به گزارش حلقه وصل، در آستانه برگزاری سی‌و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برخی از کارشناسان این حوزه معتقدند که نشر در حال پوست‌اندازی است. فشار اقتصادی حاکم بر بدنه نشر به ویژه در دو سال اخیر که جهان درگیر ویروس منحوس کرونا بود، تغییراتی را در بدنه نشر به وجود آورد که از جمله این تغییرات می‌توان به کاهش بیش از پیش شمارگان، خداحافظی بسیاری از ناشران با چاپ افست و روی آوردن به چاپ دیجیتال، افزایش قابل توجه قیمت‌ها و حالا کاهش تمایل ناشران به انتشار کتاب‌های تازه در مقابل کتاب‌های تجدید چاپی اشاره کرد.
بررسی آمارهای نشر در سال ۱۴۰۰ خود گواه بر به وجود آمدن این تغییرات در بدنه نشر است. تسنیم پیش از این در گزارشی به این تغییرات اشاره کرده بود. اما آمارهای نشر کتاب در فروردین ماه نیز نکات قابل توجهی را نمایان می‌کند.
بر اساس آمارهای نشر در فروردین ماه ۱۴۰۱، یعنی یک ماه مانده به برگزاری سی و سومین نمایشگاه کتاب تهران که پس از دو سال وقفه قرار است برگزار شود، شش هزار و ۳۲۳ عنوان کتاب منتشر شده است که از این تعداد چهار هزار و ۴۴۷ عنوان تألیفی و هزار و ۸۷۶ عنوان ترجمه بوده است. شمار کتاب‌های چاپ اول چهار هزار و ۴۲ عنوان و شمار تجدید چاپی‌ها دو هزار و ۲۷۱ عنوان بوده است.
مقایسه آمار انتشار کتاب بین فروردین ماه ۱۴۰۱ با اسفند ۱۴۰۰ حاکی از کاهش ۴۰ درصدی تعداد عناون منتشر شده دارد. در عین حال اما فاصله میان تعداد تجدید چاپی‌ها و چاپ اولی‌ها تقریباً یکسان و بیش از دو هزار اثر باقی مانده است.
میانگین شمارگان کتاب در فروردین ماه ۹۴۴ نسخه بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ماه‌های گذشته میانگین شمارگان کمی بالاتر و بیشتر از هزار نسخه بوده است.
اما اتفاق عجیب در آمارهای نشر فروردین ۱۴۰۱ کاهش میانگین قیمت به نسبت ماه‌های پیش از آن به ویژه اسفند ۱۴۰۰ و بازه زمانی مشابه یعنی فروردین ۱۴۰۰ است.
کاهش ۲۹ درصدی قیمت کتاب در یک ماه
در حالی که میانگین قیمت کتاب در اسفند ماه ۷۴ هزار تومان است، میانگین قیمت کتاب در فروردین ماه با کاهش جدی به ۵۷ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده است. به عبارت دیگر میانگین قیمت کتاب در فروردین نسبت به یک ماه پیش از آن ۲۹ درصد کاهش داشته است.
این کاهش قیمت کتاب در حالی رخ داده است که در دو سال گذشته قیمت کتاب دائماً رو به افزایش بوده و در موارد معدود ثابت مانده و یا با درصد بسیار ناچیزی کاهش همراه بوده است.
آیا الزام وزارت ارشاد کاهش قیمت‌ها را رقم زد؟
این کاهش قیمت‌ها در بازار قاعدتاً بی‌ارتباط با توزیع کاغذ دولتی و الزام وزارت ارشاد به درج عبارت «این کتاب با کاغذ دولتی منتشر شده است»، نیست. اگرچه ناشران در انتشار کتاب‌های خود بی‌نیاز از کاغذ بازار آزاد نبوده‌اند، اما در ماه‌های گذشته محموله‌هایی از کاغذهای دولتی میان ناشران توزیع شده است که به نظر می‌رسد حالا تأثیر خود را بر بازار قیمت‌ها در آستانه نمایشگاه نشان داده است.
روی دیگر سکه نیز ناشران هستند که تلاش می‌کنند برای حفظ مخاطبان خود کتاب را با حداقل سود به بازار عرضه کنند، این مهم زمانی خود را بیشتر نشان می‌دهد که ناشران برای از دست ندادن بازار داغ نمایشگاه کتاب به کاهش قیمت‌ها روی آورده‌اند.
نصف شدن قیمت‌ها در فروردین ۱۴۰۱ نسبت به فروردین ۱۴۰۰
اما آیا میانگین قیمت کتاب در فروردین ماه ۱۴۰۱ نسبت به بازه زمانی مشابه آن یعنی فروردین ۱۴۰۰ نیز با کاهش مواجه شده است؟ بررسی آمارهای نشر نشان می‌دهد که میانگین قیمت کتاب در فروردین ماه ۱۴۰۰ چیزی فراتر از ۵۷ هزار تومان یعنی ۱۱۹ هزار تومان بوده است، با این وضعیت باید گفت که میانگین قیمت کتاب در فروردین ۱۴۰۱ با کاهش ۵۰ درصدی مواجه شده است. با این حال میانگین قیمت کتاب در فروردین ماه ۱۴۰۱ با میانگین قیمت کتاب در سال ۱۴۰۰ برابری می‌کند.
همچنین بررسی آمارهای نشر نشان می‌دهد که فروردین ماه پرکارترین ناشران در حوزه کودک و نوجوان فعالیت داشته‌اند و هزار و ۲۲۶ عنوان کتاب در این حوزه منتشر شده است. پس از آن ادبیات با هزار و ۵۹ عنوان، علوم عملی با ۹۵۹ عنوان و علوم اجتماعی با ۸۷۹ عنوان قرار دارند.
در حوزه کودک و نوجوان از هزار و ۲۲۶ عنوان کتاب منتشر شده، تعداد ۷۵۵ عنوان تألیفی و ۴۷۱ عنوان ترجمه هستند. شمار کتاب‌های چاپ اول در حوزه کودک و نوجوان ۴۸۷ عنوان و تجدید چاپی‌ها ۷۳۹ عنوان بوده است. میانگین شمارگان در حوزه کودک و نوجوان هزار و ۷۱۲ نسخه و میانگین قیمت ۳۸ هزار تومان ذکر شده است.
دوبرابر شدن آمار تجدید چاپی‌ها نسبت به چاپ اولی‌ها موضوعی است که ناشران به ویژه در حوزه کودک و نوجوان را به خود درگیر کرده است. گرانی کاغذ، افزایش تعرفه خدمات چاپ و ... ناشران را متمایل به تجدید چاپ کتاب‌ها کرده است. بنا به گفته کارشناسان این حوزه؛ این موضوع در درازمدت نگرانی‌هایی را برای ادبیات کودک و نوجوان در داخل کشور ایجاد خواهد کرد. بسیاری از ناشران کودک اعلام کرده‌اند که در آستانه نمایشگاه نتوانسته‌اند بسیاری از آثار تازه خود را منتشر کنند و به نمایشگاه برسانند.