کاهش محبوبیت سازمان حج و زیارت در سفرهای زیارتی/ کم‌تر از 20 درصد زائرانِ عاشورا با کاروان رسمی رفتند

به گزارش حلقه وصل: امسال کربلا در تاسوعا ‌‌و عاشورای حسینی میزبان زائران ایرانی هم بود که برای عزاداری به صورت هوایی و زمینی خود را به عراق رساندند. در حالی که در ۲ سال اخیر به دلیل شیوع کرونا، هیچ کاروان رسمی به کربلا مشرف نشد و زائران ایرانی در حسرت زیارت ارباب بودند

مرز مهران؛ بسیاری از زائران انفرادی و با ماشین شخصی به عراق سفر کردند

با این وجود، امسال ایرانیان بسیاری هم‌زمان با دهه نخست ماه محرم و به ویژه تاسوعا و عاشورای حسینی به عراق سفر کردند تا در عزاداری سیدالشهدا علیه‌السلام شرکت کنند که براساس گزارش‌ها بیشتر این افراد به صورت زمینی عازم کربلا شدند. 

افزایش سفرهای انفرادی به عتبات در هفته‌های اخیر

با بازگشایی مرز زمینی با عراق، روزانه کاروان‌های بسیاری به عتبات اعزام می‌شدند‌ که پس از افزایش درخواست‌ها برای سفر انفرادی به عراق، مرز برای زائران خارج از چارچوب کاروان‌های زیرنظر سازمان حج و زیارت هم باز شد و در آستانه روز عرفه مرز مهران و شلمچه شاهد بیشترین تعداد زائران برای تشرف به عراق بود که با آغاز ماه محرم رکورد تشرف زائران عتبات از مرزهای زمینی در سال جاری شکسته شد.

تشرف بیش از ۱۰۰ هزار ایرانی به کربلا هم‌زمان با عاشورا/ کم‌تر از ۲۰ درصد زائران با کاروان رسمی رفتند

صحبت‌الله رحمانی معاون عتبات سازمان حج و زیارت به تشرف بیش از ۱۶ هزار ایرانی به عتبات برای عزاداری روز تاسوعا و عاشورای حسینی اشاره کرد که این تعداد زائر در قالب کاروان زیرنظر سازمان حج و زیارت به عراق سفر کردند. اما تعداد زائران ایرانی ارباب در روزهای منتهی به تاسوعا و عاشورای حسینی براساس آمارهای غیررسمی به بیش از ۱۰۰ هزار نفر رسیده که این امر نشانگر این است که بسیاری از زائران بدون کاروان زیر نظر سازمان حج و زیارت و به صورت انفرادی یا گروهی به عتبات مشرف شده‌اند؛ تا جایی که کمتر از ۲۰ درصد زائران با کاروان‌های رسمی به عراق مشرف شدند.

چرا محبوبیت سازمان حج و زیارت بین زائران کاهش یافته است؟

کاهش تمایل زائران عتبات به همراهی با کاروان‌های رسمی، موضوعی است که پس از بازگشایی مرزهای زمینی بیشتر جلوه کرد. در حالی که اوایل دهه ۹۰ همه زائران از طریق سازمان حج و زیارت به عتبات مشرف می‌شدند و در کارنامه این سازمان، تشرف سالانه حدود ۲ میلیون نفر به عتبات به جز ایام اربعین ثبت شده است.

تغییر شیوه اجرا در سفرهای زیارتی و نارضایتی زائران

شاید دلیل اصلی این امر را بتوان تغییر در روش اجرای سفرهای زیارتی به عراق دانست. هم‌اکنون دفاتر زیارتی و استان‌ها، مسؤول اعزام زائران هستند و قرار بود تنوع در خدمات ارائه شود تا زائران بتوانند براساس درخواست‌های خود سفر عتبات را تجربه کنند. البته این هدف عملاً اتفاق نیفتاد و سفرهای زیارتی به عتبات در برخی استان‌ها به صورت بسیار ضعیف در حال اجرا است و با وجود تلاش سازمان حج و زیارت برای نظارت بر عملکرد کاروان‌ها، برخی استان‌ها در ارائه خدمات مطلوب به زائران موفق نبوده‌اند.

درحالی که پیش از این، یک شرکت مسؤول اعزام زائران بود و زائران برای اعتراض به همان شرکت یا سازمان حج و زیارت مراجعه می‌کردند و روند اعزام‌ها نیز نظام‌مند و برنامه‌ریزی شده بود؛ اما اکنون بسیاری از زائران به دلیل خدمات نامناسب در شیوه اجرای سفرهای زیارتی، سفر به صورت انفرادی یا حتی گروهی در قالب کاروان غیرمجاز را ترجیح می‌دهند.

البته قرار بود شیوه جدید سفرهای زیارتی به صورت آزمایشی انجام شود ‌و در صورت بروز نارضایتی تغییراتی در آن صورت گیرد. اما تاکنون هیچ تغییری در شیوه اجرای آن حاصل نشده و مسؤولان نیز معتقدند که شکایت چندانی هم از سوی زوار به سازمان حج و زیارت نرسیده است که نیازمند اصلاح شیوه اعزام باشد. درحالی که افزایش سفرهای انفرادی یا حتی همراهی زائران با کاروان‌های غیرمجاز، می‌تواند نشانه روشنی برای نارضایتی از خدمات کاروان‌های زیر نظر سازمان حج و زیارت به شمار رود.

نبود تنوع بسته‌های زیارتی برای سلایق مختلف

در کنار شیوه اجرا یا خدمات نامناسب به زائران، نبود تنوع بسته‌های زیارتی هم از دیگر موضوعاتی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. چرا که بسیاری از زائران در برخی ایام مناسبتی تمایل به سفرهای کوتاه مدت دارند که در بسته‌های زیارتی سازمان حج و زیارت چنین سفرهایی پیش‌بینی نشده است و همچنان این سازمان به عنوان متولی اعزام زائران به عتبات، با شیوه گذشته همان بسته سفر یک هفته‌ای به عراق را دارد و گاهی این سفرها به ۱۰ و ۱۲ روز هم بنا بر درخواست استان‌ها رسیده است. اما قرار بود سازمان حج و زیارت در شیوه جدید اعزام‌ها، بسته‌های متنوعی را اجرایی کند تا عاشقان حسینی با هر سلیقه و توان مالی بتوانند زائر کربلا شوند.

بین‌الحرمین در شب عاشورای ۱۴۰۱

اما با توجه به نبود بسته‌های متنوع زیارتی، زائران ترجیح می‌دهند که به صورت انفرادی به عراق سفر کنند تا در روز و مناسبتی خاص در یکی از شهرهای زیارتی عراق حضور داشته باشند. همین امر موجب شده تا سفرهای انفرادی به عراق افزایش یابد ‌و حتی افرادی که سفرهای متعددی به عراق ندارند، بدون شناخت کافی از این کشور، عازم عتبات شوند. در صورتی که اگر سازمان حج و زیارت، بسته متنوع کوتاه مدت به عراق را اجرایی می‌کرد، بسیاری از مشتاقان زیارت امام حسین علیه‌السلام سفرهای رسمی را انتخاب می‌کردند و حتی بر تعداد زائران ارباب افزوده می‌شد.

نبود همکاری لازم سایر نهادها با سازمان حج و زیارت

از دیگر مشکلاتی که در زمینه افزایش سفرهای انفرادی می‌توان برشمرد، هزینه‌های این سفر معنوی است. بسیاری از زائران که چندین سفر به عراق داشته‌ بودند، خودشان سفر عتبات را مدیریت کرده و ترجیح می‌دهند که به صورت گروهی ‌و انفرادی به عراق سفر کنند و در کاروانی هم ثبت‌نام نمی‌کنند. بلکه این افراد با اجاره هتل و کرایه ماشین در عراق، عازم شهرهای زیارتی می‌شوند و به نوعی معتقدند که در برخی اوقات هزینه سفرها با این شیوه کاهش می‌یابد.

از طرفی هم سازمان حج و زیارت را در افزایش هزینه‌ها مقصر می‌دانند. البته شاید بخشی از افزایش هزینه‌ها به دلیل نبود نظارت کافی برای سفرهای زیارتی امری غیرقابل انکار باشد، اما سازمان حج و زیارت همواره در تلاش بوده که سفرهای ارزان و آسان را برای زائران عتبات مهیا کند و در برخی اوقات سایر نهادها هستند که موجب افزایش هزینه سفر می‌شوند.

مشکلات در تأمین پرواز عتبات و بالا رفتن هزینه سفرها

به عنوان مثال، در سفرهای هوایی عتبات با وجود برپایی جلسات مختلف با سازمان هواپیمایی کشوری و قول مساعد مسؤولان، همچنان هزینه بلیت پروازها در ایام خاص افزایش یافته و حتی نایاب می‌شود و همین امر باعث بالارفتن هزینه کاروان‌های هوایی عتبات می‌شود و زائران نیز بدون آگاهی از مشکلات تأمین پرواز عراق، سازمان حج و زیارت را مقصر در این رابطه می‌دانند.

البته درست است که زائران انتظار دارند، سازمان حج و زیارت به عنوان یک نهاد دولتی با چنین مشکلاتی مواجه نشود و‌ حداقل شرکت‌های هواپیمایی دولتی برای سفرهای زیارتی همراهی لازم را داشته باشند، اما نه تنها شرکت‌های‌ هواپیمایی خصوصی، بلکه شرکت‌های هواپیمایی دولتی هم نسبت به پروازهای عتبات همراهی لازم را نداشته و بیشتر پروازهای عراق چارتر‌ شده است و بلیت پروازهای نجف و بغداد توسط واسطه‌ها فروخته می‌شود و کسی هم نظارتی بر بالا رفتن بدون حساب و کتاب بلیت پرواز عتبات ندارد. 

علاوه بر این، در حالی که انتظار می‌رفت با بازگشایی مرزهای زمینی عراق، هزینه بلیت پرواز عتبات کاهش یابد، این امر اتفاق نیفتاد ‌‌و حتی هزینه سفر هوایی عتبات به دلیل نوسان قیمت بلیت پرواز که همیشه صعودی بوده است، از هشت میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به بیش از ۱۰ میلیون تومان رسید و این روند رو به رشد همچنان ادامه دارد.

تمایل زائران به اسکان ارزان‌قیمت به جای اقامت در هتل‌ها

البته سازمان حج و زیارت سفرهای ارزان قیمت عتبات را راه‌اندازی کرد تا زائران با حدود ۳ میلیون تومان بتوانند به عتبات سفر کنند. اما با توجه به اینکه این‌ نوع سفرها هم یک هفته‌ای برنامه‌ریزی شده است، بسیاری از عاشقان حسینی که در دهه اول محرم قصد تشرف به عتبات را داشتند، حاضر شدند حتی با مبلغی بیشتر از این به عراق سفر کنند، اما زمان کمتری در عراق باشند ‌‌و زمان خود را برای این سفر معنوی مدیریت کنند. 

از دیگر موضوعاتی که به کاهش محبوبیت سازمان حج و زیارت در سفرهای عتبات منجر شده است، می‌توان به تمایل زائران به حضور در حسینیه‌ها و‌ موکب‌ها به جای هتل‌ها البته در ایام خاص اشاره کرد. برخی از زائران برای کاهش هزینه‌ها در حسینیه اسکان پیدا می‌کنند که متقاضی این‌نوع اسکان بیشتر آقایانی هستند که به صورت مجردی یا گروه دوستانه به عراق سفر می‌کنند. سازمان حج و زیارت قرار بود در زمینه اسکان و تنوع بسته‌های زیارتی، اسکان در حسینیه‌های منطبق با استانداردهای سازمان حج و زیارت را نیز اجرایی کند که همچنان این بسته‌های زیارتی مسکوت مانده و به نظر می‌رسد که همتی برای اجرای آن وجود ندارد و بسیاری از استان‌ها هم قادر به اجرای آن نیستند و‌ برخی دیگر هم با وجود تأکید سازمان حج و زیارت به جلوگیری از سودجویی در سفرهای زیارتی، به توصیه‌های سازمان بی‌اعتنا هستند و در قالب‌های مختلف از راه‌اندازی کاروان غیرمجاز در کنار کاروان‌های زیرنظر سازمان حج و زیارت، به درآمدزایی بیشتر و به نوعی سودجویی از زائران عتبات هستند.

هر ساله میلیون‌ها ایرانی به عتبات مشرف می‌شوند که با شیوع کرونا و بسته شدن مسیر، زائران بیش از ۲ سال از تشرف به حرم ارباب محروم شدند و اکنون دوباره سفرهای زیارتی با برقراری سفرهای هوایی و زمینی عتبات آن‌هم بدون اخذ ویزا، جان دوباره گرفته و به نظر می‌رسد که در صورت تداوم این روند تا آستانه اربعین، تعداد زائران افزایش چشمگیری پیدا کند و حتی بعد از اربعین حسینی، با توجه به کاهش دمای هوا بسیاری از عاشقان حسینی به زیارت حرم سیدالشهدا علیه‌السلام مشرف شوند. حدود چهار روز بعد از اربعین سفرهای کاروانی از سر گرفته می‌شود که جا دارد سازمان حج و زیارت با برنامه‌‌ای مدون طوری برنامه‌ریزی کند تا زائران به جای سفرهای انفرادی یا همراهی با کاروان‌های غیرمجاز، ترجیح دهند که با کاروان‌های رسمی به عتبات سفر کنند که این امر علاوه بر مدیریت در اجرای سفرهای زیارتی و نظارت بر آنها، نیازمند ایجاد تنوع در سفرها و حتی قیمت آن است.