جلیقه‌زردها چگونه فرانسه و بلکه کل اروپا را تغییر خواهند داد؟

به گزارش حلقه وصل، «گفتگوی بزرگ ملی»، طرحی است که امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه با ارائه آن در هفته گذشته، عملاً توپ را در زمین جلیقه‌زردها انداخت. برای سه ماه، فعلاً گروه‌های مختلف سیاسی منتظرند تا ببینند جنبش جلیقه‌زردها چه آورده‌ای در سبد تحلیلی گروه‌های دیگر داشته است. البته مکرون نیز در این میان در نقشی بالاتر از یک رئیس‌جمهور، چیزی شبیه رهبر دوران گذار ظاهر خواهد شد.

او در حرکتی نمادین و برای داغ‌ترکردن این گفتگوی ملی، یک تور در سراسر کشور را از شهر گاسنی آغاز کرده و در مجامعی که با حضور شهروندان توسط شهرداری برگزار می‌شود، با مردم به بحث می‌نشیند. اما گزارش واشینگتن‌پست نشان می‌دهد اجازه شرکت در مجامع گفتگو که رئیس‌جمهور جوان در آن حضور می‌یابد، به افرادی که جلیقه زرد به تن کرده‌اند، داده نمی‌شود.

گزارش یک جنبش، از نوامبر تا ژانویه

افزایش بهای سوخت همزمان با اعلام تخفیف مالیات ثروتمندان موجی از اعتراض‌ها را ابتدا از سوی کامیون‌داران و سپس همه اقشار پایین و گروه‌هایی که بواسطه سیاست‌های چند سال اخیر در دولت‌های مختلف از طبق متوسط به زیر کشیده شده بودند به راه انداخت. دولت ابتدا واکنش تلخی نشان داد، با زبان تهدید سخت گفت و تخریب چند مجسمه را به نشانه شارلاتان بازی و هرج و مرج طلبی تظاهرکنندگان در چشم مردمش به نمایش گذاشت. مکرون نیز پاریس را به مقصد نشست گروه بیست ترک کرد. اما وقتی بازگشت، آن قدر کار بیخ پیدا کرده بود که مجبور به عقب‌نشینی و پذیرش سیاست‌های اشتباه شد و وعده افزایش حقوق از ابتدای سال نو را پیش‌کش کرد.

با این حال جنبش جلیقه‌زردها فرو ننشست، بلکه حالا که در هفته دهم قرار دارد، باز هم پلیس ضدشورش را مجبور به لشگرکشی در خیابان‌های پایتخت کرده و آنچنان به واکنش واداشته که ۷۱ پرونده با موضوع خشونت بیش از حد پلیس علیه شهروندان به جریان افتاده است. وزارت کشور فرانسه گزارش داده که در هفته نهم، ۸۴ هزار نفر از مردم در تظاهرات جلیقه‌زردها شرکت کرده‌اند. مکرون راهی جز این ندید که ابتکار عمل را در این مرحله در دست گرفته و پیش از آنکه مانند دو ماه گذشته از حرکت مردم عقب بماند، یک پروژه جدید را در گردهم‌آیی ۶۰۰ شهردار فرانسه کلید بزند: «گفتگوی بزرگ ملی».

این پیروزی بزرگی برای جلیقه‌زردها است که پس از زخمی‌شدن حدود ۱۷۰۰ تن و به حبس رفتن ۱۵۰ نفر، توانسته است دولت را به ایجاد یک تغییر بزرگ وادار کند، هر چند مکرون بخواهد این تغییر را به نام دولت خود ثبت کند. حالا همه می‌دانند اگر چه مکرون با شعار تغییر بر سر کار آمد و احزاب سنتی فرانسه را شکست داد، اما این جلیقه‌زردها بودند که او را مجبور به تغییر کرده‌اند.

در این طرح که به مدیریت شهرداران انجام می‌شود، استعفای مکرون که یکی از خواسته‌های محوری جلیقه‌زردها است، مطرح نیست بلکه چهار موضوع دیگر در دستور بحث قرار گرفته است: محیط زیست و تغییرت آب‌وهوایی، مالیات‌ها و هزینه‌های مردم، دموکراسی و نمایندگی سیاسی از اقشار مردم، خدمات عمومی به مردم. مکرون بیش از سی سوال در این زمینه‌ها مطرح کرده، از جمله اینکه به نظر شما کدام مالیات‌ها باید کاهش یابد و اینکه چه ایده‌ای برای کاهش هزینه‌های عمومی در بخش حمل و نقل، گرمایش و تأمین غذایی دارید.

آتلانتیک: جلیقه‌زردها باقی می‌مانند

پایگاه آتلانتیک به قلم راشل دونادیو تحلیلی از آینده جنبش منتشر کرده است که در آن، بی شکل‌بودن جنبش، بی رهبر بودن در سازمان‌دهی و پراکنده‌بودن در خواسته‌ها را برخلاف تصور عموم از امتیازات جلیقه‌زردها دانسته است. وی می‌نویسد «آنها در پیشبرد گفتگوی ملی نیز موفق خواهند بود. احزاب سیاسی در همه طیف‌ها و اتحادیه‌های کارگری تلاش می‌کردند که دستورکار جنبش را کانالیزه کنند، اما تا کنون نتوانسته‌اند» در نتیجه مکرون نیز نخواهد توانست.

دونادیو نوشته است مکرون «چگونه می‌تواند از دغدغه‌های متفاوت شهروندان، برداشتی داشته باشد، بدون اینکه برنامه دولت را تحت‌الشعاع قرار دهد و آن هم در زمانی که مخالفان دولت در انتهای دو قطب سیاسی راست و چپ قرار دارند؟» در واقع اجماع بر نتیجه این گفتگوی ملی در شرایطی که جلیقه‌زردها به یک دستورکار مشخص پایبند نمی‌شوند و جناح‌های مخالف دولت نیز سیاست‌های بسیار متفاوتی با دولت مکرون را پیشنهاد می‌کنند، چگونه ممکن می‌شود؟

اما این موضوع دارای ابعاد مختلفی است که سه مورد از آنها در یادداشت آتلانتیک مطرح شده است:

۱- بوی انقلاب فرانسه می‌آید

موضوع اول تلاش مکرون برای تقویت دموکراسی مستقیم یا دست‌کم درگیرکردن شهروندان در یک دموکراسی است که اساساً بر ساختار نمایندگی و سلسله مراتبی استوار است. مکرون از مردم خواسته تا در سامانه آنلاینی که شباهت زیادی با عریضه‌نویسی‌های زمان انقلاب فرانسه دارد، خواسته‌های خود را بنویسند و الحق خواسته‌های متنوعی نیز به ثبت رسیده است، از تغییر مزایای بیکاری تا نارضایتی از کاهش سرعت مجاز در بزرگراه‌ها.

در یادداشت آتلانتیک چنین رویکردی یک اقدام بی‌سابقه و مثبت ارزیابی شده که تجربه‌ای به مراتب بهتر از همه‌پرسی بریتانیا با دو جواب مشخص و محدود، بله یا خیر است. مخصوصاً اینکه موضوعات تابو مثل خدمات اجتماعی را در دستور کار قرار داده است. البته همان طور که برونو لاتر به رادیو فرانسه گفته است، فرانسه نیز درگیر خواسته‌های مبهم معترضان است، شبیه همان پرسش‌های مبهم و مرتبط با هویت ملی که در ماجرای برگزیت حول موضوع عضویت یا جدایی از اتحادیه اروپا مطرح بود.

۲- انتخابات پیشِ رو به چیزی شبیه همه‌پرسی جلیقه‌زردها تبدیل می‌شود

البته انتخاباتی به زودی در ۵ ماه دیگر در فرانسه برگزار خواهد شد که ممکن است گفتگوی بزرگ ملی را تحت‌الشعاع قرار دهد. انتخابات به برگزیدن نمایندگان فرانسه در اتحادیه اروپا مربوط است و این یعنی نه تنها احزاب مختلف در این گفتگوی ملی تلاش می‌کنند ظرفیت برآمده از جنبش جلیقه‌زردها در فضای سیاسی فرانسه را به سبد رأی خود در آن انتخابات بریزند، بلکه ممکن است برخی از نارضایتی‌های مردم و جلیقه‌زردها با ماجرای عضویت در اتحادیه اروپا گره بخورد و بحث‌ها را به سمتی پیش ببرد که انتخابات بعدی به نوعی به برگزیت فرانسه تعبیر شود.

کافی است تصور کنید ملی‌گرایان که نامزدشان در انتخابات گذشته نیز بعد از مکرون در جایگاه دوم قرار گرفت، وعده می‌دهند در صورتی که در انتخاباتِ مه رأی بیاورند با پیگیری خروج از اتحادیه بسیاری از مطالبات جلیقه‌زردها را عملی خواهند کرد. یا اینکه چپ‌گراها که رأی کم‌سابقه در انتخابات گذشته به دست آورده و با جلیقه‌زردها در برابری‌طلبی اشتراک دارند، موفق به پیروزی در انتخابات شده ایده خود را از طریق اتحادیه اروپا در فرانسه پیگیری کنند. یا اصلاً جلیقه‌زردها مردم را به عدم شرکت در انتخابات دعوت کنند. در واقع از هم‌اکنون مشخص است که این دیگر یک انتخابات ساده نیست.

۳- اگر دستورالعمل دولت و نتیجه گفتگوی ملی متفاوت باشد…

مکرون در وادی خطرناکی قدم گذاشته است. اگر در انتخاباتِ پیشِ رو حزب مخالف او رأی بالایی بیاورد، یا اینکه برای مردم مشخص شود نتیجه دو ماه گفتگوی ملی به دستورکاری متفاوت از سیاست‌های دولت ختم شده است، تکلیف مکرون چیست؟

این همان ابهامی است که اتین بالیبار اندیشمند چپ‌گرا هفته گذشته در یک مناظره مطرح کرد. رئیس‌جمهور بر اساس شعارهایی رأی گرفته، حالا ممکن است این گفتگوی ملی به نتیجه متفاوتی برسد یا مردم در انتخابات پیشِ رو یک حزب مخالف را روبروی دولت، عَلم کنند. مکرون چه باید بکند؟ این ابهام مخصوصاً با توجه به اینکه مشروعیت یک طرح جدید مانند گفتگوی ملی در برابر یک روال قانون اساسی یعنی انتخابات قرار می‌گیرد، قابل توجه است.

جمع‌بندی

واکنش اولیه جلیقه‌زردها به نامه سرگشاده مکرون، همان واکنش سردی بود که به سخنرانی قبلی و وعده افزایش حقوق ابراز کردند. آنها باز هم به خیابان آمدند و گفتند مکرون هنوز متوجه نشده مردم چه نیازهای فوری دارند و چگونه قدرت خرید آنها روز به روز در حال کاهش است. آنها در واقع نمی‌دانند اگر امروز با این فرآیند جدید همراه شوند، در آخر به خواسته‌های خود می‌رسند یا در مقابل عملِ انجام‌شده قرار خواهند گرفت؟

نه فقط جلیقه‌زردها، احزاب سیاسی نیز نمی‌دانند هدف پشت پرده از راه‌اندازی این گفتگوی بزرگ ملی چیست. آنها نمی‌توانند در این زمینه به رقیب دیروز خود اعتماد کنند، چه جلیقه‌زردها که تا چند هفته شاهد بی‌اعتنایی مطلق دولت به خود بودند و می‌دانند اگر زور دولت به آنها می‌رسید، هیچ‌گاه خواسته‌های آنان را به رسمیت نمی‌شناخت و چه دو قطب راستگرا و چپگرا که در یک سال و نیم گذشته با لحن بدی از سوی رئیس‌جمهور کنونی پذیرایی شده‌اند.

با این حال ابتکار مکرون می‌تواند آغاز یک اتفاق جدید در اروپا باشد، اتفاقی که چهره گروه‌های سیاسی در اروپا را تغییر خواهد داد و بار دیگر باب دموکراسی‌های نمایندگی را که از مردم فاصله گرفته و اسیر چهارچوب‌های منجمدشده و محدود احزاب شده است، به روی مردم می‌گشاید. به بیان دیگر، اگر ابتکار مکرون به نتیجه مطلوب رسیده و ناآرامی‌های فرانسه را به یک سنتز برساند، به الگویی برای سایر کشورهای اروپایی تبدیل می‌شود، از جمله بریتانیا و آلمان که در سال‌های اخیر طعم تلخ شکاف داخلی را بیش از پیش بر سر دو موضوع سیل مهاجران و جدایی از اتحادیه چشیده‌اند.

مکرون می‌خواهد از تهدیدی که پایه‌های دولتش را نشانه گرفته، فرصتی تاریخی بسازد. شاید همین مسأله موجب شده از هم‌اکنون برخی رقبای سیاسی او تلاش کنند از موفقیت این روند جلوگیری کنند، حتی اگر این کار آنها به بهای افزایش نارضایتی جلیقه‌زردها تمام شود.

منبع: مشرق