به گزارش حلقه وصل، مرکز اسلامی هامبورگ یکی از مهم‌ترین مؤسسات اسلامی آلمان و قدیمی‌ترین مسجد شیعیان در اروپاست، مسجد امام علی(ع) و مرکز اسلامی هامبورگ در زمینی به مساحت ۴۰۰۰ متر ساخته شده است.
این مسجد با گنبدی از جنس مس و رنگ ارغوانی و کاشی کاری آبی رنگ در ساحل زیبای آلستر قرار گرفته و نزد شهروندان هامبورگ به «مسجد آبی» شهرت پیدا کرده است. مسجد آبی در سرزمین صنعت و فلسفه، در کنار ادیان و فرهنگ‌های متنوّع نماد وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت است.
مرکز اسلامی هامبورگ در سال ۲۰۱۳ از سوی اداره میراث محفوظ آلمان در لیست آثار فرهنگی این شهر قرار گرفت. این مرکز هر ساله برنامه‌ها و فعالیت‌های گوناگونی را به مناسبت‌های مختلف برگزار و اجرا می‌کند که از جمله آن‌ها برنامه‌ها و طرح‌های قرآنی و مسابقات قرآن است، برای آشنایی بیشتر با روند فعالیت‌های این نهاد به ویژه برنامه‌های قرآنی با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدهادی مفتح، رئیس مرکز اسلامی هامبورگ گفت‌وگو شده است که در ادامه می‌آید:
*ابتدا از تاریخچه مرکز اسلامی هامبورگ بگویید و اینکه این مرکز چگونه تأسیس شد؟
بعد از جنگ جهانی دوم زمانی که در بندر هامبورگ به عنوان پایگاهی برای تجارت فرش تعداد تجار ایرانی بیشتر شد، تعدادی از تجار فرش و دانشجویان آن زمان به مرحوم آیت‌الله بروجردی مراجعه کرده و از او می‌خواهند فردی را برای امور دینی و مذهبی به هامبورگ بفرستند، آیت‌الله بروجردی مرحوم حجت‌الاسلام محمد محققی لاهیجی را که تحصیلکرده و مدرس دانشگاه، روشنفکر و روشن‌بین بود، برای این مهم انتخاب می‌کند که به عنوان نماینده مرجعیت به امور دینی و فرهنگی مسلمانان رسیدگی کند.
مرحوم محققی در هامبورگ با همفکری ایرانیان مقیم به این نتیجه می‌رسد که مسجدی در آنجا تأسیس شود و تأسیس چنین مسجدی را به آیت‌الله بروجردی پیشنهاد می‌دهند و ایشان با دوراندیشی و تدبیر و آینده‌نگری تأکید می‌کنند در بهترین و مناسبت‌ترین مکان در هامبورگ، زمین بزرگی تهیه و مسجدی پایه‌گذاری شود که در نهایت هم چنین شد.
با سرمایه‌گذاری اولیه و ۱۰ هزار تومانی که آیت الله بروجردی هدیه می‌کنند و با کمک و همکاری بازاریان هامبورگ و تجار بازار تهران ساخت مسجد آغاز می‌شود.
سال گذشته(۲۰۲۰) شصتمین سال تأسیس مسجد و مرکز اسلامی هامبورگ بود، این مسجد ابتدا مسجد ایرانیان نام داشت و بعد به مسجد امام علی(ع) و مرکز اسلامی هامبورگ تغییر نام داد که فراتر از ملیت ایرانی و حتی مذهب شیعی باشد، این مسجد از همان ابتدا پذیرای همه مذاهب، ملیت‌ها و مسلمانان بوده است.
*مراسم شصتمین سالگرد مرکز اسلامی هامبورگ را چه زمانی برگزار خواهید کرد و آیا برنامه خاصی برای این منظور دارید؟
ما بنا داشتیم سال گذشته به عنوان شصتمین سال تأسیس مرکز، مراسمی برگزار کنیم و برنامه‌هایی به همین منظور طراحی کرده بودیم، اما به مشکل کرونا برخوردیم و برنامه‌های سال ۲۰۲۰ به مناسبت شصتمین سال تأسیس مرکز را در نظر داریم در اولین فرصت(احتمالا سال ۲۰۲۲) اجرا کنیم. هر چند یکی ـ دو سالی هم گذشته باشد. این برنامه‌ها هم به موقع اعلام خواهد شد.
*تاریخ میلادی تأسیس مرکز اسلامی هامبورگ چه زمانی بوده و آیا ثبت شده است؟
بنا بر تصاویر و اسنادی که موجود است فوریه ۱۹۶۰ در نیمه شعبان سنگ بنای مرکز گذاشته و جشنی به همین مناسبت در مرکز برپا شد، شبکه یک تلویزیون آلمان این برنامه را پوشش داد که گاهی اوقات آن را مجدداً پخش می‌کند.
* فعالیت‌های مرکز اسلامی هامبورگ در چه محورهایی خلاصه می‌شود؟
مرکز اسلامی هامبورگ در طول این ۶۰ سال همواره به عنوان یک مرکز اسلامی و به دور از رنگ ایرانی و شیعی فعالیت داشته است، زمینه فعالیت همه ملیت‌ها و مذاهب اسلامی در این مرکز وجود داشته است و ما سعی کرده‌ایم علی‌رغم همه فراز و نشیب‌ها رنگ بین‌المللی و فرامذهبی مرکز را حفظ کنیم.
مرکز اسلامی هامبورگ محلی برای گفت‌وگوی بین مذاهب و ادیان است و این دیالوگ همواره جریان داشته است، این مرکز در اروپا به عنوان یک مرکز اسلامی شناخته شده است و همه کشورهای اروپایی به ویژه آلمان و شهر هامبورگ این مرکز را به عنوان مرکزی اسلامی به خوبی می‌شناسند؛ هرچند در برخی مواقع شیطنت‌هایی سبب شده است که رنگ سیاسی به مرکز داده شود؛ اما شفافیت فعالیت‌های مرکز اسلامی هامبورگ بهترین مدافع در برابر این هجمه‌ها و اقدامات تحریک‌برانگیز بوده است. همه تلاش ما گفت‌وگو با ادیان و مذاهب براساس منطق، اخلاق و انسانیت است و روابط و فعالیت‌ها ادامه دارد.
*محدودیت‌های کرونایی چه تأثیری بر فعالیت‌های مرکز اسلامی هامبورگ داشته است؟
از همان ابتدا به واسطه کرونا فعالیت‌ها به کندی پیش رفت و برنامه‌هایی که داشتیم و فعالیت‌های زمان‌بندی شده و اعلام‌شده مانند جلسات و میزگردهای علمی با دانشگاه‌های آلمان تعطیل شد و اکنون منتظر هستیم شرایط بهتر شده و دوباره این برنامه‌ها را حضوری اجرا کنیم؛ زیرا این برنامه‌ها به گونه‌ای نیست که به صورت مجازی اجرا شود و البته برنامه‌هایی را که می‌شد به فضای مجازی منتقل کنیم، به این فضا منتقل کردیم.
شبکه تلویزیونی مرکز اسلامی هامبورگ یا همان تلویزیون اینترنتی از سال گذشته با شیوع کرونا فعالیت خود را آغاز کرد و در طول این یک سال فعال بوده و به مناسبت‌های مختلف برنامه‌هایش را منتشر و بینندگان زیادی را جذب کرده است. قرار است فعالیت تلویزیون اینترنتی در شرایط عادی هم به سه زبان فارسی، آلمانی و عربی ادامه داشته باشد. مخاطبان ما فارس‌زبان‌ها اعم از ایرانی و افغانستانی، ترک‌ها، عرب زبان‌ها، آلمانی زبان‌ها و دیگر علاقه‌مندانی هستند که برنامه‌های مرکز را دنبال می‌کنند.
*آیا برای تولید برنامه در تلویزیون اینترنتی نیازسنجی می‌کنید؟ در این تلویزیون بیشتر چه برنامه‌هایی را به مخاطب ارائه می‌دهید؟
تاکنون برنامه‌ها جایگزین برنامه‌های مسجد بوده است، اما مطالعاتی انجام و جلسات نیازسنجی برنامه‌های تلویزیون اینترنتی برگزار شده است، دیدگاه اسلام درباره مسائل مختلف، ازدواج جوانان به ویژه ازدواج با غیر مسلمانان و مسائل مختلف مربوط به جوانان از جمله مباحث مورد توجه است و بیشتر سعی کرده‌ایم از نسل جوان مباحث و سؤالاتی را که در جامعه وجود دارد و مطرح و مورد نیاز است، جمع‌آوری کنیم و در نهایت ۱۲ محور به عنوان محور اصلی برای برنامه‌سازی گزینش شد و برنامه‌ها گفت‌وگو محور و آزاد است و تبیین مکتب و دیدگاه اسلام و اهل بیت(ع) در این برنامه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد؛ زیرا رسالت ما در مرکز اسلامی هامبورگ شناساندن اسلام به افراد علاقه‌مند است.
هر هفته افرادی را داریم که به دین اسلام مشرف شده و در مرکز اسلامی هامبورگ مسلمان می‌شوند، برخی از این افراد اصرار دارند حتماً به دست امام مسجد مسلمان شوند و شهادتین بگویند، این افراد تازه مسلمان نتیجه اجرای برنامه‌هایی با موضوع آشنایی با اسلام و آموزه‌های اسلامی است.
مرکز اسلامی هامبورگ و مسجد امام علی(ع) همچنین یکی از جاذبه‌ها و قطب‌های توریستی شهر هامبورگ است و تقریباً هر روز گروه‌های توریستی به مرکز آمده و از نزدیک با این مکان آشنا می‌شوند و یکی از جوانان شیعه آلمانی تاریخچه مسجد و مرکز اسلامی هامبورگ را بازگو کرده و اطلاعاتی درباره اسلام و مسلمانان را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
این افراد ارتباط خود را با مرکز ادامه داده و جزوات آشنایی با دین اسلام برای آنان ارسال می‌شود و پس از مطالعه بسیاری از آنان مسلمان شده و دین اسلام را برمی‌گزینند. رسالت شناساندن دین اسلام از ابتدا در مرکز اسلامی هامبورگ وجود داشته و ما هم این رسالت را بر دوش خود احساس کرده‌ایم و در این مسیر کسانی که خود علاقه‌مند هستند، جذب شده و مسلمان می‌شوند و ما از این مسئله استقبال می‌کنیم. قالب گفت‌وگو در فعالیت‌های تلویزیونی نیز در این راستا بسیار مهم است و ما برای این منظور برنامه‌ریزی کرده‌ایم و برنامه‌هایی گفت‌وگو محور به منظور شناساندن اسلام به زودی با حضور کارشناسان اجرا خواهد شد.
*از برنامه‌های قرآنی مرکز اسلامی هامبورگ بگویید، آیا برنامه‌ای دارید که با استقبال مخاطب و رسانه‌ها مواجه شده باشد؟
قرآن جایگاهی مهم در اسلام دارد و یکی از مشترکات میان همه مسلمانان است؛ بنابراین تأکید ما در فعالیت‌ها بیشتر بر قرآن است و تلاش این بوده که جایگاه اصلی ثقل اکبر که همان قرآن است در فعالیت‌هایمان حفظ شود.
از نظر محتوایی تفسیر قرآن یکی از محورهای اصلی سخنان و خطبه‌های جمعه امامان مرکز اسلامی هامبورگ، جلسات مناسبتی و رویکرد اصلی مرکز بوده است.
مسابقات قرائت قرآن اروپا در رشته‌های مختلف از جمله مفاهیم، تجوید و قرائت در مرکز اسلامی هامبورگ برگزار می‌شود و برندگان این مسابقه به مسابقات بین‌المللی قرآن ایران اعزام می‌شوند و در این مسابقات مقام کسب می‌کنند. دارالقرآن آلمان که زیر مجموعه مرکز اسلامی هامبورگ است، کلاس‌های قرآنی برگزار می‌کند و آموزش قرائت قرآن از برنامه‌های دارالقرآن است که به واسطه آن قاریان توانمندی پرورش یافته‌اند.
* از طرح قرآنی پنج ساله مرکز بگویید و بفرمایید این طرح چگونه و با همکاری چه نهادهایی اجرا می‌شود؟
کار جدیدی در مرکز مبتنی بر قرآن آغاز شده است، مستشرقان و متفکران غربی درباره مباحث قرآن و تاریخ قرآن دیدگاه‌هایی داشته‌اند که بسیاری از آنان آلمانی هستند و ما ارتباط آکادمی اسلامی هامبورگ با دانشگاه‌های آلمان را براساس مباحث قرآنی مورد توجه قرار داده‌ایم، طرح پنج ساله‌ای را به همین منظور آغاز کرده‌ایم که امسال نخستین سال آن است، در این طرح ارتباط میان اساتید قرآنی دانشگاه‌های ایران و آلمان محور قرار گرفته است. در همین راستا کنفرانس‌هایی را برای اجرا در برخی دانشگاه‌های آلمان برنامه‌ریزی کرده‌ایم که در سال ۲۰۲۲ در یکی از دانشگاه‌های آلمان کنفرانس قرآنی برگزار خواهد شد.
تاکنون بیش از ۲۰ مقاله از اساتید برجسته دانشگاه‌های ایران دریافت کرده‌ایم که بررسی و گزینش خواهد شد، مقالات قرآنی اساتید آلمانی نیز مورد ارزیابی و گزینش قرار خواهد گرفت و در نهایت کنفرانسی علمی براساس قرآن و نظریات قرآنی با استناد به همین مقالات در سطح آکادمیک برگزار خواهد شد و امیدواریم از این طریق ارتباط قرآنی متفکران قرآنی دانشگاه‌های ایران و آلمان برقرار شده و ادامه داشته باشد.
* نتیجه این طرح قرآنی آکادمیک چه خواهد شد و آیا مباحث قرآنی اساتید دانشگاه ایرانی و آلمانی برای دسترسی و مطالعه علاقه‌مندان به صورت مکتوب منتشر می‌شود؟
همه این‌ها مشخص شده و قرار است مقالات اساتید به صورت کتاب درآید و مراکزی انتشار آن را تقبل کرده‌اند و مجموعه مقالات به زبان فارسی، آلمانی و به احتمال زیاد انگلیسی منتشر خواهد شد. حتی برخی مراکز مهم دانشگاهی ایران انتشار آن را پذیرفته‌اند. بنابراین کار قوی خوبی انجام خواهد شد و کار با قوت و قدرت در حال انجام است.
* آیا در میان مقالات ممکن است آثاری باشد که در رد قرآن و مخالف با دیدگاه مسلمانان تألیف شده باشد و آیا این مقالات پذیرش می‌شوند و در طرح قرآنی پنج ساله مرکز اسلامی هامبورگ جای خواهند داشت؟
محور امسال کنفرانس ۲۰۲۲ بحث «عیسی(ع) در قرآن» است که چند سالی است در دانشگاه‌های آلمان مطالعاتی درباره آن انجام شده است؛ لذا ضدیت با قرآن در این مقالات مطرح نیست و برداشت‌هایی از قرآن که مانند اینکه آیا مسیح به صلیب کشیده شد یا خیر، مورد توجه بوده و ممکن است اساتیدی آن را رد کرده یا بپذیرند. بنابراین این که مقاله‌ای باشد که در رد قرآن مطالبی را گفته باشد، فعلا مورد بحث ما نیست و ممکن است در آینده درباره آن گفت‌وگو کنیم و محور مقالات کسانی باشند که قرآن را به عنوان کتابی الهی و وحی الهی انکار کنند و در مقابل دلایل و مطالبی که قرآن را کلام الله می‌داند در پاسخ به آنان مطرح شود.
* تعامل با اهل سنت در مرکز اسلامی هامبورگ چگونه است؟
مرکز اسلامی هامبورگ از ابتدا براساس تعامل با اهل سنت بنا شد، حتی تصاویری وجود دارد که گویای اقامه نماز شهید بهشتی، دومین امام جماعت مرکز با اهل سنت است، حتی در یکی از عکس‌ها افرادی در صف اول دست بسته به نماز ایستاده‌اند که نشان می‌دهد از اهل سنت هستند. این عکس‌ها مربوط به زمانی است که مسجد دیگری غیر از مسجد امام علی(ع) نبوده و همه مسلمانان که اکثریت اهل سنت بوده‌اند در این مسجد نماز می‌خوانده‌اند. اکنون با توجه به کثرت مساجد و مراکز اسلامی، اهل سنت مساجد خود را دارند؛ اما ما دائما در نمازها از اهل سنت افرادی را داریم.
از نظر ارتباط با اهل سنت از طریق فعالیت‌های دینی نیز بعضی از داوران مسابقات قرآن از امامان اهل سنت هستند که در زمینه تجوید و قرائت صاحب نظرند، در برنامه‌ها معمولاً حضور آنان را شاهد هستیم. در شورای مسلمانان هامبورگ که ۶۰ مرکز عضو هستند، رؤسا از اهل سنت و شیعیان هستند و ارتباط میان شیعه و سنی بسیار خوب بوده و سنی‌گری و شیعه‌گری اصلا مطرح نیست. تلاش ما نیز بر این است که بر مسلمان‌بودن تأکید کنیم؛ زیرا با توجه به اقلیت‌بودن مسلمانان نباید نزاع مذهبی صورت گرفته و باعث ضعف مسلمانان شود، رویکرد مرکز اسلامی هامبورگ نیز همین بوده است.
* از شهید بهشتی گفتید، آیا فعالیت‌ها و رویکردهای این شهید بزرگوار همچنان در مرکز اسلامی هامبورگ دنبال می‌شود؟
مرحوم شهید بهشتی خود می‌گوید زمانی که به هامبورگ رفتم تصورم این بود که می‌خواهیم اسلام را تبلیغ کنیم و با همین رویکرد به این شهر آمدم؛ اما دیدم در اینجا هنوز در ابتدایی‌ترین مسئله یعنی داشتن مسجد مشکلاتی وجود دارد و این مسجد ناتمام مانده است، گام اولیه ایشان تکمیل مسجد و خارج‌کردن آن از شرایط نیمه تمام بود که می‌توانست تبلیغی ضد اسلام باشد.
حدود ۵ سالی که شهید بهشتی در هامبورگ بودند، فعالیت‌هایی تأثیرگذار انجام دادند و هنوز این فعالیت‌ها درخشان است و افراد مسن و پیرمردهایی که شاهد این فعالیت‌ها بوده‌اند، به خوبی از آن یاد می‌کنند. شهید بهشتی کارهای زیادی را متناسب با شرایط آن زمان انجام دادند.
شهید بهشتی مرکز اسلامی هامبورگ را تأسیس کرد و فعالیت‌های فرامذهبی در آنجا انجام داد، ساماندهی به امور دانشجویان با تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان اروپا از دیگر فعالیت‌های این شهید بود که هنوز هم برنامه‌های آن ادامه دارد. این شهید بزرگ شکل‌دادن به مسجد و تدوین اساسنامه و کارهای زیربنایی در این مسجد انجام داد و تا زمان شهادت، ارتباط با مرکز و مدیریت فعالیت‌های آن را ادامه داد.
* آیا از شهید بهشتی آثاری را در مرکز دارید یا برای آشنایی نسل جدید با ایشان اقداماتی انجام داده‌اید؟
بله ما آرشیو صوتی غنی از ایشان و سخنرانی‌های ایشان در شب‌های جمعه و مناسبت‌های مختلف داریم که جمع‌آوری و بخشی از آن اسکن و دیجیتالی شده است که در فعالیت‌های شصتمین سال تأسیس مرکز بنا داریم این آرشیو را منتشر و ارائه کنیم.
این آرشیو شامل سخنرانی‌های شهید بهشتی در هامبورگ و سخنرانی‌هایی از دیگر امامان مرکز و اصل آرشیو سخنرانی‌ها و کنفرانس‌های مرکز اسلامی هامبورگ است.
منبع:ایکنا