به گزارش حلقه وصل، از همین روزها که سرانجام بعد از دو سال دانش‌آموزان به مدارس بازگشتند، دغدغه برخی خانواده‌ها به خصوص آنهایی که دانش آموز کلاس اولی دارند برای ثبت‌نام و پیدا کردن مدرسه خوب آغاز شده است.
دوراهی ثبت نام در مدارس دولتی یا غیردولتی که زیر سایه تنوع مدارس و شکل‌گیری دوگانه شهریه ـ کیفیت رقم خورده است، خانواده‌های بسیاری را درگیر کرده است و اگر در این بازار توانی برای رقابت داشته باشید، مدارس خاص و غیردولتی سهم فرزندتان می‌شود.
خانواده‌هایی که از همین روزهای نزدیک به پایان سال تحصیلی و آغاز فصل ثبت‌نام مدارس، اینگونه برایشان القا شده است که برای دریافت آموزش با کیفیت‌تر، آزادی عمل و توجه به دانش‌آموز باید دست به جیب شوند و فرزند خود را در یکی از مدارس خاص یا غیردولتی ثبت نام کنند و در شکل‌گیری چنین تصوری، قصور مسئولان کشور و نادیده گرفتن حقوق دانش‌آموز و خانواده در مدارس دولتی، سهم بسیاری داشته است.
پدری که برای ثبت‌نام فرزندش در پایه سوم دبستانی غیردولتی، ۳۳ میلیون تومان شهریه داده و آن را در فضای مجازی اعلام کرده است، درباره دلیل متحمل شدن این هزینه سنگین و حاضر نشدن به ثبت نام فرزندش در مدرسه دولتی گفته است: اصلی‌ترین دلیل، نوع برخورد و ادبیات کادر مدرسه بود که دیگه نمی‌خواستم فرزندم به مدرسه دولتی برود! این مدرسه غیردولتی هر روز ۹۰ دقیقه کلاس زبان دارد، آشنایی با رباتیک و برنامه‌نویسی و کارگاه چوب؛ در کل با ادبیات و مدل رفتاری مدارس دولتی مشکل دارم وگرنه مدارس غیردولتی تخم دو زرده‌ای نمی‌کنند!
شکل گیری این وضعیت در حالی است که ما اصل ۳۰ را در قانون اساسی داریم و در آن صراحتاً تأکید شده: «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.»
اما آموزش و پرورش در تمام این سال‌ها برای ارائه آموزش با کیفیت چشم به جیب مردم داشته است و در عمل به جای اجرای اصل ۳۰ قانون اساسی، مدارس متنوعی را شکل داده‌اند که به ازای دریافت آموزش باکیفیت باید پول پرداخت! و البته که ورود به برخی از این مدارس (شاهد، نمونه دولتی و سمپاد) در کنار پرداخت شهریه و آزمون به برخی شرایط خاص نیاز دارد که کمتر سهم دانش آموزان خانواده‌های عادی خواهد شد.
نظام آموزش طبقاتی و مدارس متنوع کار را تا جایی پیش برده که مدارس دولتی عادی در حاشیه قرار بگیرند آن هم در شرایطی که به گفته مدیران مدارس دولتی نه سرانه اختصاص یافته به مدارس برای هزینه مدرسه کفایت می‌کند و نه عملکرد آزمون‌های سراسری و المپیادها عملکرد مثبتی از روند آموزش دانش‌آموزان مدارس دولتی را نشان می‌دهد.
مدارس غیردولتی و کاهش بار مدارس دولتی؟!
با فعالیت مدارس غیردولتی در کشور، هر چند ادعا شد سیاست گسترش مدارس غیردولتی در نهایت با کاستن از تعداد دانش‌آموزان تحت پوشش این مدارس به دولت‌ها فرصتی برای تمرکز و توجه بیشتر به مدارس دولتی خواهد داد اما از زمان تصویب قانون تأسیس مدارس غیردولتی در سال ۱۳۶۷ تاکنون هیچ پژوهش جامعی صحت این ادعا را به اثبات نرسانده است.
رهبر انقلاب ۱۱ شهریور سال ۹۹ در دیدار با روسا و مدیران وزارت آموزش و پرورش متذکر شدند:
«یک نکته در باب عدالت آموزشی بحث مدارس دولتی است که مراقب باشیم مدارس دولتی جوری نباشد که دانش آموزی که در مدارس دولتی تحصیل می‌کند، احساس کند که مثلا فرض کنید امکان قبولی‌اش در کنکور کمتر است؛ این [طور] نباید باشد یعنی بایستی ما سطح مدارس دولتی را، هم از لحاظ آموزش و هم از لحاظ پرورش، جوری بالا بیاوریم که خود آن دانش‌آموز احساس اعتماد کند، خانواده او هم که می‌خواهند این فرزند را بفرستند به مدرسه دولتی، احساس نکنند که دارند او را به یک جایی بی‌پناه می‌فرستند و رها می‌کنند؛ این جوری نباید باشد؛ باید به مدارس دولتی به معنای واقعی کلمه رسیدگی بشود.»
با وجود تأکیدات رهبر انقلاب درباب توجه به مدارس دولتی، هنوز آموزش و پرورش برنامه‌ها و سیاست‌های واضحی برای تقویت مدارس دولتی عرضه نکرده است از سوی دیگر به اذعان برخی کارشناسان، سیاست‌گذاری‌هایی که اخیراً شکل گرفته از جمله مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی در مسیر تضعیف مدارس دولتی است.
حجت اله بنیادی پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت در این باره به خبرنگار تسنیم گفت: زمانی که برآیند فعالیت نظام آموزشی کشور، ناتوانی ۳۵ درصد دانش آموزان در کسب نمره حداقلی در یک ارزیابی بین المللی باشد، قطعاً سیاست‌های کلان و اولویت‌های نظام آموزشی کشور به خصوص در زمینه حمایت و ارتقای کیفیت مدارس عادی دولتی باید اصلاح شوند.
شلوغی کلاس‌های درس مدارس دولتی و رشد غیردولتی‌ها
وی ادامه داد: نتایج بین‌المللی نشان می‌دهد، افزایش دانش‌آموزان تحت پوشش مدارس غیردولتی در ایران نسبت به بسیاری از کشورها، در چند سال اخیر رشد چند برابری داشته است و این در حالی است که مطابق آمار وزارت آموزش و پرورش، در چند سال اخیر نسبت دانش آموز به معلم ( به ویژه در دوره ابتدایی) به شکل بی سابقه‌ای افزایش یافته است. از سوی دیگر میان درصد دانش آموزان مدارس غیردولتی با افزایش نسبت دانش آموز به معلم در مدارس دولتی یک رابطه مستقیم وجود دارد به گونه‌ای که بخش عمده رشد مدارس غیردولتی ابتدایی در چند سال اخیر به دلیل افزایش فراتر از استاندارد تراکم دانش آموزی در مدارس دولتی بوده است.
شلوغی کلاس‌های درس مدارس دولتی آن هم در شرایط کنونی که تداوم شیوع کرونا، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی را بیش از پیش مورد توجه قرار داده است و بر این اساس خانواده‌ها را ناگزیر کرده تا مدارس غیردولتی با تراکم دانش‌آموزی کمتر و نظارت بیشتر بر دانش‌آموزان را به عنوان گزینه اصلی مدرسه فرزندانشان انتخاب کنند.
در این مورد بنیادی معتقد است که با توجه به شرایط کنونی، زمانی که تراکم کلاسی از حد استاندارد( ۲۰) و حد هنجاری(۳۵) فراتر می‌رود، بخشی از اولیا که تمکن مالی(نسبی) دارند برای دستیابی به حداقل کیفیت آموزش، ترجیح می‌دهند فرزندشان را به مدارس غیردولتی ببرند هر چند که کیفیت آموزش در بسیاری از مدارس غیردولتی نیز جای تأمل دارد، ولی همین نسبت کمتر دانش‌آموز به معلم سبب می‌شود، این مدارس جذابیت بیشتری برای اولیاء داشته باشند.
وی افزود: تمرکز بر تقویت و توسعه مدارس خاص اعم از غیردولتی و تیزهوشان و...در کنار کم توجهی به مدارس دولتی نشان داده است که نتایج نظام آموزشی کشور بر مبنای ارزیابی‌های بین‌المللی و شاخص‌هایی همچون مهارت‌آموزی وضعیت مطلوبی ندارد، لذا بهترین راهبرد برای افزایش کیفیت و برابری آموزشی حمایت از کیفیت‌بخشی به مدارس دولتی است.
بر مبنای اطلاعات بانک جهانی در کشورهای ژاپن، ایتالیا، ترکیه و فنلاند درصد دانش‌آموزان در مدارس غیردولتی با یک شیب معین در حال افزایش یا کاهش است و تنها ایران است که نظم خاصی برای توسعه مدارس دوره متوسطه در آن یافت نمی‌شود.
تعداد مدارس متوسطه و فرایند رشد تعداد این مدارس از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۳ در ایران و فنلاند شبیه به یکدیگر است، به طوری که در سال ۲۰۰۵ حدود ۷ درصد و در سال ۲۰۱۳ حدود ۱۳ درصد از دانش آموزان دوره متوسطه در هر دو کشور در مدارس غیردولتی (خصوصی) تحصیل می‌کنند.
بنیادی در این باره اظهار کرد: با بررسی تعداد این مدارس و نظام تعلیم و تربیت این کشورها، مشخص می‌شود که تقاضای مردم برای تحصیل فرزندانشان در مدارس خصوصی در دوره متوسطه به دلیل تنوع تقاضا و تمایل برخی دانش‌آموزان برای آموزش به صورت خاص و با شرایط ویژه‌ای است که در مدارس دولتی ارائه نمی‌شود.
علت عجیب تقاضا برای ثبت نام در مدارس غیردولتی
این پژوهشگر اضافه کرد: منظور از آموزش ویژه ، شامل آموزش‌های مذهبی خاص، آموزش برخی مهارت‌های خاص و... است اما به نظر می‌رسد در ایران عمده‌ترین دلیل تقاضا برای مدارس غیردولتی، کیفیت نامطلوب آموزش در مدارس دولتی از یکسو و تمرکز مدارس غیردولتی بر آموزش‌های کنکوری و تست‌زنی در دوره متوسطه است.
یکی از کشورهایی که در توسعه مدارس غیردولتی در دوره متوسطه و دوره ابتدایی دو راهبرد کاملاً متفاوت را اتخاذ کرد، ژاپن است؛ ژاپن در دوره ابتدایی، کمتر از ۲ درصد دانش آموزان را در مدارس غیردولتی جای داده و در دوره متوسطه بیش از ۲۰ درصد از دانش آموزان را در مدارس خصوصی دارد.
این پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت درباره دلیل این دو رویکرد و تفاوت عملکرد گفت: انتظارات اولیا در دوره ابتدایی، یادگیری مهارت‌های عمومی زندگی است که اگر در مدارس دولتی با کیفیت و مبتنی بر استاندارهای تعریف شده ارائه شود، ترجیح اولیا بر این است که فرزندانشان بدون توجه به خصوصی یا دولتی بودن مدرسه، از یک آموزش با کیفیت بهره‌مند شوند اما دلیل بالا بودن درصد دانش‌آموزان دوره ابتدایی در مدارس غیردولتی ایران، نه به دلیل ارائه آموزش متنوع و با کیفیت‌تر این مدارس، بلکه دلیل عمده ضعف آموزش و پرورش دولتی در ارائه یک آموزش با کیفیت به دانش آموزان است.
آمار اعلام شده توسط سازمان برنامه و بودجه در سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ نشان می‌دهد سهم بخش غیردولتی در مقطع ابتدایی به ۱۶ درصد، در متوسطه اول به ۱۱ درصد، در متوسطه دوم به ۱۱ درصد و در کل، سهم بخش غیردولتی به ۱۴ درصد افزایش پیدا کرده است.