به گزارش حلقه وصل، یکی از اصول مهم اکوتوریسم احترام به باورها و اعتقادات مردم بومی در مناطق گردشگری است، اصلی اساسی که طی سال های اخیر و با رشد قارچ گونه برخی افراد که خود را بلاگر سفر معرفی می کنند زیر پا گذاشته شده، تا جایی که اعتراض مردم محلی را به دنبال داشته است.
اما در این میان برخی از آتلیه های عکاسی هم از پایمال کردن این اصل مهم گردشگری عقب نمانده اند و با راه اندازی تورهایی با عنوان «فرمالیته عروسی» در شمال یا جنوب کشور، بدون توجه به فرهنگ و اعتقادات مردم آن منطقه اقدام به ثبت تصاویری با هشتک luxury wedding از زوج های جوانی کرده اند که پوشش شان سنخیی با محیط ندارد.
برای مثال چندی پیش یکی از همین آتلیه ها با انتشار تصاویری از حضور یک زوج در یکی از مناطق جنوبی ایران با پوششی نامناسب در کنار مردم محلی، به این اصل مهم بی اعتنایی کرد.
تصاویری که تماشای آنها نه تنها حس خوبی به بیننده منتقل نمی کند بلکه نا آگاهی عکاس را به خوبی به نشان می دهد.
موضوع برپایی تورهای فرمالیته عروسی داستان تازه ای نیست و هیچ پشتوانه نظارتی هم ندارد و از آنجایی که این تورها به صورت انفرادی و بدون حضور راهنمای مجرب برگزار می شود، در صورت بروز حادثه، هیچ کسی هم در مقام پاسخگویی نخواهد بود.
یکی از مناطقی که این روزها اصطلاحاً پاخور خوبی پیدا کرده و لوکیشن اکثر آتیله های عروسی شده چابهار است، جایی که بسیاری از عروس و دامادها روی اسکله بریس آن عکس دارند و برخی از بلاگرها هم تصاویر محبوب خود را در این منطقه ثبت کرده اند، از قضا همین عکس ها و انتشار آن در فضای مجازی به عنوان یک لوکیشن محبوب، باعث شد تا چندی پیش زیباترین ساحل خطرناک ایران قربانی بگیرد.
علیرضا جلالزایی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان در خصوص انتشار این تصاویر اظهار داشت: ما به افرادی که در قالب تور حضور پیدا کنند مجوز خواهیم داد، اما بسیاری از این تورهای عکاسی وارد منطقه «رمین چابهار» می شوند و با توجه به اینکه فضاهای گردشگری سیستان و بلوچستان پراکنده و زیاد است، امکان رصد کامل وجود ندارد.
وزارت ارشاد متولی رسیدگی به این موضوع است
وی با بیان اینکه یگان حفاظت در این استان مسئول حفظ ابنیه های تاریخی است، گفت: البته ما در هر کدام از اماکن گردشگری که احساس کنیم جمعیت زیاد است حتماً یک راهنمای گردشگری خواهیم داشت، ضمن اینکه تمام تورهای مجاز همراه خود یک لیدر محلی دارند.
جلالزایی تصریح کرد: من هم با شما هم عقیده هستم و متأسفانه این عکس ها به من هم رسیده است، مجوز عکاسی این افراد از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می شود و این وزارتخانه متولی امر است اما در صورت مشاهده، ما حتماً برخورد مقتضی را خواهیم داشت تا خدای نکرده از این طریق خرده فرهنگ ها و آداب و رسوم در این مناطق دستخوش تغییر نشود.
وی با بیان اینکه که ما به دنبال این هستیم تا جلوی این اتفاق را به بهتریم شکل ممکن بگیریم، گفت:
پیش از این هم با یک بلاگر به دلیل تخلفاتی که داشت برخورد کردیم، اما در این خصوص حتماٌ با وزارت ارشاد جلسه ای خواهیم داشت و حتی موضوع را در شورای فرهنگ عمومی هم مطرح خواهیم کرد.
همه افراد محلی مخالف این ماجرا نیستند
این در حالی است که ایمان راد که سال ها در حوزه عکاسی فعالیت داشته اظهار داشت: هر موضوعی دارای دو وجه مثبت و منفی است و ما باید هر دو طرف ماجرا را مورد بررسی قرار دهیم.
وی افزود: در بسیاری از مواقع تصاویر عکاس ها و بلاگرها باعث رشد صنعت گردشگری و آشنایی مردم با جاذبه های تاریخی و طبیعی ایران بوده و به حضور توریست ها در ایران کمک کرده، این نکته مهمی است که نباید از آن غافل شد.
راد با بیان اینکه به جای انتقاد باید به دنبال راهکار درست باشیم، گفت: در صورت وجود یک راهکار مؤثر، کمتر شاهد برخورد بین افراد معترض و آتلیه ها خواهیم بود، چرا که در کنار نارضایتی برخی از ساکنان مناطق بومی، به دلیل نبود راهنما و حضور در یک فضای غیر ایمن مشکلاتی از قبیل سرقت وسایل، تعرض به گروه عکاسی و یا عروس و دامادها وجود داشته که گاهی قابل جبران نیست.
وی ادامه داد: ما باید بپذیریم که همه افراد محلی مخالف این ماجرا نیستند، بسیاری از همین افراد محلی و بومی نیاز مالی دارند و بسیاری از مواقع در ازای دریافت وجه آماده همکاری با این تورهای عکاسی فرمالیته می شوند، برای مثال زمانی که جاده ها بسته می شود و مسافرها با پلاک شهرهای دیگر به مناطق شمالی می روند، خیلی از افراد بومی در ازای دریافت پول حاضر با جا به جایی مسافر با خودروهای شخصی هستند.
لزوم اجرای قوانین بازدارنده
این عکاس تأکید کرد: اگر همان بار اول که یک گروه عکاسی بدون توجه به فرهنگ و عقاید مردم محلی وارد این مناطق می شدند با آنها صحبت و شرایط فرهنگی آن منطقه براشان بازگو می شد، شاید شاهد گسترش این موضوع نبودیم، اعتقاد من بر این است که هیچ گاه زور و اجبار و برخوردهای نامناسب نتیجه بخش نبوده اما اقدامات بازدارنده بدون شک تأثیرگذار خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از استدیوهای عکاسی به مردم منطقه احترام گذاشته و تورهای فرمالیته را در فضایی خلوت و بدون حضور افراد محلی برگزار می کنند، گفت: تا زمانی که قوانین بازدارنده وجود نداشته باشد ما همچنان شاهد این گونه رفتارها خواهیم بود.
زمانی که در ایران بحث بستن کمربند ایمنی جدی شد، جریمه آن بین هزار تا ۵ هزار تومان بود و ما می دیدیم که همچنان بسیاری از افراد توجهی به بستن کمربند نداشتند اما همین که جریمه ۲۰۰ هزار تومان شد، بستن کمربند ایمنی به صورت ناخودآگاه به صورت یک فرهنگ درآمد، اتفاقی که اگر در مورد نحوه رانندگی هم می افتاد قطعاً فرهنگ رانندگی را در ایران رشد می داد.
راد تصریح کرد: زور و اجبار تنها زمانی نتیجه بخش است که به صورت درست اعمال شود و خریدنی نباشد، تنها در این صورت شاهد اصلاح بسیاری از اشتباهات فرهنگی خواهیم بود، بسیاری از همین افراد محلی حتی در ازای دریافت پول هم حاضر به همکاری با تورهای عکاسی نیستند، به همین جهت نه می توان صد در صد جامعه محلی را در این ماجرا مقصر و نه صد در صد استدیوهای عکاسی و بلاگرها را، اما من منکر این صحبت نیستم که همین عکاس ها و بلاگرها می توانند با نحوه تولید محتوای خود فرهنگ درستی را معرفی کرده و یا بی فرهنگی را ترویج دهند.
چه راهکاری مؤثر است؟
شاید یکی از راهکارها این باشد که از طریق مجرای قانونی و به صورت آنلاین، درخواست ها برای عکاسی ثبت و لوکیشن های مشخصی برای این کار معرفی شود، به این ترتیب علاوه بر حضور یک راهنما، ورودی هم به بافت های بومی مناطق شمالی یا جنوبی ایران صورت نمی گیرد.
راهکار دیگر می تواند این باشد که خبرنگاران و فعالان حوزه گردشگری و میراث فرهنگی در قالب یک پیج ایسنتاگرامی مهم ترین اصول گردشگری را به صورت اسلایدهای کوتاه معرفی کرده و از همین آتلیه ها و یا بلاگرها بخواهند تا این اسلایدها را بازنشر دهند، به این ترتیب شما می توانید جامعه آماری بیشتری را با این فرهنگ ها آشنا کنید.
همانطور که در بحث محیط زیست، فضای مجازی کمک زیادی به بهبود شرایط و تغییر سبک زندگی مردم کرد.
یکی دیگر از راهکارهای مؤثر همراهی جوامع محلی و مردم بومی مناطق گردشگری است، مثلاً کسی به عنوان نماینده مردم محلی می تواند با با راه اندازی یک پیج ایسنتاگرامی یا یک کانال خبری منشور اخلاقی روستای خود را منتشر و در خصوص بافت و فرهنگ منطقه به گردشگران توضیحاتی را ارائه دهد.
بسیاری از گردشگران خود را با جامعه محلی تطبیق نمی دهند
اما با این حال ادریس کوثری، طبیعتگرد و راهنمای گردشگری یکی از مخالفان این حرکت است، گفت: در هر کاری باید یک سری قانون رعایت شود، مثلاً در بحث تورهای گردشگری باید حتماً مجوزهای لازم اخذ و مسافران بیمه شوند، ویزا و پاسپورت مسافران چک شود اما برای برخی دیگر از کارها هیچ قانونی وضع نشده اما فرهنگی است که باید در مورد آن آگاهی پیدا کنیم تا آسیبی به فرهنگ و سنت قومیت های مختلف نزنیم.
مردم محلی مردم مهمان نوازی هستند اما نباید پاسخ به این مهمان نوازی به شکلی باشد که آنها را از گردشگر بیزار کند، بسیاری از مواقع مناطق گردشگری به سرعت در فضای مجازی با انتشار یک عکس یا ویدئو معرفی می شوند و جامعه محلی هم از اینکه روستا و محل زندگی اش معرفی شده خوشحال می شود و تلاش می کند تا خدمات مناسبی را به گردشگران ارائه دهد اما گاهی اتفاقاتی رخ می دهد که باعث می شود فرهنگ و رسم و رسوم یک منطقه از بین برود و این همان ناهنجاری است که از سوی گردشگران نا آگاه رخ می دهد.
وی افزود: مثلاً ابتدایی ترین کار از سوی مسافران باید این باشد که پوشش منطقه گردشگری را رعایت کرده و اگر خود را با آن جامعه محلی تطبیق نمی دهند حداقل لباس هایی نپوشند یا رفتارهایی نکنند که جلب توجه کند.
شما تصور کنید خانواده ای که در جنگل های بکر شمال و یا مناطق بکر جنوب زندگی می کنند و روزمرگی شان کاملاً با ما متفاوت است، ناگهان با افرادی مواجه می شوند که تلاش دارند فرهنگ متفاوتی را به آنها معرفی کنند، همین موضوع باعث دلخوری جامعه محلی می شود و رفته رفته کار به جایی می رسد که نسبت به مسافر بی تفاوت می شوند و این بی تفاوتی کم کم خود را به شکل پرخاشگری، دریافت وجه اضافه و یا ایجاد مانع برای ورود گردشگران نشان می دهد.
ما به هیچ عنوان مسئول تغییر فرهنگ یک جامعه محلی نیستیم
کوثری تصریح کرد: متأسفانه طی سال های اخیر برخی از آتلیه ها تورهایی را با عنوان فرمالیته عروسی به روستاها و مناطق بکر ایران می برند تا تصاویر خاصی را در کنار جامعه محلی ثبت کنند.
ما به هیچ عنوان با این نوع عکاسی مخالف نیستیم اما به شرطی که آسیبی به فرهنگ بومی مناطق گردشگری وارد نشود، خیلی اوقات مردم محلی با فرهنگی مواجه می شوند که به هیچ عنوان با فرهنگ اصیل خودشان سنخیت ندارد و این موضوع را تهدید جدی برای نوجوانانی می دادند که در آن منطقه زندگی می کنند و شخصیت شان در حال شکل گیری است.
این تورگردان ادامه داد: برخی از عکاس ها یا عروس و دامادها عنوان می کنند که چه ایرادی دارد که مردم محلی پیشرفت کنند و نگاهشان تغییر کند، این حرف از پایه و اساس اشتباه است.
اگر کسی به فکر پیشرفت یا اصطلاحاٌ به روز شدن باشد باید خودش به سمت آن برود نه اینکه ما آنها را به آن سمت سوق دهیم، ما به هیچ عنوان مسئول تغییر فرهنگ یک جامعه محلی نیستیم.
من اصلاً دوست ندارم کاری را بدون ارائه راهکار زیر سوال ببرم، هیچ کدام از ما مخالف عکس عروسی نیستیم اما انتظار داریم که این پروژه ها در یک مکان مشخص و با لباس محلی با حداقل لباس مناسب آن منطقه انجام شود، اگر ما فرهنگ اقوام را از بین ببریم دیگر برای نسل آینده چیزی برای ارائه نداریم.
خوشبختانه در ایران از شمال تا جنوب جاهای بکر و خالی از سکنه وججود دارد که حتی بسیاری از خوانندگان هم برای تهیه موزیک ویدیوهای خود از این مناطق استفاده می کنند، بنابراین بهتر است آگاهانه و با احترام به فرهنگ هر منطقه مسیر را برای سایر گردشگران هموار کنیم.
کلام آخر
گردشگری مسئولانه مسئولیتی فرهنگی و اجتماعی است که می تواند نگاه جامعه میزبان را به حضور گردشگر مثبت کرده و حتی بسیاری از مشکلات جوامع محلی را برطرف خواهد کرد.
به همین جهت آگاهی گردشگران از فرهنگ گردشگری و بایدها و نبایدهای حضور در جوامع محلی می تواند به حفظ آداب و رسوم و اعتقادات در این مناطق کمک کند.