سرویس جهان حلقه وصل - تحویل تجهیزات سامانه دفاعی اس-۴۰۰ روسی به ترکیه علی‌رغم تهدیدات کاخ سفید شروع شد و حالا حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز برای خرید آن وسوسه شده‌اند.
اما مخالفت‌های شدید آمریکا و ایجاد محدودیت‌های متعدد علیه آنکارا از جمله حذف این کشور از برنامه اف-۳۵های مدرن، این پرسش را ایجاد می‌کند که چه توانمندی خاصی در این سامانه نهفته است؟
شاخصه‌های برتری اس-۴۰۰
معمولاً در مورد سامانه‌های دفاع ضدموشکی، بُرد رهگیری، دقت رهگیری نسبت به رادارگریزها و قدرت هدفگیری از ملاک‌های مهم در توانمندی به شمار می‌رود هر چند توان بهره‌گیری از برخی از آنها مانند اس-۴۰۰، بسیار وابسته به کشورِ خریدار است.
اندیشکده آمریکایی استراتفور در گزارشی تأیید کرده است که سامانه اس-۴۰۰ از بهترین‌ها در نوع خود است زیرا علاوه بر بُرد ۴۰۰ کیلومتری، انعطاف بالایی برای حمله به اهداف متعدد، به ویژه جنگنده‌ها را دارد و حتی به ادعای روسیه قادر به رهگیری برخی رادارگریزها است.
اریک مارگولیس تحلیلگر نیویورک تایمز و اینترنشنال هرالد تریبیون نوشته است اس-۴۰۰ های روسی در ترکیه می‌توانند هر نوع جنگنده، موشک‌های کروز، موشک‌های بالستیک میان‌برد، پهپادها و بمب‌افکن‌ها را هدف قرار دهند. بنابر این از آواکس‌های E-۳ تا سوخت‌رسان‌ها و از بمب‌افکن‌های بی-۵۲ تا اف-۳۵ های رادارگریز آمریکایی در تیررس ترکیه قرار گرفته‌اند.
محدودیت‌های اس-۴۰۰
با این حال اس-۴۰۰ نیز محدودیت‌هایی دارد. مثلاً یک گردانِ کامل از آن، حدود ۸ پرتابگرِ موشک دارد و این بدان معنا است که در یک حمله متمرکز و گسترده، اگر اس-۴۰۰ به خوبی مورد پشتیبانی سایر سامانه‌ها قرار نگیرد، ممکن است از پای درآید، حتی اگر کشور مدافع از چهار گردان اس-۴۰۰ بهره گیرد.
محدودیت دیگر در امکان رهگیری است که به نظر می‌رسد قرارگرفتن آن در میان کوه‌های بلند، دسترسی حسگرهای آن را به پرنده‌های ارتفاع پایین، مسدود می‌کند. مثلاً یک موشک کروز در ارتفاع پایین، احتمالاً می‌تواند تا چند ده کیلومتری آن برسد بدون اینکه خطر جدی متوجه آن باشد.
بنابر این موقعیت بکارگیری آن، میزان پشتیبانی از آن و بکارگیری آن در تعداد بالا در قالب یک سامانه گسترده و یکپارچه دفاعی (IADS)، از جمله فوت و فن هایی است که کشور خریدار باید مد نظر قرار دهد. اس-۴۰۰ می‌تواند بخش اصلی در یک سامانه گسترده باشد اما کافی نیست. چنین سامانه یکپارچه‌ای باید دفاع چندلایه را در نظر داشته باشد که شامل رهگیرها و هدفگیرهایی با برد کوتاه و با برد بلند باشد.
چین و روسیه به همین صورت از اس-۳۰۰ و اس-۴۰۰ بهره می‌گیرند و ترکیه نیز که تا کنون مهمترین داشته‌اش در دفاع هوایی، جنگنده‌هایش بوده است، با خرید اس-۴۰۰ بخش مهمی از خلأ موجود در سامانه دفاعی و ضدموشکی خود را پر کرده است، اما سوریه نتوانسته از همه توانمندی‌های اس-۳۰۰ بهره گیرد.
جمع‌بندی
ترکیه پس از اینکه طی چند سال با ابراز تمایل به عضویت در اتحادیه اروپا و همراهی با برخی سیاست‌های واشینگتن در منطقه توانست فضای خوبی برای کسب و کار در کشورش فراهم کند و مدیریت متمرکز داخلی را در کنار برقراری روابط گسترده با کشورهای منطقه و جهان برای رشد اقتصادیِ خود به کار گیرد، طی سال‌های اخیر نقاط عطفی چون کودتای نیمه ۲۰۱۶، تنش سیاسی با آلمان و فراز و نشیبِ روابط با مسکو پس از اسقاط جنگنده روس در مرز سوریه را پشت سر گذاشته و حالا خود را قادر به اِعمال سیاست مستقل در عرصه بین‌المللی می‌بیند.
خرید اس-۴۰۰ از روسیه را باید آخرین حلقه در سلسله رخدادهایی دانست که آنکارا برای خارج‌کردن خود از تابعیت سیاسی و امنیتی غرب برمی‌دارد. واشینگتن که تا کنون با فشار اقتصادی و ایجاد انزوای سیاسی در تلاش برای بازداشتن ترکیه از این اقدام بوده، حالا اصولاً باید با آنکارا راه بیاید تا آن را در جبهه خود نگه دارد و در شرایطی که ایران با هدف قراردادن پهپاد آمریکایی اعتبار جدیدی در منطقه برای خود دست و پا کرده است، از بروز اقدام مشابه از سوی ترکیه پیشگیری کند.
اما از لجبازی و توهم ابرقدرتی آمریکاییان هیچ بعید نیست که در ماه‌ها و سال‌های آینده، لحن تندتری از سوی مقامات واشینگتن نسبت به آنکارا شنیده شود؛ حتی با وجود اینکه کاخ سفید می‌داند تهدید ترکیه به اخراج از ناتو، تنها یکی از پایگاه‌های مهم آمریکا در منطقه را از آن خواهد گرفت (اینجرلیک) و لغو فروش اف-۳۵، ترکیه را مشتری جنگنده‌های روس و مانند آن خواهد کرد.
منابع
http://www.ronpaulinstitute.org/archives/featured-articles/۲۰۱۹/july/۱۳/turkey-calls-trumps-bluff
https://worldview.stratfor.com/article/why-s-۴۰۰-s۴۰۰-missile-long-range-turkey-russia-syria-effective