آشنایی با شهر گل و شعر +تصاویر

شهر شیراز به عنوان یکی از کلان شهر های ایران، در مرکز استان فارس واقع شده است. این شهر در ارتفاع ۱۴۸۶ متر از سطح دریا، در منطقه ای کوهستانی قرار دارد. شواهد باستان شناسی حاکی از آن دارند که شهر شیراز حدود ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح تشکیل شده است.

در قرن ۱۳ میلادی شهر شیراز از منظر فرهنگی و هنری پیشرفت کرد. در طی این قرن دانشمندان، هنرمندان و شعرای سر شناسی گرد هم آمدند و عنوان شهر شاعران، شراب، ادبیات و گل را برای شیراز برگزیدند.

شهر شیراز به موجب برخورداری از جاذبه های فرهنگی، مذهبی، تاریخی و طبیعی شگفت انگیز در کانون توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار دارد. علاوه بر این، وجود بناهای تاریخی متعدد در این شهر سبب شده است تا از شیراز با عنوان پایتخت فرهنگی ایران یاد شود.

بهتر است بدانید شهر شیراز با عناوین مختلفی اعم از تیراژه، تیرازیس و شیرازیس شناخته می شود.

در قسمت شمالی شهر شیراز، در تنگ الله اکبر در مرکز کوه بابا کوهی و کوه چهل مقام، دروازه ای قدیمی وجود دارد که به عنوان دروازه ی ورودی شمال شیراز شناخته می شود. 

قدمت تاریخی دروازه قرآن به ۱۰ سده اختصاص دارد که در دوره ی بزرگ ترین خاندان آل بویه به نام عضد الدوله دیلمی ساخته شده است. وجه تسمیه ی دروازه به موجب قرآنی است که در بالای دروازه به دستور امیر دیلمی تعبیه شده است تا مسافران به سلامت از زیر دروازه عبور کنند.

دروازه ی قرآن به مرور زمان دستخوش تغییرات شده است. در دوره ی حکومت زندیان، کریم خان زند، به بازسازی دروازه پرداخت و در قسمت بالایی دروازه اتاقکی اضافه کرد. سپس در داخل اتاقک دو جلد قرآن نفیس به خط سلطان ابراهیم بین شاهرخ تیموری قرار داد. 

قرآن های تعبیه شده در داخل اتاقک که مربوط به دوران حکومت زندیان هستند، با عنوان قرآن هفده کیلوگرم شناخته می شوند. قرآن های خطی در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی در خصوص حفظ و نگهداری به موزه ی پارس واقع در باغ نظر شیراز انتقال پیدا کرد.

در سال ۱۲۸۹ شمسی، مصادف با دوره ی پهلوی به دستور رضا شاه دروازه  ی قدیمی تخریب شد. سپس بازرگانی معروف به نام حسین ایگار معروف به اعتماد التجار بنای دروازه قرآن را مجددا بنا کرد. وی دروازه ی قرآن را به دو در ورودی کوچک، دهانه ی قوس تیزه دار و اتاق مستطیلی شکل برای قرار دادن قرآن مجهز کرد. 

در اطراف دروازه آیاتی از قرآن به خط نسخ و ثلث نگاشته شده است. در قسمت شمالی دروازه قرآن آیه ی نهم سوره ی اسراء با عنوان «انّ هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم» نوشته شده است. 

دروازه قرآن شیراز در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۷۵ با شماره ی ۱۸۰۰ در لیست آثار ملی ایران قرار گرفته است.

در قسمت شمال شرقی شهر شیراز آرامگاهی با عنوان سعدی معروف به سعدیه وجود دارد. این آرامگاه مدفن شاعر سرشناس و نام آور ایرانی ابو محمد مشرف الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف معروف به سعدی است. 

مکان سعدیه در دوران حیات سعدی به عنوان محل زندگی وی کاربرد داشته است. پس از فوت سعدی، جسم بی جان او در سعدیه به خاک سپرده شده است. در قرن هفتم میلادی مقبره ای بر فراز آرامگاه سعدی به دستور وزیر معروف اباقاخان، شمس الدین محمد صاحب دیوانی ساخته شد. 

تحقیقات حاکی از آن دارند که مردم شیراز معتقدند شست و شوی لباس در حوضچه هایی مرمری موجود در سعدیه شفا بخش است. 

بنای آرامگاه سعدی در طی ادوار مختلف دستخوش تغییر بوده است. سازه ی کنونی آرامگاه در سال ۱۳۳۰ به وسیله ی استاد و معمار خوش ذوق ایرانی، محسن فروغی با الهام از عناصر معماری سنتی ساخته شده است. 

ساختمان سعدیه متشکل از ۸ ستون از سنگ های قهوه ای رنگ است که در قسمت جلویی مقبره تعبیه شده است. بنای اصلی آرامگاه مکعبی شکل طراحی شده است که به وسیله ی کاشی کاری و سنگ های سفید مزین گشته است. 

سنگ قبر سعدی در مرکز عمارت هشت ضلعی قرار دارد. در هفت ضلع بنا، هفت کتیبه یا سنگ نبشته تعبیه شده است که به خط ابراهیم بوذری از کتاب های طیبات شیخ، فصاید، بدایع، گلستان و بوستان انتخاب شده است. 

یکی از کتیبه های سنگی در ضلع شمال غربی ساختمان قرار دارد که بر روی آن غزلی از طیبات به خط شاهزاده ابراهیم سلطان حک شده است. مضمون شعر به روایت زیر است:

به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست

لازم به ذکر است آرامگاه سعدی در تاریخ ۲۰ آبان ۱۳۵۳ به شماره ی ۱۰۱۰/۳ در لیست آثار ملی ایران قرار گرفت.

در سال ۱۳۱۵، آرامگاهی برای تدفین شاعر نامدار ایرانی به نام خواجوی کرمانی به دست اداره ی فرهنگ استان فارس ساخته شد. حدود ۱۷ سال پس از ساخت آرامگاه، در سال ۱۳۳۷ شمسی در قسمت شمالی مقبره اتاقکی ساخته شد. در داخل اتاقک فرهنگسرای خواجوی کرمانی قرار دارد. 

آرامگاه خواجوی کرمانی در قسمت شمالی شیراز، ابتدای جاده ی شیراز - اصفهان، در دامنه ی کوه صبوری واقع شده است. این مرقد چشم انداز بی نظیر بر دروازه قرآن دارد. علاوه بر این، چشمه ای به نام رکن آباد در نزدیکی آرامگاه قرار دارد که در جوار مرقد خواجوی کرمانی در جریان است. لازم به ذکر است آرامگاه خواجوی کرمانی با شماره ی ۹۱۶ در لیست آثار ملی ایران قرار دارد.

در شمال غربی شهر شیراز ودرکنار شهر باغ زیبای تاریخی باقی مانده که به باغ ارم معروف است. باغ ارم  باغ ایرانی تاریخی منحصربفرد است که درسی وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو درسال ۲۰۱۱ در فهرست میراث جهانی ثبت گردید و شامل چند بنای تاریخی هنری نفیس و باغ گیاه شناسی می‌ شود.

در میان درختان سرو این خیابان سرو بلند قامتی است که از دور جلب توجه میکند و بعلت موزون بودن آن آنرا سروناز میخوانند. تاریخ شناسان قدمت این سرو را هزار سال تخمین میزنند. عمارت این باغ متعلق به دوره قاجار است و کاشیکاری پیشانی ایوان مرکزی و اطراف آن از جالبترین کاشی کاری های دوره قاجاریه محسوب می شود که نمونه آن در سایر بناهای دوره قاجاریه دیده نمی‌ شود .

باغ ارم متشکل از بناهای تاریخی متعدد به همراه باغ گیاه شناسی است. هسته ی مرکزی باغ، عمارت است که با الهام از سبک معماری زندیه در دوره ی قاجار ساخته شده است. این عمارت در سه طبقه طراحی شده است. طبقه ی زیرین متشکل از اتاق های متعددی است که در خصوص استراخت در روز های گرم سال به وسیله ی کاشی کاری های رنگین  طراحی شده است. 

در طبقات بالایی نیز ستون هایی قرار دارد که به تقلید از تخت جمشید بنا شده است. در قسمت مرکزی پیشانی بنا یک تابلو متشکل از ۳ هلال، قرار دارد. تصویر تابلو بیانگر نبرد شاهان قاجار و شاهنامه ی فردوسی می باشد.  

عمارت مرکزی از منظر معماری، گچ بری، نقاشی و کاشی کاری، شاه کاری از معماری دوره ی قاجار به شمار می رود. 

باغ ارم شیراز تحت مالکیت دانشگاه شیراز قرار دارد و در تیر ماه ۱۳۹۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. 

آرامگاه شاه چراغ یکی از اماکن دیدنی و زیارتی در شهر شیراز به شمار می رود که در قرن ششم هجری قمری در دوره ی اتابکان فارس بنا شده است. این آرامگاه مرقد پسر امام موسی کاظم و برادر امام رضا (ع) به نام میر سید احمد ملقب به شاه چراغ قرار دارد. 

بارگاه حرم شاه چراغ به وسیله ی آینه کاری، کاشی کاری و خطوط زیبای فارسی و عربی مزین شده است. 

آرامگاه شاه چراغ در نزدیکی میدان احمدی شیراز قرار دارد. این آرامگاه در دو در شمال و جنوبی تعبیه شده است که به زائران فرصت ورود به حیاط بزرگ را ارائه می دهد. 

لازم به ذکر است آرامگاه شاه چراغ در شیراز دارای دو در فرعی نیز می باشد که به مسجد جماع عتیق و بازار حاجی باز می گردد. 

ارگ کریم خان زند در دوره ی سلطنت سلسله ی زندیه در ایران ساخته شد. بنیان گذار دودمان زندیه، فردی به نام محمد کریم خان زند بوده است. وی پس از انتخاب شهر شیراز به عنوان پایتخت قلمرو زندیه، ارگ کریم خان را به عنوان محل زندگی انتخاب کرد. 

در دوره ی حکومت قاجار کاربری ارگ کریم خان تغییر پیدا کرد و به عنوان زندان مورد استفاده قرار گرفت.

ارگ کریم خان زند در ادوار گذشته برای مصون ماندن اهالی شهر شیراز از خطرات قوم مهاجم مورد استفاده قرار می گرفته است. لذا با عنوان دژ محافظ شهر نیز شناخته می شود. 

معماری مورد استفاده در راستای بنای ارگ کریم خان زند تلفیقی از دو معماری نظامی و مسکونی است که متشکل از اتاق شاه نشین، حوض آب، حمام ارگ و سامانه ی آب رسانی ارگ می باشد. 

در کانون شهر شیراز سازه ای با عنوان حمام وکیل قرار دارد که در دوره ی کریم خان زند ساخته شده است. یکی از بخش های منحصر به فرد حمام وکیل، قسمت شاه نشین است که مخصوص شاهان دوره ی زندیه ساخته شده است. 

حمام وکیل به پیشرفته ترین امکانات و اصول معماری دوران زندیه مجهز است. معمار حمام به منظور جلوگیری از ورود سرما به داخل محوطه  و با هدف ممانعت از خروج گرما به بیرون از حمام، ورودی کوچکی با عنوان درآیگاه را با شیبی ملایم ساخته است. درآیگاه در سطحی پایین تر از سطح زمین قرار دارد که به هشتی ورودی راه دارد. مسیر ورودی به رختکن نیز به صورت زاویه دار طراحی شده است. 

سربینه ی حمام متشکل از هشت ضلعی های منتظمی است. در مرکز سقف گنبدی شکل، هشت ستون یک پارچه ی سنگی قرار دارد. 

یکی از مکان های دیدنی شیراز، عمارت شاپوری است که متعلق به دوره ی پهلوی اول می باشد. معماری عمارت شاپوری با تلفیقی از سبک معماری ایرانی و اروپایی است که به مدت پنج سال، زیر نظر ابوالقاسم مهندسی ساخته شده است. عنوان عمارت شاپوری در لیست نخستین بناهایی قرار دارد که بر اساس رویکرد معماری آزادانه طراحی شده است.

در سال های ابتدایی ساخت، عمارت شاپوری، تحت مالکیت بزرگ ترین تجار شیراز، به نام عبد الصاحب شاپوری قرار داشت. 

بنای عمارت در زیر بنایی بالغ بر ۸۴۰ متر مربع بنا شده است و دارای دو طبقه می باشد. در نمای غربی عمارت، بر پیشانی ایوان فوقانی، گچ کاری و ستون های مدوری وجود دارد که به وسیله ی کاشی کاری های طرح هخامنشی مزین شده است. 

در مرکز باغ عمارت نیز حوض پنج پر بزرگی واقع شده است. علاوه بر این در اطراف عمارت شاپوری درختانی نظیر نارنج، خرما، چنار، افرا، انار و انجیر کاشته شده اند. 

لازم به ذکر است عمارت شاپوری در سال ۱۳۷۸ به وسیله ی سازمان میراث فرهنگی استان فارس از خانواده ی شاپوری خریداری شد و در  لیست میراث فرهنگی ایران به ثبت رسید. 

یکی از مسجد های قدیمی شهر شیراز، مسجد آدینه یا جامع عتیق نام دارد. این مسجد که به عنوان نخستین مسجد شیراز نیز شناخته می شود در دوره ی عمر و لیث صفاری معادل سال ۲۸۱ هجری قمری ساخته شده است. 

ساختمان میانی مسجد جامع عتیق، دار المصحف نام دارد. این ساختمان به وسیله ی شاه اسحق در بخش میانی مسجد ساخته شد. کتیبه ای در مسجد جامع عتیق نگهداری می شود که جملاتی از وصف قرآن به وسیله ی یکی از خطاطان مشهور در دوره ی شاه اسحق به نگارش در آمده است. 

باغ نارنجستان قوام در مساحتی بالغ بر ۳۵۰۰ متر مربع به دستور علی محمد خان معروف به قوم الملک دوم در دوره ی حکومت ناصر الدین بنا شده است. در داخل باغ ساختمانی با زیر بنای ۹۴۰ متر مربع وجود دارد که متشکل از قسمت های مختلفی نظیر اتاق، تالار شاه نشین، تالار آیینه و ستون های مرمری می باشد. 

داخل ساختمان به وسیله ی مقرنس کاری، منبت کاری، سنگ تراشی، آیینه کاری، سنگ تراشی، نقش پردازی و گچ کاری مزین شده است. 

در طی اهدا باغ نارنجستان در سال ۱۳۳۵ به دانشگاه شیراز کاربری باغ تغییر پیدا کرد و به موزه تبدیل شد. باغ نارنجستان قوام که با عنوان قوام نیز شناخته می شود در محله ی بالا کفت و در قسمت شرقی انتهای خیابان لطفعلی خان زند قرار دارد.

در نزدیکی آرامگاه سعدی، باغی قدیمی به نام باغ دل گشای شیراز قرار دارد. قدمت تاریخی این باغ به دوره ی ساسانی اختصاص دارد. 

باغ دلگشا در قسمت شمال شرقی شیراز، ضلع جنوبی تنگ آب خان و در دامنه ی کوهستان در مساحتی بالغ بر ۵/۷ هکتار واقع شده است. 

در دوره ی قاجار عمارتی باشکوه در داخل باغ دلگشا در سه طبقه ی مجزا بنا شد. عمارت باغ دلگشا دارای چهار شاه نشین و یک تالار است. به استناد از برخی روایات نخستین کلاه فرنگی ایران در باغ دلگشا ثبت شده است. 

مشهور ترین قسمت باغ دلگشا به نارنجستان اختصاص دارد. در نارنجستان باغ دلگشا بوی بهار نارنج پراکنده شده است. 

لازم به ذکر است باغ دلگشا در ۷ مهر ۱۳۸۱ به شماری ۹۱۲ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

یکی از مکان های جذاب و دیدنی شیراز، باغ موزه ی پارس است که با عنوان باغ نظر نیز شناخته می شود. در باغ موزه ی پارس آرامگاه کریم خان زند قرار دارد. 

کریم خان زند در دوران حیات دستور داد در خصوص بر پایی مراسم تشریفاتی ایران برای میزبانی از نمایندگان کشور های مختلف در داخل باغ موزه ی پارس، یک بنای هشت ضلعی ساخته شود. 

حدود یک قرن پیش کاربری باغ نظر به موزه ی پارس تغییر شکل پیدا کرد. بدین ترتیب موزه ی پارس، قدیمی ترین موزه در استان فارس به شمار می رود. در داخل موزه پارس مجموعه ای از اشیاهای فلزی، ظروف سفالی، سکه های قدیمی و مهرهای مختلف نگهداری می شوند.

در ادامه برخی از مکان های دیدنی شیراز را نام می بریم:

• موزه‌ی پرسپولیس

• خانه زینب الملوک

• آرامگاه بابا کوهی

• مسجد نصیر الملک 

• مسجد مشیر

• حافظیه

• باغ عفیف آباد

• موزه ی نظامی عفیف آباد

• سرای مشیر شیراز

• موزه ی موسیقی شیراز

• آب انبار وکیل یا موزه آب

• موزه ی هنر مشکین فام 

• بازار وکیل

• کاروانسرای گمرک

• محله سنگ 

• پل کوار

• موزه ی پارس

• موزه ی هفت تنان

• خانه سعادت

• مدرسه ی خان

• خانه فروغ الملک 

• گهواره دید شیراز

• مسجد وکیل