زیرک را به شباهت انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی با وجود تفاوت‌های بزرگشان رهنمون می‌کند.

۱۴ مرداد، سالروز صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه و پیروزی انقلاب مشروطه است.

امین‌السلطان صدراعظم، دو وام از روس‌ها گرفت که در آن ایران تعهد کرد بدهی خود را به انگلستان بپردازد و بی‌رضایت روس‌ها از هیچ کشوری وامی نگیرد.

روس‌ها برای تضمین وام‌ها فردی بلژیکی به نام «نوز» را به عنوان رئیس گمرک ایران تحمیل کردند.

با تسلط بلژیکی‌ها بر گمرک ایران و تبعیض آنها برضد بازرگانان ایرانی در مقابل تجاوز روس، نارضایتی‌ها از حکومت اوج گرفت.

اعتراض‌ها به بهانه نان شروع شد. عصیان‌ها در هر شهر توسط چند روحانی با نفوذ رهبری و پشتیبانی می‌شد.

با حمایت علمای نجف فشار مخالفان بیشتر شد و سرانجام به استعفای امین‌السلطان انجامید.

استعفای امین‌السلطان و صدراعظمی عین‌الدوله و مشکلات گمرک، شکست روسیه از ژاپن و نارضایتی مردم سبب آغاز نهضت مشروطه شد.

شعله‌ورشدن خشم مردم به سبب رفتار توهین‌آمیز نوز در پوشیدن لباس روحانی بود که سبب بسته‌شدن بازار و تجمع مردم شد.

خشونت عین‌الدوله در مقابل اعتراض‌ها، به مهاجرت علما به حرم حضرت عبدالعظیم انجامید (مهاجرت صغری)

۱۰

تأسیس عدالتخانه و برکناری نوز و عین‌الدوله شرط بازگشت علما بود و دولت در نهایت تسلیم شد.

۱۱

پس از این تسلیم موقت، عدم پای‌بندی حکومت به تعهدات خود و در پی آن سرکوب مردم موجب شدت‌گرفتن اعتراض‌های مردم و روحانیان شد. در این زمان تجمع مردم تهران در مسجد جامع با تهاجم قشون دولتی به کشته‌شدن کثیری از مردم منجر شد. علما در واکنش به این رخداد تلخ به قم مهاجرت کردند.

برداشت

بنا بر اپیزودهایی که گذشت، عنصر «دین» و روحانیت نقش محوری در انقلاب مشروطه داشت اما در ادامه مشروطه مشروعه از محتوا تهی و آرمانهای دینی آن توسط روشنفکران به فراموشی سپارده شد. این شد که کسانی مانند شیخ فضل‌الله نوری با هوشمندی نسبت به انحراف‌ها راه خود را از مشروطه غیردینی جدا ساختند.

نکته دیگری که در این کوتاه می‌توان بدان اشاره داشت آن است که عده‌ای سعی می‌کنند نقش علما و روحانیت در انقلاب مشروطه را کمرنگ و یا دست‌کم در یک تقلیل حداکثری جلوه دهند درحالی که روحانیت نقش پیش‌قراول و راهبری نهضت مشروطه را عهده‌دار بوده است. نقش روحانیت و اقتدای مردم به اقتدار آنها نشان می‌دهد که انقلاب اسلامی و همورزی مردم و روحانیت در آن، بی‌پیشینه نبوده است.

منبع: فارس