کتابی که رهبر انقلاب خواندن آن را به نخبگان توصیه کردند

حلقه وصل: مهدی میرکیایی در مجموعه «سرگذشت استعمار» تلاش کرده است یکی از نقاط مغفول و خلأهای موجود در کتاب‌های ویژه نوجوانان و جوانان را پر کند. این مجموعه که در 15 جلد از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده، روایتی است از پیدایی و رشد استعمار در نقاط مختلف جهان. میرکیایی که خود استاد دانشگاه در رشته تاریخ است، در این مجموعه تلاش کرده به مخاطبان نوجوان خود یادآوری کند که استعمار چگونه متولد شد و ممالک مستعمره خود چه نقشی در خلق این مولود نامبارک داشتند. 

نویسنده در مجموعه حاضر «سرگذشت استعمار» را از قرن پانزدهم تا قرن بیستم میلادی پیگیری و روایت کرده است. مکان ماجراها نیز متفاوت و متنوع‌اند؛ از آفریقا گرفته تا آمریکا و آسیا. برخی از مجلدات این مجموعه نیز به تجربه ایرانی‌ها از رویارویی با استعمار اختصاص دارد. هرچند تاکنون آثار متعددی هم در قالب داستان و هم در قالب تاریخ با تمرکز بر استعمار و تاریخ آن منتشر شده، اما در نظر گرفتن یک سیر تاریخی و چگونگی مراحل رشد آن از جمله ویژگی‌هایی است که اثر میرکیایی را با دیگر آثار مشابه متمایز می‌کند. 

بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب در جمع نخبگان، بار دیگر توجه‌ها را به‌سمت مجموعه «سرگذشت استعمار» جلب کرد. ایشان در این رابطه فرمودند: من اخیراً کتابی دیدم که یکی از همین نویسندگان خودمان ــ که من از نزدیک با ایشان آشنایی ندارم ــ نوشته، به‌نام «سرگذشت استعمار»؛ پانزده شانزده جلد کتاب 120، 150 صفحه‌ای است که تشریح می‌کند استعمار چگونه در قاره‌ آمریکا و در قاره‌ آسیا توانست ثروت‌های این‌ها را از بین ببرد و خودش را ثروتمند کند. کشور انگلیس ثروتمند نبود، فرانسه ثروتمند نبود، کشورهای اروپایی ثروتمند نبودند؛ اینها ثروت کشورهای دیگر را گرفتند.

آیت‌الله خامنه‌ای در ادامه افزودند: اینها به‌وسیله‌ سلاح توانستند چنین کارهایی را بکنند، ذهن‌های خلّاقی داشتند؛ تلاش هم خیلی کردند؛ اهل خطرپذیری بودند؛ اینها خصوصیات خوب اروپایی‌ها است اما از این خصوصیات چه استفاده‌ای کردند؟ ایجاد نظام سلطه در عالم. نظام سلطه یکی از بلاهای بزرگ امروز دنیا که هنوز تمام نشده و ان‌شاءالله تمام خواهد شد. نظام سلطه یعنی دنیا تقسیم بشود به سلطه‌گر و سلطه‌پذیر؛ یک عده‌ای حتماً بایستی قدرتمندانه بر همه‌ دنیا حکمرانی کنند، کشورهای دیگری هم بایستی زیر پوشش‌های مختلف از اینها اطاعت کنند؛ این نظام سلطه است که آن را پیشرفت علمی اروپا به وجود آورد، پس نخبه به‌‌عنوان یک توصیف ارزشی شامل اینها نمی‌شود.

انتشارات سوره مهر به‌تازگی چاپ جدیدی از سه مجموعه این اثر را در دسترس علاقه‌مندان قرار داده است. «سفر به آن سوی دریاها» نخستین جلد از مجموعه حاضر است که چاپ چهارم آن روانه کتابفروشی‌ها شده است. میرکیایی از جلد نخست به چگونگی آغاز استعمار پرداخت. در معرفی این جلد آمده است: در 500 سال گذشته نقشه کره زمین بسیار کوچک‌تر از نقشه فعلی آن بود. کره زمین تنها محدود به اروپا، آسیا و کشورهای شمالی قاره آفریقا می‌شد. تا آن زمان اروپاییان به‌وسیله تجارت با کشورهای آسیایی به وارد کردن ابریشم، پارچه‌های پنبه‌ای، قالی، جواهر و ابزار فولادی که توان تولید آنها را نداشتند، می‌پرداختند، اما با بروز جنگ‌های دولت عثمانی با کشورهای مختلف اروپایی، راه‌های تجارت با آسیا بسته شد و به‌تدریج کشورهای اروپایی به این فکر افتادند با سفرهای دریایی و طی کردن اقیانوس از کنار قاره آفریقا و رسیدن به جنوبی‌ترین بخش آن، راه‌های جدیدی برای رسیدن به کشورهای آسیایی به‌خصوص هند و چین پیدا کنند.

در این بین پرتغال اولین کشوری بود که تصمیم گرفت به این امر بپردازد. کشور پرتغال با توجه به قرارگیری‌اش در ساحل اقیانوس اطلس همواره برای ارتباط با دیگر کشورها از راه‌های دریایی استفاده می‌کرد. آنها به‌سرپرستی هِنری شاهزاده پرتغالی، پسر ژان دوم پادشاه پرتغال راهی اقیانوس‌ها برای کشف سرزمین‌های جدید شدند. آنها در طول ساحل غربی آفریقا کشتی‌رانی کردند، اما قاره آفریقا بسیار بزرگتر از آن‌چه آنها می‌پنداشتند بود و به این ترتیب پرتغالی‌ها سرزمین‌های جدیدی در قاره آفریقا کشف و آنها را به نام پادشاه پرتغال فتح و قلمرویی از کشور خودشان محسوب می‌کردند.

 «صلیب خونین» عنوان مجلد دیگری است که چهارمین چاپ از آن به‌تازگی در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. کتابی که در آن نویسنده وجه دیگری از استعمار را روایت می‌کند: وجه فکری. در «صلیب خونین» داستان ورود کشتی‌های اروپایی به سرزمین‌های جدید به‌بهانه گسترش دین مسیحیت، ممنوعیت تبلیغ اسلام در ممالک فتح‌شده، تبدیل کردن بومی‌ها به کالاهای اروپایی و سرازیر شدن ثروت به کشورهای استعمارگر روایت می‌شود.

همزمان با پهلو گرفتن اولین کشتی‌ها در مناطق تازه کشف‌شده، کشیش‌ها نیز پا به سرزمین‌های ناشناخته و جدید گذاشتند. هدف آنها، گسترش دین مسیحیت بود که با حمایت از پادشاهان وقت اروپا صورت می‌گرفت، یک‌رنگ‌سازی و حذف هویت بومیان، از همین‌جا آغاز شد.

کتاب «راهپیمایی اشک‌ها» عنوان دیگری است که به‌تازگی بازنشر شده است. این اثر به روایت ماجرای کوچ اجباری سرخ‌پوست‌ها به آن سوی رود می‌سی‌سی‌پی در آمریکا به دستور رئیس جمهور وقت این کشور اشاره دارد. 

علاقه‌مندان برای تهیه این مجموعه می‌توانند به پایگاه اطلاع‌رسانی انتشارات سوره مهر مراجعه کنند./تسنیم