به گزارش حلقه وصل، پلک‌های شما ساختارهایی متحرک هستند که روی کره چشم را می‌پوشانند. پلک‌ها از ملتحمه و قرنیه چشم محافظت می‌کنند و ممکن است حرکت‌پذیری خود را از دست بدهند یا به طرز غیر عادی بیافتند که تأثیر منفی بر بینایی خواهد گذاشت.
افتادگی پلک چشم، عارضه‌ای است که در آن یک یا هر دو پلک بالایی، پایین می‌افتد و می‌تواند هم برای زنان و هم برای مردان و در هر سن باشد، اما در سن بالاتر شایع‌تر است. ضمنا پتوزیس می‌تواند بسیار خفیف باشد و به چشم نیاید یا بسیار شدید و چشمگیر باشد.
به‌طور کلی، افتادگی پلک زمانی روی می‌دهد که عضلات پلک شروع به ضعیف شدن می‌کنند. این عارضه می‌تواند نتیجه آسیب کانال‌های عصبی یا از دست دادن قابلیت کشسانی پوست هم باشد که موجب تاخوردگی پلک می‌شود.
هر چند شما نمی‌توانید جلوی این عارضه را بگیرید، اما اقدام پزشکی به موقع می‌تواند جلوی بدتر شدن و عوارض بعدی را بگیرد.
علت‌ها و ریسک فاکتورهای افتادگی پلک چشم
چند عارضه می‌توانند سبب افتادگی پلک چشم شوند. مطالعات نشان می‌دهند ریشه افتادگی پلک چشم می‌تواند ژنتیکی یا اکتسابی باشد. ضمنا افزایش سن، شایع‌ترین دلیل افتادگی پلک چشم است. پتوزیس می‌تواند نتیجه موارد زیر هم باشد:
اپونوروتیک
این با کشش‌های مداوم و ضعیف شدن عضلات پلک رخ می‌دهد. این یکی از معمول‌ترین علت‌های افتادگی پلک مرتبط با افزایش سن، مصرف طولانی مدت لنزهای تماسی سخت و مدام مالیدن چشم‌ها است.
نوروژنیک
افتادگی پلک با منشاء نوروژنیک، نتیجه آسیب به کانال‌های عصبی است که حرکات پلک چشم را کنترل می‌کنند. این عارضه در سطح عصب سوم جمجمه‌ای یا عصب اکولوموتور روی می‌دهد. به علاوه افتادگی چشم نورولوژیکی می‌تواند از عوارض سندرم هُرنر، فلج صورت یا میاستنی گراویس باشد.
میوژنیک
میوژنیک با عوارض سیستمیک مرتبط است که موجب دیستروفی و ضعف عضلات می‌شوند. به همین دلیل، عضله پلک چشم نمی‌تواند عملکرد مناسب خود را داشته باشد.
مکانیکال
این وضعیت نیز نتیجه افزایش حجم پلک چشم به دلیل توده، کیست یا تومور است.
تروماتیک یا ناشی از ضایعه
دلیل تراماتیک افتادگی پلک، نتیجه یک آسیب بیرونی در سطح کره چشم است. ضایعه یا ضربه می‌تواند مستقیم بر عضله، کانال‌های عصبی، فاشیا یا ترکیبی از همه آن‌ها اثر بگذارد.
در نوزادان، افتادگی پلک چشم می‌تواند حاصل یک نقص مادرزادی یا یک اختلال رشد داخل رحمی باشد. در این موارد، بسیار لازم است که اقدام درمانی فوری صورت بگیرد تا از عوارض بلندمدت مانند تنبلی چشم یا تاری چشم، پیشگیری شود.
چه کسانی ممکن است دچار افتادگی پلک چشم شوند؟
به‌طور کلی، وقوع افتادگی پلک چشم در زنان و مردان احتمال یکسانی دارد. همچنین این می‌تواند در هر زمانی از زندگی رخ دهد، اما در سن بالاتر متداول‌تر است.
همچنین، افتادگی پلک چشم با عوارض زیر نیز مرتبط است: گل مژه. تومور پلک. عمل جراحی قبلی چشم. دیابت شیرین. دیستروفی عضله. بیماری مغزی عروقی. فلج بِل.
نشانه‌های مرتبط با افتادگی پلک چشم
بارزترین نشانه بالینی افتادگی پلک، افتادگی پلک بالایی چشم است. در نتیجه، پلک می‌تواند چشم را تا حدودی یا کاملا بپوشاند. میزان افتادگی پلک در طیف خفیف تا شدید قرار می‌گیرد و می‌تواند برای هر دو چشم روی دهد. برخی از مطالعات نشان می‌دهند افتادگی یکی از پلک‌ها به‌خصوص پلک چپ، شایع‌تر است.
نشانه‌های زیر نیز متداول هستند: احساس سنگینی یا فشار روی کره چشم. اشک‌ریزی مداوم. خشکی چشم‌ها. کاهش بینایی. مکررا بالا بردن سر برای بهتر دیدن.
گاه، نشانه‌های افتادگی پلک با درماتوکالاسیس اشتباه گرفته می‌شود که اختلال بافت همبند بوده است و در آن، پوست پلک بالایی تاخوردگی زیادی دارد.
پیامدهای احتمالی
اصلی‌ترین پیامد پتوزیس، کاهش بینایی در یک یا هر دو چشم است. در افراد بزرگسال این عارضه می‌تواند جلوی بینایی را بگیرد و بر توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره اثر بگذارد.
از سوی دیگر، آمبلیوپیا یا همان تنبلی چشم، یک نوع اختلال بینایی است که معمولا بچه‌های سن دبستان دچار آن می‌شوند. در این عارضه، نور نمی‌تواند از راه مردمک چشم وارد شود.
مطالعات نشان می‌دهند دیگر عوارض درمان نشدنی مانند استرابیسموس یا انحراف چشم و آستیگماتیسم نیز منجر به تنبلی چشم ناشی از افتادگی پلک می‌شوند.
چه زمان باید اقدام پزشکی کرد
به‌طور کلی، افتادگی پلک چشم که هیچ دلیل خارجی بارزی نمی‌توان برای آن پیدا کرد، معمولا نشانه‌ای از عوارض پنهان است. به همین دلیل، لازم است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید، زیرا در غیر این صورت، افتادگی پلک شما می‌تواند موجب ناراحتی چشم و اشک‌ریزی مداوم شود. کاهش ظرفیت بینایی نیز اغلب یک نشانه هشدار دهنده است که نیاز به اقدام فوری پزشکی دارد.
همچنین در صورتی که افتادگی پلک چشم، پس از یک ضربه ایجاد شده است، باید فوری به پزشک مراجعه کنید. به‌طور کلی، ضربه‌ها می‌توانند به ساختارهای عصبی بسیار ظریف، آسیب بزنند.
آزمایش‌های تشخیصی
درباره آسیب‌ها و بیماری‌های چشمی، باید به چشم‌پزشک مراجعه کنید. پزشک، معاینه‌ای از چشم‌ها به عمل می‌آورد و سوابق پزشکی آن‌ها را جویا می‌شود تا بهتر بتواند علت اصلی افتادگی پلک را تشخیص دهد.
معاینه نورولوژیکی عصب‌های جمجمه‌ای و ارزیابی فیزیک جمجمه برای تشخیص یا تأیید آسیب‌های عصبی یا اختلالات عضلانی، ضروری است. همچنین، پزشک در معاینه فیزیکی، یک معاینه فوندوس نیز انجام می‌دهد. این آزمایش، هرگونه تغییر در سطح عصب بینایی و شبکیه را نشان خواهد داد.
همچنین، ممکن است پزشک دستور آزمایش خون و آزمایش‌های تصویری بدهد؛ زیرا این آن‌ها می‌توانند نمای گسترده‌تری از عارضه را نشان دهند. در این آزمایش‌ها، ام آر آی و توموگرافی کامپیوتری به پزشک کمک می‌کنند که رخدادهای مغزی و تومورهای مغزی را شناسایی کند.
آزمایش تنسیلون نیز ابزار مفید دیگری برای تشخیص پتوزیس پلک چشم است. این آزمایش، شامل تزریق ادروفونیوم می‌شود؛ دارویی که با مهار آنزیم استیل کولین استراز، انقباض عضله را بهبود می‌دهد. پزشک خواهد فهمید که آیا این دارو، افتادگی پلک چشم و ضعف عضله را بهتر کرده است یا نه.
درمان پتوزیس یا افتادگی پلک چشم
درمان افتادگی پلک بستگی به دلیل اصلی و شدت آن دارد. برخی موارد ممکن است برای اصلاح مشکل، نیاز به روش‌های معمول یا عمل جراحی داشته باشند. البته بیشتر بیماران به عمل جراحی نیاز دارند.
روش غیر جراحی
در حال حاضر، استفاده از پایه در قاب عینک (ptosis crutches)، یکی از مؤثرترین روش‌های غیر تهاجمی برای کنترل افتادگی پلک‌ها است. این پایه‌ها معمولا به عینک بیمار وصل می‌شوند، از پلک‌ها حمایت می‌کنند و میدان دید را افزایش می‌دهند.
همچنین، ممکن است پزشک متخصص برای افرادی که دچار اختلالات عصبی عضلانی هستند، ویتامین B۱۲ تجویز کند. این ویتامین به ریکاوری عصب‌ها کمک می‌کند و می‌تواند موارد اکتسابی پتوزیس نوروژنیک را بهبود بخشد.
روش جراحی
اگر درگیر مراحل پیشرفته پتوزیس باشید یا بینایی شما کاهش یافته باشد، نیاز به عمل جراحی دارید. این رویکرد، شامل ترمیم پلک و بالا بردن و قرار دادن آن در وضعیت مناسب می‌شود.
همچنین، پزشک متخصص می‌تواند برای بچه‌هایی که دچار پتوزیس مادرزادی هستند، عمل جراحی جهت پیشگیری از تنبلی چشم را توصیه کند؛ اما این شیوه می‌تواند عوارض جانبی نیز داشته باشد، مانند تقارن نداشتن در پلک‌ها، بی‌حرکت شدن پلک و خشکی چشم.
سبک زندگی با پتوزیس یا افتادگی پلک‌ها
به‌طور کلی، پتوزیس پلک بر سلامت عمومی فرد اثر نمی‌گذارد و بیشتر یک موضوع مربوط به زیبایی است، اما پیشرفت سریع این عارضه، بدون درمان می‌تواند بینایی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. در این موارد، پیش آگهی بستگی به علت اصلی و شدت آن دارد.
جراحی اصلاحی، معمولا نتایج رضایت‌بخشی برای بیشتر افراد دارد. لازم به یادآوری است که این روش به‌دلیل پیچیدگی‌هایی که دارد برای سن بالا توصیه نمی‌شود.
همچنین، روش‌های سنتی دیگر نیز وجود دارند که می‌توانند نشانه‌های افتادگی پلک را کاهش دهند؛ مانند طب سوزنی و تمرین‌های تقویت چشم.
در نهایت این‌که افتادگی پلک چشم معمولا به‌صورت تدریجی ایجاد می‌شود و کم‌کم تغییر قابل توجه کوچکی در غشای چشم و قابلیت بینایی ایجاد می‌کند. به همین دلیل می‌تواند چندان مورد توجه قرار نگیرد، به‌خصوص در افراد با سن بالا؛ اما به هر حال، پتوزیس پلک چشم می‌تواند در اثر آسیب نورولوژیکی یا سکته مغزی نیز رخ دهد.