به گزارش حلقه وصل، کمتر از سه ماه از پایان مهم‌ترین رویداد فرهنگی کشور یعنی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که اردیبهشت گذشته سی‌ودومین دوره‌اش را سپری کرد، می‌گذرد. در همه این روزها، فعالان حوزه کتاب امیدوار بودند با نظر به شعارهای شفاف‌سازی مسؤولان نمایشگاه، این بار آمار تفکیکی فروش رسته‌های مختلف کتاب‌ها اعلام شود و سرانجام بدانیم کتاب‌های عمومی، درسی، کمک‌آموزشی، کودک و نوجوان و... هر یک چه سهمی از فروش این دوره از برگزاری نمایشگاه کتاب داشته‌اند. آماری که اگر اعلام شود بسیاری از تحلیل‌های مربوط به نمایشگاه کتاب، سمت و سویی دقیق‌تر می‌گیرد و طبعا این تحلیل‌ها می‌تواند به برگزاری بهینه‌تر این رویداد در سال‌های آینده کمک کند. اما پس از این‌که چندی پیش میزان درآمدها و هزینه‌های نمایشگاه اعلام شد، این بار نتایج یک نظرسنجی در این باره منتشر شده است؛ این نظرسنجی بر مبنای روش پیمایش توسط گروه افکارسنجی دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات صورت گرفته و موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران آن را منتشر کرده است. اما نتایج این نظرسنجی، حاوی چه نکاتی است و چه تحلیل‌هایی می‌توان بر اساس آن ارائه کرد؟
کجا برگزار شود؟ همین‌جا خوبه! شاید پردامنه‌ترین بحث در رابطه با برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در همه این سال‌ها مربوط به محل برگزاری آن بوده است؛ بحثی که نه‌تنها مسؤولان و علاقه‌مندان به کتاب، بلکه پای مولفان و مترجمان و اهالی ادبیات و صنعت نشر را هم به بحث‌ها باز کرده است. محل نمایشگاه‌های بین‌المللی، شهر آفتاب و مصلای تهران به عنوان سه محل برگزاری نمایشگاه کتاب در این سال‌ها، موافقان و مخالفانی داشته‌اند اما حالا رضایت 2/58 درصدی پاسخگویان به این نظرسنجی از برپایی نمایشگاه در مصلای تهران، نشان می‌دهد حالاحالاها مسؤولان برگزاری این رویداد تن به بررسی امکان‌ها تازه در دیگر نقاط تهران نخواهند داد. عمومی‌ها پرطرفدارند؟ هر چی که دارم مال تو! ناگفته هم پیدا بود که در دوره گذشته نیز به مانند دوره‌های پیشین، بخش ناشران عمومی، پربازدیدتر از دیگر بخش‌ها بوده است. 7/83 درصد پاسخگویان گفته‌اند از بخش ناشران عمومی نمایشگاه کتاب تهران بازدید کردند و درصد رضایتمندی‌شان از این بخش نیز چشمگیر بوده است ظاهرا: 3/75درصد. این آمار چشمگیر در حالی است که ناشران عمومی، کمترین بهره را از تبلیغات محیطی نمایشگاه دارند و این، بیشتر ناشران کمک‌آموزشی هستند که استندها و بلیبوردها و دیگر فرصت‌های تبلیغاتی نمایشگاه را با حجمی گسترده در اختیار می‌گیرند. حتما اگر گذرتان به نمایشگاه افتاده دیده‌اید. دانشجوها چه کردند؟ سقوط کتاب درسی قدیم‌ترها ملت معتقد بودند اگر نمایشگاه کتاب پربازدید و پررونق است به این خاطر است که دانشجوها می‌روند و کتاب‌های درسی‌شان را آنجا تهیه می‌کنند و از این‌رو نباید چندان این رونق را جدی گرفت؛ چرا که کتاب درسی جزو واجبات است و نمی‌توان آن را به حساب علاقه‌مندی به کتابخوانی درنظر آورد. حالا اما چند دوره‌ای است آمارها می‌گویند بخش ناشران دانشگاهی کم‌بازدید است. این بار هم تنها 2/34 درصد افراد پاسخگو گفته‌اند از بخش ناشران دانشگاهی نمایشگاه بازدید کرده‌اند. جالب این‌که کمترین میزان رضایت را نیز بادیدکنندگان این بخش از خود نشان داده‌اند با 4/65 درصد رضایت. آموزشی‌ها چقدر طرفدار دارد؟ هر چی که داری مال من! بخش ناشران آموزشی و کمک‌درسی با بازدید 23 درصدی، کم ترددترین بخش نمایشگاه بوده است. البته به لحاظ میزان رضایت، این بخش با حاصل‌کردن 2/79 درصد رضایت برای بازدیدکننده‌ها در صدر رضایتمندی‌های این نظرسنجی است. دوباره باید ارجاع دهیم به همان نکته که در بخش ناشران عمومی گفتیم؛ ناشران کمک‌آموزشی در حالی کمترین بازدیدکننده را داشته‌اند که بیشترین حجم از تبلیغات محیطی نمایشگاه اعم از بیلبوردها و استندها و... را به خود اختصاص می‌دهند. ناشران کودک و نوجوان چطور؟ تفرجگاه مصلی شاید به چشم شما هم آمده باشد کسانی که دست بچه‌های خود را می‌گیرند و به نمایشگاه می‌آورند کم نیستند، اما نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد تنها 3/36 درصد از پاسخگویان گفته‌اند از بخش ناشران کودک و نوجوان که طبعا باید آثاری متناسب با این بچه‌ها در آن یافت شود، بازدید کرده‌اند. آیا نمایشگاه بیش از گذشته، به تفرجگاه خانواده‌هایی تبدیل شده است که با بچه‌هایشان راهی محل برگزاری این رویداد مهم و بزرگ فرهنگی می‌شوند؟ آیا همچنان فروشگاه است؟ نشد که نشد یکی از انتقادها به برگزاری نمایشگاه کتاب همواره این بوده که چرا این رویداد بزرگ فرهنگی، به «فروشگاه کتاب» تقلیل پیدا کرده است. برای فرار از این کارکرد، مدتی است چندین برنامه جنبی در نمایشگاه برپا می‌شود آن هم با سر و صدای فراوان. حالا آمار 3/3 درصدی کسانی که گفته‌اند به قسمت‌های جنبی و فرهنگی نمایشگاه کتاب رفته‌اند و نیز رضایت نازل 56.8 درصدی آنان از فعالیت‌های این بخش نشان‌دهنده شکست اجرای این برنامه‌ها با هدف ارتقای نمایشگاه از «فروشگاه» به «رویداد همه جانبه فرهنگی» است. شعار را شنیده‌اید؟ شعار؟شیب؟ بام؟ شاید مهم‌ترین ضربه را به پیکره برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، همین درصدی که خواهیم گفت وارد بیاورد؛ بی‌تردید فاجعه‌بارترین نتیجه‌ای است که از این نظرسنجی حاصل آمده است: 6/85 درصد افراد پاسخگو گفته‌اند از شعار امسال نمایشگاه کتاب مطلع نبوده‌اند و فقط 3/14 درصد افراد پاسخگو از شعار امسال اطلاع داشتند. چرا می‌گوییم فاجعه‌بارترین آمار این نظرسنجی همین است؟ چون فراموش نکرده‌ایم که تمهید تعیین شعار برای برگزاری هر دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از این رو اندیشیده شد که همین شعار بشود عامل انگیزشی برای شرکت در نمایشگاه. یعنی قرار بود با کلیدواژه‌هایی که یک عبارت کوتاه را می‌سازند و می‌شوند شعار یک دوره از نمایشگاه، مردم به شرکت در آن ترغیب شوند. حالا این نظرسنجی می‌گوید تقریبا همه کسانی که در این رویداد شرکت کرده‌اند، اساسا نمی‌دانسته‌اند شعار این دوره چیست!آنها در واقع وقتی با این پرسش مواجه شده اند مثل نوجوان آن ویدئو ی معروف گفته اند:«شعار؟شیب؟بام؟»
*جام جم