به گزارش حلقه وصل، شامگاه روز 26 تیرماه امسال بود که در حادثه‌ای هولناک یک انبار 500 متری محل نگهداری ابزار آلات و یراق در میدان حسن آباد آتش گرفت.
آتش سوزی این انبار که در مجاورت ایستگاه شماره یک آتش نشانی شهر تهران و مجموعه تاریخی حسن آباد واقع شده بود باعث شد تا بخش شمال غربی بنای تاریخی حسن آباد دچار تخریب شود.
هرچند این آتش سوزی با تأخیر زیادی به مأموران آتش نشانی ایستگاه شماره یک شهر تهران اطلاع داده شد و آنها هم به دلیل حضور در یک حادثه دیگر دیرتر به محل آتش سوزی رسیدند اما سرانجام آتش پس از یک ساعت خاموش شد.
از همان شب حادثه اعضای شورای شهر تهران، رئیس شورای شهر، شهردار تهران و مسؤولان زیادی به محل میدان حسن آباد رفته و از جزئیات وقوع این حادثه کسب اطلاع کردند.
پیگیری بازسازی سریع حسن آباد
پیروز حناچی شهردار تهران فردای روز حادثه در پیامی توئیتری از همکاران خود در سازمان آتش نشانی شهر تهران تشکر کرد.
وی در این پست نوشته است: از تلاش همکاران آتش نشانم در جریان آتش سوزی شب گذشته میدان حسن آباد که مانع از سرایت و گسترش آتش شدند سپاسگزارم.
وی در بخش دیگری از این پیام نوشته است: در کنار پیگیری بازسازی سریع میدان حسن آباد که بخشی از هویت تاریخی تهران زیباست نظارت بر ایمنی اماکن تجاری و انبارهای پیرامون آن را با جدیت دنبال خواهیم کرد.
اما تاریخچه این میدان قجری چیست؟
این میدان تاریخی بخشی از بافت سنتی و تاریخی تهران در زمان قاجاری است که ساختمان‌های گنبدی اطراف آن به همراه خود میدان در سال 1309 ساخته شد و به بهره‌برداری رسید.
این مجموعه تاریخی سرانجام در 16 فروردین 1377 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید چرا که این میدان با 4 ساختمان و 8 گنبد به گونه منحنی شکل و قرینه ساخته شده و ساختمان‌ها گرداگرد چهار گوشه میدان را در بر گرفته‌اند.
پیرامون میدان را فروشگاه‌های ابزار و یراق‌آلات و قفل‌فروشی در بر گرفته که شب گذشته حریق در یکی از انبارهای این یراق‌آلات و ابزار سبب بروز حادثه و آسیب به میدان شد.
ابزارفروشی کنار اثری تاریخی!
پس از وقوع حادثه حجت نظری عضو شورای شهر تهران گفت: کانون حریق در میدان تاریخی حسن‌آباد، انبار ابزار و یراق بود. ابزارفروشی کاربری مناسبی برای قرارگیری در یک اثر ثبت ملی نیست.
وی تأکید کرد: قبلاً نیز پیگیر تغییر برخی کاربری‌ها در بافت تاریخی بوده‌ام و جا دارد باز هم تأکید کنم که شهرداری و دیگر دستگاه‌های مربوطه این مسأله را جدی بگیرند.
نظری که سخنگوی کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران است در ادامه این انتقادها گفت: از نظر ایمنی و مدیریت بحران ابعاد این حریق را در کمیسیون خدمات شهری بررسی می‌کنیم البته این میدان به لحاظ تاریخی و میراثی نیز دارای ارزش بسیار است که قطعاً منتظر برآورد هزینه برای مرمت آن خواهیم بود تا در قالب یک طرح پیرامون مرمت و بازسازی بنای میدان این موضوع را در کمیسیون اجتماعی شورا بررسی کنیم.
ضرورت احیای میدان حسن آباد
موضوع میدان حسن آباد آنقدر دارای اهمیت بود که حتی احمد مسجد جامعی عضو شورای شهر تهران در اولین جلسه شورای شهر پس از آتش سوزی هم درخصوص آن واکنش نشان داده و گفت: باید یک گزارش فنی پیرامون موضوع آتش سوزی در حسن آباد ارائه شود تا مشخص شود چرا دیر آتش خاموش شده است. باید علت آتش سوزی و زمان شروع اطفای حریق و اینکه چرا علایم هشدار نداشته است به مردم ارایه شود.
وی گفت: من از شهردار تهران هم تشکر می‌کنم که دستور دادند که هرچه سریعتر این ساختمان بازسازی شود.
مسجد جامعی افزود: این بنا آخرین بنا از دوره بناسازی رنسانس در ایران بوده است و بیش از هشتاد سال قدمت دارد.
عضو شورای اسلامی شهر تهران گفت: البته نباید این بنا فقط در جداره آن خلاصه شود و باید خود سازه هم مورد توجه قرار گیرد.
وی موضوع احیای میدان حسن آباد را موضوع مهمی تلقی کرد و گفت: بهتر است در حین بهسازی و احیای میدان به موضوعات همه جانبه دیده شود.
توافق با مالکان شروع کار بازسازی
حالا برزین ضرغامی مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران 12 روز پس از وقوع آتش سوزی خبر از انجام توافق با مالکان محدوده وقوع آتش سوزی برای نحوه بازسازی میدان داده است.
وی گفته است بعد از حادثه آتش سوزی ای که در بنای تاریخی میدان حسن آباد روی داد، طبق دستور رئیس جمهور و شهردار تهران جلسات متعددی در این زمینه با حضور سازمان ها و دستگاه های متولی برگزار شد.
ضرغامی با اشاره به اینکه در جریان این حادثه از سوی شهردار تهران سازمان زیبا سازی به عنوان متولی مرمت و احیای دوباره این بنا انتخاب شد، ادامه داد: طبق مذاکراتی که در کارگروه مشترک احیای میدان حسن آباد با حضور نمایندگانی از سوی شهرداری منطقه 11و سازمان میراث فرهنگی استان تهران انجام شد، مقرر شد تا طبق دستور مستقیم رئیس جمهور و شهردار تهران مبنی بر ساماندهی بنای تاریخی میدان حسن آباد در اسرع وقت به بهترین شکل ممکن اقدامات لازم انجام شود.
به گفته مدیرعامل سازمان زیبا سازی شهر تهران؛ بر همین مبنا در گام نخست شهرداری منطقه11 موظف شد تا مذاکرات اولیه را با مالکان خصوصی این بنا با هدف مشارکت در احیا، مرمت و به سازی انجام دهد.
وی با اشاره به میزان خرابی و آسیب بنای تاریخی میدان حسن آباد در جریان حادثه آتش سوزی بیان کرد: حادثه اخیر علاوه بر آسیب و صدمات جدی به نمای ساختمان بخش داخلی را نیز تخریب کرده است.
ضرغامی با بیان اینکه بخش های داخلی این بنا تحت مالکیت اشخاص حقیقی و خصوصی است، یادآور شد:به رغم آنکه مالکیت این ساختمان در اختیار اشخاص است، قرار نبود که شهرداری به این موضوع ورود پیدا کند اما براساس دستورات رئیس محترم جمهور و شهردار تهران مقرر شد تا سازمان زیباسازی به عنوان مسئول مستقیم احیاء و مرمت این بنا را برعهده بگیرد و در این میان نیز سازمان میراث فرهنگی همراهی های لازم را در مراحل مرمت و بهسازی بخش های آسیب دیده داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه حادثه آتش سوزی به بنای اصلی و تاریخی میدان حسن آباد واقع در ضلع جنوب غربی آن صدمات جدی ای وارد کرده است، تاکید کرد: این بنا بخش های مهمی از تاریخ میدان قدیمی حسن آباد را تشکیل می دهد به همین دلیل احیاء دوباره آن برای حفظ تاریخ و هویت شهر تهران برای همه مهم است.
ریزش بخش‌هایی از بنای تاریخی!
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران در ادامه صحبت های خود گفت: طبق بررسی های اولیه مشخص شد که بعد از اطفای حریق بخش های داخلی این بنا نیز ریزش کرده است به همین دلیل ضروری به نظر می رسد که تا ضمن احیای دوباره پوسته بیرونی، بخش های داخلی این مجموعه نیز مقاوم سازی شود.
وی درباره نحوی مرمت بنای تاریخی میدان حسن آباد نیز توضیح داد:احیای عین به عین این بنابه مانند قبل یکی از مباحث مهم در جریان بازسازی ضلع جنوب غربی میدان حسن آباد است بر همین اساس جلسات متعددی با مشاورانی که در سه دهه اخیرکارهای ماندگاری را برای احیاء و بازسازی بناهای تاریخی انجام داده اند، داشتیم که در نهایت به یک جمع بندی خوبی در این زمینه در کارگروه مشترک رسیدیم.از سوی دیگر دانشگاه تهران نیز پیشنهاد کرده که حاضر است در مرمت و احیای دوباره این بنای تاریخی با شهرداری تهران همکاری های لازم را داشته باشد.
برزین ضرغامی با اشاره به میزان آسیب دیدگی پوسته بیرونی بنای تاریخی حسن آباد گفت:یکی از مشکلات در این زمینه از بین رفتن گنبدهای تاریخی مربوط به این بنا در جریان حادثه آتش سوزی است. این موضوع ما را نگران می کرد که نتوانیم این بخش ازبنا را به مانند گذشته احیا کنیم.
دسترسی به مستندات مربوط به 30 سال قبل!
به گفته وی خوشبختانه مستنداتی مربوط به 30 سال قبل در اختیار کارگروه قرار داده شد که کاملا این گنبدها مستند سازی شده و نقشه های آن تهیه شده بود به همین دلیل امکان بازسازی گنبدهای این بنا نیز به طور کامل به مانند گذشته وجود دارد.
مدیرعامل سازمان زیبا سازی با بیان اینکه بنای تاریخی میدان حسن آباد مربوط به دوره پهلوی بوده و به ثبت میراث فرهنگی نیز رسیده است، افزود:در حال حاضر شهرداری منطقه 11 مذاکراتی را بامالکان خصوصی این بنا داشته و توافقاتی نیزدر این زمینه به دست آمده است و مقرر شده تا کارهای تسهیلگری مربوط به احیای این بنا با مشارکت مالکان از سوی این منطقه انجام شود.
وی درباره اقدامات اولیه مقاوم سازی بنا بعد از حادثه آتش سوزی برای حفظ جان شهروندان بیان کرد:باتوجه به دستورشهردار مبنی بر رعایت تمام موارد ایمنی از داربست برای ایمن سازی بنااستفاده شده است.
ضرغامی بیان کرد: درحال حاضر طرح کامل میدان حسن آباد و بنای تاریخی آن تهیه شده و به زودی کارهای مربوط به مرمت و احیای این بنا با نظارت سازمان میراث فرهنگی انجام میشود.
و سخن آخر!
هرچند توافق با مالکان برای بازسازی هرچه سریعتر میدان تاریخی حسن آباد خبر مسرت بخشی برای علاقمندان به حوزه تاریخ و معماران این مرز و بوم به حساب می آید اما به نظر می‌رسد باید فکر بکری برای نمونه‌های شبیه حسن آباد داشت.
به طور قطع کم نیستند آثار تاریخی و مفاخر معماری کشورمان که در مجاورت مکان‌ها و حرفه‌های خطرناک قرار دارند در معرض رخدادهای گوناگون قرار دارند.
از این رو به نظر می‌رسد باید فکر بکری برای افزایش امنیت و ایمنی این گونه بناها و آثار تاریخی داشت تا از گزند بلایا و حوادث دور بمانند.