فضای سیاسی کشور تحت‌تأثیر حزب‌های تک‌نفره است/ رسانه فاسد خیلی خطرناک است؛ خطرناک‌تر از قاضی فاسد!/ سلبریتی سیاسی منتظر است جریانی ایجاد شود تا موج‌سواری کند

به گزارش حلقه وصل: به نقل از رجانیوز: کتاب «استیضاح تولید» در سه فصل تجربه‌های حکمرانی،محیط سیاسی و  نقشۀ راه نقاط قوت و ضعف مسائل کشور بررسی می‌کند. سید رضا فاطمی‌امین وزیر صنعت و معدن وقت ورق به ورق از شروع فعالیت کاری خود تا مسند وزرات در دولت رییس جمهور شهید تا روزهای پر سر و صدای استیضاحش را به طور مفصل به نگارش درآورده است. در روزهای آینده رجانیوز بخش‌هایی از کتاب را بازخوانی می‌کند.

فضای سیاسی کشور

فضای سیاسی، فضای قدرت است. فعالان سیاسی به دنبال اعمال قدرت هستند البته اعمال قدرت برای تغییر تصمیم‌ها و رفتارها لزوماً بد نیست، بلکه قدرت ظالمانه بد است.

فعالیت‌های سیاسی در کشور ما بیشتر در قالب شبکه‌ای از قدرت‌های کوچک و متوسط نمود پیدا می‌کند سلبریتی‌های سیاسی بیش از حد بروز یافته‌اند و رسانه‌ها در مجموع کارکرد خوبی ندارند. چنین فضایی بستر مناسبی برای شکل‌گیری فساد شده است.

فساد از ۳ مسیر رشد می‌کند:

• نقص سازوکارها: که زمینه فساد و تداوم آن را فراهم می‌کنند.
• پشتیبانی سیاسی: که برای پوشش‌دادن فساد دوستان، شرکا و یا برای انجام معاملات سیاسی انجام می‌شود.
• فسادنمایی: که در فضای سیاسی برای تخریب و یا پرت‌کردن حواس مردم انجام می‌شود

مسیر دوم و سوم نقش بیشتری در گسترش و ادراک فساد دارند. سازوکارهای سیاسی زادگاه و بستر رشد اژدهای هفت‌سر فساد است. خطرناک‌ترین کار این اژدهای هفت‌سر، نفوذ در حکمرانی و مختل کردن آن است یکی از مؤثرترین راه‌های مقابله با این اژدها، اصلاح سازوکارهای سیاسی است.

شبکه‌های حزبک‌ها

کشور ما در چنبره چند قدرت بزرگ مافیایی نیست فضای سیاسی کشور بیشتر تحت‌تأثیر حزب‌های تک‌نفره است که در تعامل با یکدیگر اتحادهای کوتاه‌مدتی بر سر یک منفعت مشترک ایجاد کرده و با شراکت‌های مقطعی، جریان‌سازی می‌کنند. اکثر جریان‌های سیاسی متوسط و بزرگ هم حداکثر یک قبیله هستند که به‌خاطر رفاقت و یا شراکت با هم پیوند خورده‌اند. 

هر کدام از حزبک‌ها قلمروهای کوچکی برای خود می‌سازند، از قلمرو خود دفاع می‌کنند و به دنبال گسترش آن هم هستند. گستردگی هر قلمرو هم بستگی به هوش، منابع و قدرت تعامل آنها دارد. 

به‌سرعت یکدیگر را پیدا می‌کنند، خیلی سریع به تفاهم و منافع مشترک می‌رسند و به طور غیرمتمرکز و توزیع شده شبکه‌ای از منافع نامشروع را شکل می‌دهند. این خرده‌پاها برای کسب منافع اندکی خسارت‌های بزرگی به کشور می‌زنند؛ به‌خاطر یک دستمال قیصریه را آتش می‌زنند. حزبک‌ها و کارگزاران آگاه و ناگاه آنها در همه‌جا هستند، در همه‌جا. سازوکارهای سیاسی کشور ما هم محیط کشت و بستر مناسبی برای رشد آنها شده است.

سلبریتی‌های سیاسی

یکی از پیامدهای گسترش شبکه‌های اجتماعی، تقویت و رونق رسانه‌های فردی از جمله سلبریتی‌های سیاسی است. کار سلبریتی سیاسی دیده‌بانی است. منتظر است جریانی ایجاد شود تا موج‌سواری کند. البته سلبریتی‌های دانه‌درشت منتظر فرصت‌ها هستند تا جریان‌سازی کنند. سلبریتی‌های سیاسی نه برای نقد مشفقانه و سازنده بلکه برای دیده‌شدن و یا تخریب‌کردن، طعنه و کنایه می‌زنند و خوراک تولید می‌کنند. چنین رفتاری به‌ویژه توسط کسانی که زمانی مسئول بوده‌اند، زننده است.

با دیدن رفتار سلبریتی‌های سیاسی یاد ترانه دلقک با صدای محمد اصفهانی می‌افتم. بخشی از ترانه دلقک این است: «این‌همه شکلک و بازی، واسه نونه درمیاره، واسه نونه واسه نونه، تا به کارش تو بخندی که اگه اینو بدونی تو به دلقک نمی‌خندی تو به دلقک نمی‌خندی!» 

رسانه‌ها

برخی از رسانه‌ها در کشور ما بازیگر قهار قدرت شده‌اند؛ باج‌گیری، سیاسی‌کاری و یا تولید محتوای سطحی و گمراه‌کننده در رسانه‌ها رایج شده است؛ با گسترش فضای مجازی این آشفتگی‌ها بیشتر شده است. بسیاری از رسانه‌ها نوعی حزب اینترنتی هستند. خدمات سیاسی کارانه برخی رسانه‌ها گونه‌های مختلفی دارد؛ از جمله:

• برخی رسانه‌ها با انتشار اخبار منفی علیه اشخاص یا تهدید به تخریب، آنها را به ارائه آگهی یا سایر کمک‌های مالی و غیرمالی مجاب و مجبور می‌سازند.
• برخی از بنگاه‌های اقتصادی باقدرت مالی، خود سفارش کار سیاسی به رسانه‌ها می‌دهند.
• مدیران نمایش باز، ضعف‌های خود را با رسانه‌ها می‌پوشانند و خالی‌بندی می‌کنند. برخی رسانه‌ها عرضه‌کننده جعبه‌ابزار برای پیشبرد کارهای سیاسی هستند.
• برخی از رسانه‌ها بعضی وقت‌ها کتشان را درآورده و در وسط میدان وارد دعوا می‌شوند

مثال‌ها فراوان هستند، به‌عنوان نمونه:

شرکتی پرحاشیه که تخلفات زیادی داشت و در معرض جریمه‌های سنگین بود؛ از رسانه‌ها زیاد استفاده می‌کرد. شنیدم این شرکت به جمعی از فعالان سیاسی اقتصادی و رسانه‌ای در یکی از هتل‌های مجلل تهران در رمضان سال ۱۴۰۲ افطاری داده و در این ضیافت علیه وزیر صنعت، معدن و تجارت گردوخاک کرده است

آقای ر. که به دنبال مدیرعاملی یا عضویت هیئت‌مدیره آقای ا. در شرکت ملی مس ایران بود یکبار با همراهی مدیرمسئول یکی از رسانه‌ها برای پیگیری این درخواست به دفتر من آمد، پاسخ همچنان منفی بود. آن رسانه در روزهای استیضاح، برای رأی آوردن استیضاح خیلی تلاش می‌کرد.

مدیر یکی از رسانه‌ها در جلسه کنار من آمد و خودش را معرفی کرد، روبه روی ما ۲ نماینده مجلس نشسته بودند. او به آنها اشاره کرد و گفت: من از این ۲ نفر محافظت می‌کنم. خبرهای خوب برای آنها منتشر کرده و خبرهای منفی علیه آنها را خنثی می‌کنم. 

رسانه فاسد خیلی خطرناک است خطرناک‌تر از قاضی فاسد؛ تقابل با رسانه‌های فاسد خیلی پرهزینه است؛ آنها باقدرت رسانه‌ای ویروس‌های ذهنی و هیجانی را منتشر کرده و توجه‌ها را مدیریت می‌کنند و در نهایت مخالفان خود را در ملا عام سرکوب می‌کنند. 

رسانه‌های زرد و سیاه، جا را برای رسانه‌های حق‌گرا، مطالبه‌گر و سالم، تنگ می‌کنند؛ جای سازوکارهایی که خطاها و تخلفات رسانه‌ای را شفاف کنند، خالی است خیلی خالی!

کارفرمایی خدمات سیاسی

برخی از فعالان اقتصادی خودشان پیشران فعالیت‌های سیاسی هستند برای مقاصد اقتصادی از ابزارهای سیاسی استفاده کرده و سفارش کار می‌دهند.

بنگاه‌های اقتصادی که کارفرمای خدمات سیاسی می‌شوند روش‌های متنوعی دارند؛ مثلاً:

• چند نفر از سیاسیون را استخدام می‌کنند تا کارهایشان را در سازمان‌های دولتی پیگیری کنند. این سیاسیون مانند یک پیشکار خدمت می‌کنند، اما از خدمت به مردم دم می‌زنند. 
• فعالیت‌های سیاسی را تأمین مالی می‌کنند. امروز می‌کارند به امید برداشت در آینده!
• به رسانه‌های فاسد برای تخریب و تجلیل افراد پول می‌دهند.

برخی از کارفرماهای خدمات سیاسی تا جایی جلو می‌روند که جریان‌ساز شده و مبنای گروه‌بندی سیاسی می‌شوند. مثلاً آقای م. که در چند شهر واحد تولیدی، داشت آن قدر سیاسی‌کاری کرده بود که عده‌ای از سیاسیون به‌شدت مخالف فعالیت‌های او بودند و در مقابل عده‌ای مدافع سرسخت و پیگیر کارهای او؛ این دودسته هم با یکدیگر رقابت می‌کردند.