سرویس جهان حلقه وصل- ۱۹ ژوئیه بود که ترامپ گفت با بریتانیا در مورد نفتکشِ توقیفشدهشان در خلیج فارس گفتگو میکند. اما دو روز بعد پمپئو اعلام کرد بریتانیا خودش باید مواظب کشتیهایش باشد. با این حال شش روز بعد همکاری دو کشور در این زمینه طی یک مکالمه تلفنی میان ترامپ و جانسون نخستوزیر جدید بریتانیا مطرح شد. دلیل این پیامهای متناقض از سوی آمریکا چیست؟
جالبتر اینکه برایان هوک چند ساعت پیش از توقیف کشتی انگلیسی در خلیج فارس داشت از لزوم یک ائتلاف غربی برای ایجاد امنیت کشتیرانی در منطقه سخن میگفت، آنچه پنتاگون «یک تلاش بینالمللی در حوزه دریانوردی» نام نهاده است یعنی عملیات سنتینل.
ائتلاف آمریکایی یا عملیات نگهبانی
Operation Sentinel یا عملیات نگهبانی، نام ائتلافی است از نیروهای دریایی که آمریکا به کشورهای غربی پیشنهاد داده تا در آبراههای غرب آسیا به راه اندازند. واشینگتن از ماجرای توقیف نفتکش انگلیسی در خلیج فارس سوءاستفاده کرده و بار دیگر این موضوع را توسط پمپئو مطرح کرد. بریتانیا که پیام تلخ پمپئو را شنیده بود، پاسخ منفی داد و دست یاری به سمت اروپاییان دراز کرد و این مسأله ترامپ را به تکاپو انداخت تا بار دیگر در یک تماس تلفنی با جانسون، قلاب خود را بیاندازد.
جرمی هانت که تا چند روز پیش وزیر خارجه بریتانیا بود دلیل پاسخ منفی به پیشنهاد پمپئو را، عدم همراهی ترامپ با اروپاییان در سایر عرصههای سیاست خارجی دانست و گفت لندن قصد دارد یک ائتلاف دریایی با فرانسه، آلمان و سایر کشورهای اروپایی تشکیل دهد، اما نه با آمریکا. او گفت بریتانیا عضوی از کمپین «فشار حداکثری» علیه ایران که ترامپ به راه انداخته نیست.
این اظهارات هانت در حالی است که بریتانیا نفتکش ایرانی را به ادعای اینکه به سمت سوریه میرود در جبل الطارق توقیف کرد تا خدمتی به تحریمهای آمریکا کرده باشد. اما ظاهراً پاسخ دندانشکن ایران با توقیف نفتکش انگلیسی آن چنان دردآور بوده که حالا تأکید میکند با سیاست آمریکا در قبال ایران مخالف است.
عملیات دریایی اروپا
بریتانیا فعلاً دست یاریاش را به سمت اروپاییان نگه داشته و از چیزی با عنوان «عملیات دریایی اروپا» سخن میگوید. این در حالی است که اروپاییان همزمان در جریان آخرین مراحل برگزیت، اصلاً دل خوشی از لندن ندارند. با این حال توقیف نفتکش ممکن است یک فرصت طلایی برای آلمان باشد تا بار دیگر اهمیت نظامی خود را به رخ اروپاییان بکشد زیرا با وجود اینکه فرانسه در امارات و بریتانیا در بحرین پایگاه نظامی دارند، فعلاً بدون حضور آلمان کاری از پیش نمیبرند.
ولفگانگ ایشینگر یکی از طرفداران این ایده است. او سفیر پیشین آلمان در آمریکا و رئیس کنونی کنفرانس امنیتی مونیخ است. ایشینگر میگوید آلمان یک وظیفه اخلاقی برای ایفای نقش خود در این زمینه دارد:«به ندرت کشور دیگری را داریم که از چنین آزادی کشتیرانی بینالمللی برخوردار باشد. آلمان قهرمان صادرات است» بنابر این نباید «صرفاً در کنار بایستد و نظارهگر باشد».
واکنش آلمان به چنین پیشنهاداتی، فعلاً یکی به نعل و یکی به میخ بوده است. ظاهراً برلین قصد دارد قیمت را بالا ببرد. وزیر دفاع جدید، کارِنباوِر میگوید آلمان ممکن است مشارکت کند اما هِیکو ماس وزیر خارجه تأکید دارد چنین طرحی تازه مطرح شده و هیچ تصمیمی در این زمینه گرفته نشده است.
او میگوید تا این طرح کاملاً شفاف نباشد برلین نمیتواند تصمیم بگیرد، یعنی باید مشخص شود که چنین ائتلافی زیر نظر اتحادیه اروپا قرار دارد، یا سازمان ملل یا یک سازمان دیگر و تازه باید معلوم شود این ائتلاف برای اقدام نظامی طراحی میشود یا خیر. ماس هم مثل هانت وزیر خارجه پیشین بریتانیا تأکید کرد دوست دارد اگر ائتلافی شکل میگیرد، بدون آمریکا باشد:«ما در راهبرد آمریکا مبنی بر فشار حداکثری مشارکت نمیکنیم».
به نظر میرسد یکی از عوامل تأخیر آلمان در این تصمیمگیری، اختلاف نظر اعضای ائتلاف حاکم در دولت آن کشور باشد بدین صورت که حزب اتحادیه دموکرات مسیحی به رهبری مرکل چراغ سبز به دست دارد اما چپگرایان در حزب سوسیال دموکرات با تردید گام برمیدارند. رولف متزنیش از سران حزب سوسیال دموکرات روز یکشنبه در مصاحبه با روزنامه آلمانی «دی ولت» گفت باید برای ورود به منطقهای که احتمال وقوع یک جنگ جدید در آن وجود دارد، بیشتر تأمل کنیم.
جمعبندی
اروپاییان یک بار تشکیل سیاست خارجیِ متحد را با پرونده هستهای ایران آزمایش کردند و حالا احتمالاً به این فکر افتادهاند که تشکیل نیروی نظامیِ متحد را با عملیاتی در خلیج فارس کلید بزنند. ظاهراً ایران نقش کلیدی در قرن ۲۱ برای اتحادیه اروپا بازی میکند و شاید در چنین تعاملاتی، یک قدرت غربیِ مستقل از آمریکاییان تشکیل شده، مرکزیت واشینگتن را در بلوک غرب تا حدودی به چالش بکشد.
با این حال واشینگتن در مقابلِ قدرتیافتن اروپا مقاومت میکند. نمونه آن، به چالشکشیدن اروپاییان در برجام است. خروج یکطرفه آمریکا فعلاً به جز فشار اقتصادی بر ایران یک هدف دیگر را در دستور اجرا داشته و آن هم نمایش ضعف اروپاییان در برابر حاکمیت دلار بر اقتصاد کشورهایشان بوده است. واشینگتن تلاش میکند اروپاییان را نوکر خانهزاد خود نگه دارد، تابعیت سیاسی آنها را نسبت به خود تجدید کند و عدهای در اروپا نیز واقعاً همراهی با آمریکا را هر چند به قیمت نوکربودن ترجیح میدهند.
منابع
https://www.dw.com/en/germany-mulls-joining-european-persian-gulf-naval-mission/a-49773929
https://www.express.co.uk/news/world/1155789/iran-news-usa-strait-of-hormuz-stena-impero-operation-sentinel-gulf-latest-news-update
https://www.reuters.com/article/us-britain-johnson-trump/johnson-trump-discuss-trade-brexit-and-iran-downing-street-idUSKCN1UL2OZ
https://www.express.co.uk/news/world/1158069/iran-threat-boris-johnson-brexit-news-stena-impero-dominic-raab-usa-donald-trump-france-ge
https://thehill.com/policy/defense/453944-trump-says-us-will-talk-to-uk-about-tanker-iran-seized
https://www.theguardian.com/world/2019/jul/22/uk-must-look-after-its-own-ships-in-the-gulf-says-pompeo
