به گزارش حلقه وصل، با پایان امتحانات خرداد ماه، دانشآموزان وارد فصل تعطیلات میشوند؛ فصلی پر از ذوف و شوق و تعطیلاتی که آغاز آن یادآور فرا رسیدن اوقات فراغت پس از 9 ماه درس خواندن است.
از سالهای گذشته برنامههای پرورشی، آموزشی، فرهنگی و... در پایگاههای تابستانی نظیر مدارس، کانونهای پرورش فکری و مساجد سراسر کشور برگزار میشده و امسال نیز طبق روال برنامههای متعددی برای کودکان و نوجوانان در نظر گرفته شده است؛ بهگونهای که این برنامهها سنین کودکی تا دانشگاه و حوزه را تحت پوشش قرار میدهد.
این برنامهها سال به سال در حال کیفیتر شدن هستند و امسال مراسمی تحت عنوان بهبود اوقات فراغت دانشآموزان تهرانی در کانون میثم برگزار شد که عبدالرضا فولادوند مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران در آن اظهار کرد: نمایندگان مجلس باید توجه کنند نقطه شروع آسیبهای اجتماعی دقیقا همین مواقعی است که ما برای آن برنامهریزی نکردهایم؛ تنها 25 درصد از دانشآموزان سراسر کشور با پرداخت شهریه به صورت خودگردان در 700 پایگاه تابستانی شرکت میکنند ولی مابقی دانشآموزان فعالیت اجتماعی در کانونها ندارند.
مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران با اشاره به اینکه برخی از آسیبهای اجتماعی درست زمانی که برنامه مدونی نداریم به وجود میآید، گفت: شرکای ما سازمانها و نهادهایی هستند که برای رفع مشکلات در کنار یکدیگر میتوانیم همافزایی و مشارکت کنیم؛ شهرداری، سازمان تربیتبدنی، نهادهای انقلابی و ... فضاهای فرهنگی، تربیتی و ورزشی بلا استفاده دارند که میتوانند در اختیار قرار دهند؛ همه ما یک هدف داریم و آن نیز این است که میخواهیم از آینده سازان کشورمان حمایت کنیم؛ لذا برای رفع مشکلات اگر همه در کنار یکدیگر حضور یابیم مشکلاتمان رفع میشود.
این صحبتهای مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران و اینکه اعلام کردند حدود 25 درصد از کودکان و نوجوانان در طرح تابستانه کانونها شرکت میکنند، نشان میدهد که نهاد آموزش و پرورش از همان ابتدا نتوانسته به صورت همهجانبه برای ایام فراغت دانشآموزان برنامهریزی کند و در این زمینه، میتوان گفت نهادهای دیگر باید دست به کار شوند؛ در این راستا برخی مساجد به صورت کیفی و حتی گستردهتر از نهاد تعلیم و تربیت به موضوعات فرهنگی و پرورشی مربوط به کودکان و نوجوانان میپردازند.
بر همین اساس در تاریخ 26 خرداد سعید سعادتی معاون فرهنگی، هنری ستاد هماهنگی کانونهای مساجد کشور، از آغاز طرح ملی غنیسازی اوقات فراغت بچههای مسجد از اول تیرماه خبر داد و گفت: امسال مراسمی با عنوان «طرح ملی غنیسازی اوقات فراغت بچههای مسجد» با شعار «اخلاق، نشاط و معنویت» در کانونهای مساجد سراسر کشور برگزار شد.
وی خاطرنشان کرد: کودکان، نوجوانان و جوانان گروههای هدف برنامههای اوقات فراغت در کانونهای فرهنگی هنری مساجد هستند و هدف اصلی ما از برگزاری این برنامهها جذب حداکثری نسل جوان به مساجد سراسر کشور است.
ما به سراغ یکی از مساجد شهر تهران رفتیم که برای کودکان، نوجوانان و جوانان برنامههای ویژهای دارد؛ برنامههایی که هر فردی را سر ذوق میآورد.
مسجد فائق واقع در خیابان 17 شهریور یکی از مساجدی است که دارای ظاهری بسیار زیبا و جذاب است و افتخار میزبانی از پنج شهید گمنام را بر عهده دارد که البته دو تن از این شهدا، ماجرای جالبی دارند.
این دو شهید با نام شهدای گمنام به خاک سپرده شده بودند که پس از مدتی مشخص شد یکی از این شهدا، شهید «عبدالحسین عربنژاد» است که به عنوان بسیجی داوطلب از روستای خانوک کرمان به جبهه اعزام شد؛ او در 23 خرداد سال 67 در عملیات «بیتالمقدس 7» در منطقه شلمچه به شهادت رسید و شهید دوم، «حسین»، پسرعموی عبدالحسین است که 6 سال قبل از او در روز آزادسازی خرمشهر آسمانی شده بود.
این مساجد برنامههای متعددی از سالها پیش برای کودکان، نوجوانان و جوانان برگزار میشود ولی جدیداً دو طرح در قالبی متفاوت ارائه کرده که جذاب، کیفی و هیجانانگیز است و افراد بسیاری را به سوی خود میکشاند.
همه اینها باعث شد برای مشاهده عینی و بازدید حضوری از طرحهای جالب توجه ارائه شده در این مسجد که در زمینه اوقات فراغت کودکان و نوجوانان تمام تلاش خود را پای کار آورده است، رهسپار شویم.
از خیابان 17 شهریور که وارد خیابان فیاضبخش شدیم، گلدستههای بلند مسجد، مقصد را به ما نشان داد، مسجدی بزرگ بود که در آن هنگام ورود، مزار 5 شهید والامقام به چشم میخورد.
هنگامی که به آرامش خیال کودکان در حال تردد مسجد مینگریستی، به یاد فرزندان شهدا میافتی که حسرت یک لحظه دیدار با پدران خود را به دل داشتند اما پدران آنان رفتند تا همه در آرامش زندگی کنند.
هنگام ورود به ساختمان مسجد دوچرخههای بسیاری، کنار یکدیگر چیده شده بودند و کودکان یکییکی خود را به محل برگزاری کلاسها میرساندند که از آنان سراغ حجتالاسلام والمسلمین هراتی مسؤول واحد نوجوانان مسجد فائق را گرفتم؛ بچهها با دست، دفتر آقای هراتی را نشان دادند.
از کنار مقبره این شهدا گذشتیم و وارد فضای مسجد فائق شدیم، این مسجد دارای 5 طبقه با فضایی بزرگ و همچنین بسیار مناسب برای انجام فعالیتهای فرهنگی و ورزشی است که قدمت به آن نیم قرن میرسد.
برای ملاقات با او باید به طبقه اول ساختمان مراجعه میکردیم، حجتالاسلام هراتی فردی 26 ساله است و شاید همین جوانی او باعث شده که به فردی دغدغهمند و پرتلاش در زمینه تربیت کودکان و نوجوانان تبدیل شود و با راهاندازی کلاسها، کودکان و نوجوانان را با سیره زندگی پیامبران و ائمه اطهار آشنا سازد.
از او در مورد تاریخچه و برنامههای متعددی که درمسجد فائق در حال برگزاری هستند، پرسیدم که با خوشرویی پاسخ داد: در طول هفته کودکان و نوجوانان در گروههای متعدد دستهبندی میشوند. بهطور مثال گروههای مختلف در کلاسهایی به نامهای شهیدان زینالدین، حججی، چمران و هادی، حضور دارند که در رشتههای تاریخ اسلام، داستان پیامبران، خطاطی، سبک زندگی قرآنی، اخلاق پیامبر(ص)، قرآن، احکام، بازی گروهی، همنوایی، دومینو و ... به کودکان و نوجوانان ارائه خدمت میکنند.
به گفته مسؤول واحد نوجوانان مسجد فائق، اکنون یکی از این طرحهای مهم در حال اجرا در این مسجد «رستوران بازیهای فکری» است که با شعار «در این رستوران به جای خوراک شکم، خوراک فکر طبخ میشود» فعالیت دارد؛ این طرح در کنار اسکیپروم، از اولین طرحهای بومی ایران است.
حجتالاسلام والمسلمین هراتی در ادامه بیان کرد: عقیده داریم در برنامهریزی برای نوجوان و جوان، مهمترین موضوعی که باید نهادینه شود، حریت است تا اگر فردی مسیر اشتباهی را رفت بتواند، به راه راست بازگردد؛ درباره «رستوران بازیهای فکری» معتقدیم کودکی که در کلاسها شرکت میکند باید هنگام خروج فردی متفکر باشد تا در هنگام نوجوانی متشخص شود و اگر هجمهای به وی وارد شد، در مقابل آن بایستد؛ در این مسیر به اقدامات مربوط به کودک و نوجوان تخصصیتر پرداخته میشود.
مسؤول واحد نوجوانان مسجد فائق افزود: «رستوران بازیهای فکری» چندین هدف عمده را دنبال میکند؛ ما ابتدا از بین بازیهای ایرانی و خارجی، آنهایی که اهداف تربیتی را دنبال میکنند، گلچین کردیم و هدف اصلی این بازیها، تقویت استحکام بنیان خانواده است.
وی گفت: در «رستوران بازیهای فکری» یکسری سیاستهای تشویقی در نظر گرفته شدهاند که طبق آن خانوادهها در مساجد حضور مییابند و به صورت «پدر یا مادر با فرزند»، «پدربزرگ یا مادربزرگ با نوه» و ... در بازی شرکت میکنند و این بازیها در فضای ارتباطی خانواده عمقبخشی بسیاری دارد.
پس از آنکه از طرح «رستوران بازیهای فکری» بازدید کردیم به سمت اولین «scape room» بومی کشورمان (اتاق نجات) در حرکت بودیم که از حجتالاسلام و المسلمین هراتی در مورد تاریخچه مسجد فائق پرسیدم، که پاسخ داد: در گذشته مسجد کوچکی وجود داشت و در اختیار مرحوم فائق که با مدرسه علوی ارتباط داشت، بود؛ این مرحوم در زمان حیات توانست مسجد را قدری گسترش و توسعه دهد و همچنین به روزآوری کند. پس از انقلاب که مرحوم فائق از دنیا رفت، حاج آقا حسینی تولیت مسجد فائق را بر عهده گرفت و کلاس اخلاق در خانواده را در این مکان برگزار میکرد که ایشان نیز در سال گذشته فوت کرد.
مسؤول واحد نوجوانان مسجد فائق اظهار داشت: در این مسجد به صورت کاملا تخصصی به حوزه کودک و نوجوانان و اهداف تربیتی پیش از بلوغ پرداخته میشود. طبق نظر آیتالله حائری شیرازی، مبانی اهداف تربیتی پیش از بلوغ در مورد تفکر، شخصیت و هویت است، لذا در این مکان به صورت تخصصی روی این اهداف کار شده است و مطابق مبانی، سراغ قالبها رفتهایم؛ برنامههایی که برای دختران اجرا میشود، با نگاه تخصصی به حوزه دختران است و برنامههای خاص مربوط به خود را دارند.
وی گفت: در سال 90-89 بازسازی مسجد فائق صورت گرفت و طی این چند سال فعالیتهای تربیتی، فرهنگی و ورزشی در مسجد برقرار است و اکنون حدود ۱۳۰ نوجوان ۱۰ تا ۱۵ ساله، ۱۵۰ نفر تا سن 10 سال و همچنین حدود ۶۰ نفر در بخش خواهران فعالیت دارند؛ این مسجد همانند مدرسهای در حال کار و فعالیت است و حاج آقا حسینی این مکان را در کنار اسم مسجد به نام مدرسه تربیتی امام صادق(ع) نامگذاری کردند که اکنون طبق روال مدرسه تربیتی در همه سنین فعالیت دارد؛ به طور کلی نگاه مرحوم فائق به کودک و نوجوان ویژه بوده است و با توجه به روحیه وی، فضای مناسبی شکل گرفته است.
در همین حین به اتاق نجاتی رسیدیم که شنیده بودیم شرکتکنندگان در آن معماهای مختلفی را رمزگشایی میکنند.
حجتالاسلام والمسلمین هراتی درباره اتاق نجات گفت: این اقدامی است که در راستای غنیسازی اوقات فراغت کودکان و نوجوانان برای آنان در نظر گرفته شده است؛ در این برنامه ۴ تا ۶ نفر وارد اتاق مورد نظر میشوند، درِ اتاق بسته میشود و مطابق با سناریوی آن یک ساعت فرصت دارند تا به اسرار موجود در اتاق پی ببرند؛ یکی، دو سال است که (escape room) در ایران رایج شده و اگر در اینترنت جستوجو شود، طرحهای مختلف آن قابل مشاهده است ولی همگی کپی از آثار خارجی هستند.
هراتی افزود: در بحث کارهای فکری ما به سبک مشخصی رسیدهایم که در دنیا جزو اقدامات نوین آموزشی محسوب میشود و میتوان گفت از محیط بازی نیز خارج شده است. طبق یکی از مقالاتی که مطالعه کردهام در اروپا و آمریکا بحث دیابت را در قالب escape room درآورده بودند و میزان خودمراقبتی کودکان را پیش از ورود و همچنین پس از ورود به آن بررسی کردند که طبق مشاهدات، پس از اجرای آن افزایش چشمگیر خودمراقبتی در کودکان و نوجوانان را به دنبال داشت.
مسؤول واحد نوجوانان مسجد فائق اظهار کرد: فرایند مسأله محور و هیجانی که در اتاق نجات وجود دارد تمام راهحلها را در ضمیر خودآگاه و ذهن کودکان و نوجوانان مینشاند؛ ما اولین escape room ایرانی، بومی و انقلابی را خودمان راهاندازی کردیم که در این برنامه گروههای دوستانه و خانوادگی علاقهمند به ماجراجویی و معما به صورت ۴ تا ۶ نفره مدت یک ساعت و نیم وارد اتاقی میشوند و درِ از پشت به روی آنان بسته خواهد شد؛ فرایند بازی به نحوی است که شرکتکنندگان را به پاسخ خواهد رساند.
وی خاطرنشان کرد: تم اتاق نجات موجود در مسجد فائق به عنوان خانه تیمی در عملیات ترور مربوط به چهار نفر از منافقین در دهه ۶۰ است که از عکسها و تابلوهای مشخص بهره گرفته شده و سعی شده است شبیه به زمان قبل باشد؛ داخل این اتاق پر از معما است و درون کشوهای آن قفلهای فشاری، عددی و حروفی قرار دارند که رمزهای آن در بخشی از اتاق نظیر قاب عکس، درون کتاب یا ... قرار گرفته و هرآنچه علامت دست نزنید دارد جزیی از بازی است.
حجتالاسلام والمسلمین هراتی اظهار داشت: ما در این اتاق در تاریخ ۱۷ شهریور سال ۱۳۶۰ قرار داریم و فردی که وارد اتاق میشود، انگار مکان حضورشان شناسایی شده و قرار است تا ساعت آینده ترور اتفاق بیفتد که شرکتکنندگان باید از این اتاق محل ترور و فرد ترور شونده را دریابند؛ محل ترور در خیابان ایران است و داستان واقعی ترور نافرجام شهید لاجوردی را عنوان میکند و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد اجزای بازی واقعی است و همچنین بخشی نیز به آن اضافه شده است.
او اضافه کرد: در اتاق نجات هر چیزی جنبه معمایی دارد و افراد حاضر هیچ چیزی از این مکان نمیدانند و هنگام ورود به آنان بیسیمی تحویل داده میشود و با دوربین کنترل می شود، همچنین پشت کمدی واقع در این اتاق، اتاق ترسناک دیگری قرار دارد که در آن بمب تعبیه شده است. به طور کلی اتاق نجات خود کلاس تاریخ دهه ۶۰ است.
حجتالاسلام و المسلمین هراتی در ادامه گفت: ساخت این نمونهها اندکی هزینهبر است و تهیه وسایل این اتاق حدود ۲۰ میلیون تومان هزینه برداشته است. در این مدل ابتدا به سراغ بازی رفتهایم سپس آن را به حالت واقعی درآوردیم که در آن کودکان و نوجوانان شخصیت میگیرند؛ به طور مثال همان حسی که در کودک هنگام بازی با کامپیوتر ایجاد میشود، در این مکان نیز تداعی خواهد شد، به طور کلی همانطور که فردی دوست دارد بجنگد، پینتبال بازی میکند و هیجانانگیز میشود، در این مکان نیز به نوع دیگری احساسات القا خواهد شد.
مسؤول واحد نوجوانان مسجد فائق گفت: 6 ماه از راهاندازی اولین اتاق نجات گذشته است، به یاد دارم از اولین گروهی که وارد آن شدند و بازی کردند، پس از شش ماه مصاحبهای گرفتیم و پرسیدیم چه چیزهایی از این اتاق به یاد دارید که این گروه ریز به ریز معماها را به یاد داشتند و داستان بازی را کاملاً بلد بودند؛ در فضای ضمیر ناخودآگاه نموداری وجود دارد و میگوید زمانی که در ضمیر ناخودآگاه هیجان به اوج خود برسد، انتقال مفهوم صورت میگیرد و در مدل اتاق نجات نیز هیجان به اوج خود خواهد رسید به همین دلیل کاملاً بر شخص چیره میشود.
از اتاق نجات خارج شدیم و به سمت طبقات بالا برای بازدید از سایر کلاسها حرکت کردیم و از حجتالاسلام و المسلمین هراتی درباره اهداف تربیتی مسجد فائق پرسیدیم که گفت: معمولا در کودکانی که به کلاسهای ما مراجعه میکنند، کمبودهایی به صورت عام در زمینه اهداف تربیتی پیش از بلوغ وجود دارد و ما معتقدیم کودکی که در کلاسها حضور مییابد، باید هنگام خروج فردی متفکر باشد.
مسؤول واحد نوجوانان مسجد فائق افزود: در این مکان هنگام بازی، روحیه مشارکتپذیری و کار گروهی در کودکان و نوجوانان تقویت میشود و با بازیهای طرح شده، بچهها باید خود را به صورت فردی یا گروهی از منجلاب نجات دهند، این بازیها با رویکرد بازی - تفکر است که افراد باید تمرکز خود را بالا ببرند؛ کودکان و نوجوانان در چهار کلاس ۴۵ دقیقه ای شرکت میکنند و برخی از کلاسها نیز با رویکردبازی است تا خسته نشوند.
وی افزود: در برگزاری کلاسهای مسجد، هزینه مختصری بابت فضای زیرساختی و تغذیه و حقوق مربیان دریافت میشود که برای سه ماه تابستان این مبلغ از 150 تا 200 هزار تومان است.
کمی کنار دانشآموزان مینشینیم و درباره جذابیتهای فعالیتهای مسجد سؤال میکنیم؛ نوجوانان از لحظات شیرین حضور در مسجد میگویند و دوست دارند لحظاتشان را بیشتر و بیشتر در این مکان سپری کنند؛ حتی یک دانشآموز میگفت کاش به جای مدرسه رفتن به اینجا میآمدیم.
انشاءالله برنامههای وزارت آموزش و پرورش هم انقدر شاد و جذاب در امور تربیتی و فرهنگی باشد که دانشآموزان را اینگونه جذب کند.