به گزارش حلقه وصل، «کاظم جلالی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو سه‌شنبه شب در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما درباره مناسبات تهران و مسکو و موافقتنامه بین دو کشور گفت: در سال ۲۰۰۱ قراردادی ۲۰ ساله را با روسیه امضا کردیم و در مجلس شورای اسلامی هم به تصویب رسید و قرار شد اگر یکی از دو کشور نسبت به قرارداد و تمدید آن مطلبی داشتند یک سال قبل از اتمام مطرح کنند، در غیر این صورت هر پنج سال یک بار تمدید خواهد شد.
وی افزود: این قرارداد الان به شکل اتوماتیک پنج سال تمدید شد و در سطوح مقامات عالی کشور، در نامه‌ای که مقام معظم رهبری به ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه نوشتند و پاسخی که پوتین داد، بحث در این خصوص بود که این قرارداد را برای بیش از دو دهه یا بیشتر تمدید کنیم.
جلالی با ذکر این نکته که این یک موافقتنامه است و حتما نیازمند تصویب مجلس شورای اسلامی است، گفت: برنامه بر این اساس است که براساس توافق انجام شده، پیش نویس این توافقنامه توسط جمهوری اسلامی ایران تهیه شود که در سفارت جمهوری اسلامی ایران چند ماه برای این موضوع وقت گذاشتیم و پیش نویسی را تهیه کرده و به وزارت امور خارجه کشورمان ارسال کردیم که وزارت خارجه در حال بررسی است و پس از جمع بندی در داخل کشور، قرار شد این پیش نویس را به طرف روس بدهیم تا آنها هم بررسی کنند و مذاکرات انجام و در نهایت در دولت و مجلس تصویب شود.
* روسیه نوین را به خوبی نمی‌شناسیم
وی درباره ویژگی‌های این توافقنامه نیز عنوان کرد: چون ۲۰ سال از عمر موافقتنامه قبلی گذشت، نیاز بود که با توجه به شرایط جدید منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین روند توسعه‌ای که امروز در ایران و روسیه نوین وجود دارد، متن توافقنامه با توجه به این موارد نگاشته شود. مشکلی که الان داریم این است که روسیه نوین را به خوبی نمی‌شناسیم، خیلی‌ها تصوراتشان از روسیه، دوران کمونیستی و تزاری است در حالی که روسیه در ۲۰ سال گذشته شاهد پیشرفتهای بسیار زیادی بوده و یک روسیه جدیدی است.
این دیپلمات ارشد ایرانی با یادآوری این نکته که در کنار آن هم خیلی از روس‌ها، جمهوری اسلامی ایران و ایران نوین را با ظرفیت‌های جدیدی که در ایران حادث شده نمی‌شناسند، افزود: بنا داریم در این توافقنامه پیش رو ظرفیت‌های جدیدی که در دو کشور به وجود آمده، به هم متصل شود و روابط را در عرصه‌های مختلف گسترش دهیم.
وی همچنین گفت که این توافقنامه در عرصه‌های سیاسی، امنیتی، نظامی، دفاعی و به ویژه اقتصادی است.
* نامه مقام معظم رهبری به پوتین
سفیر ایران در مسکو درباره نامه مقام معظم رهبری به ولادیمیر پوتین که توسط محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی به مسکو برده و تحویل داده شد، اظهار داشت: این نامه بسیار با اهمیتی بود که مقام معظم رهبری برای پوتین نگاشتند، در جهت گسترش روابط دو کشور و حوزه‌های مختلفی در این نامه وجود دارد، هم در موضوع توافق آتی که باید انجام شود و هم در جهت همکاری‌های اقتصادی.
* عمده ضعف ما در روابط ما در دو بخش فرهنگی و اقتصادی است
وی با بیان این‌که روابط دو کشور در ابعاد مختلف در حال گسترش است و عمده ضعف ما در روابط ما در دو بخش فرهنگی و اقتصادی است، اظهار داشت: لذا به این دو موضوع هم اشاره شده که بتوانیم در جهت توسعه روابط اقتصادی گام برداریم و ضمنا در حوزه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی هم در این نامه سخن گفته شده است.
جلالی بیان کرد: هم مفاد نامه و آنچه مقام معظم رهبری ذکر کردند در جهت توسعه روابط بسیار با اهمیت بود و هم پوتین نیز پاسخ مبسوطی در این خصوص داد که می‌تواند فصل نوینی برای روابط ایران و روسیه تلقی شود.
سفیر ایران در مسکو درباره گسترش مناسبات فرهنگی بین ایران و روسیه هم بیان کرد: سطح شناخت دو ملت نسبت به هم بسیار پایین است و متناسب با ظرفیت همسایگی دو کشور و تاریخ گذشته نیست.
جلالی با ذکر این نکته که ما یکسری روس شناس در داخل ایران و یکسری ایران شناس در داخل روسیه داریم که برخی از اینها به کسانی تبدیل شدند که مرتب مسائل گذشته را به رخ هم می‌کشند، اظهار داشت: مثلا شاید در ذهن مردم ترکمنچای و گلستان باشد. معتقدم نمی‌شود در روابط امروز، کاملاً صرفا متکی به گذشته بود.
وی گفت: در جنگ جهانی دوم آلمان به روسیه تجاوز کرد و خود روس‌ها می‌گویند که آلمان‌ها ۲۵ میلیون نفر از مردم روس را کشتند، اما آیا امروز روسیه با آلمان روابط دارد یا نه؟ آیا سر جریان نورد استریم ۲ انتقال انرژی از روسیه به آلمان است، آیا همگرایی بین دو کشور نیست؟ زمانی رئیس جمهور قبلی آمریکا بحث‌های تحریم را مطرح می‌کند، آلمان‌ها در مقابل تحریم می‌ایستند، چون احساس می‌کنند از این پروژه منتفع می‌شوند.
جلالی عنوان کرد: روابط مستقل متناسب با هم داشتن امروز مهم است، این‌که بر طبل گذشته بکوبیم نمی‌تواند برای امروز ثمربخش باشد.
* یک زبان برای معرفی همدیگر نداریم/ هنوز یک شبکه تلویزیونی روس زبان نداریم
سفیر ایران در مسکو ادامه داد: ما یک زبان برای معرفی همدیگر نداریم، مثلا در حوزه امنیت ملی و همسایگی ایران ۳۰۰ میلیون نفر به شکل زبان اول و ۵۰۰ میلیون نفر به شکل زبان دوم روسی صحبت می‌کنند، ولی ما هنوز یک شبکه تلویزیونی روس زبان نداریم؛ البته با پیگیری‌های ریاست سازمان صدا و سیما بزودی این اتفاق مهم خواهد افتاد. باید ایران را به روس‌ها معرفی کنیم و از طرف دیگر هم روس‌ها باید خودشان را به ما معرفی کنند که در این زمینه دچار ضعف جدی هستیم.
سفیر ایران در روسیه درباره اعتماد در عرصه روابط بین‌المللی هم گفت: در عرصه روابط دوجانبه، چندجانبه و بین‌المللی بحث منافع، متقابل است. اگر ما در جایی منفعت نداشته باشیم آیا با روسیه روابط ویژه‌ای برقرار می‌کنیم.
* ما در ذیل روسیه تعریف نمی‌شویم
وی به قانونی که آمریکایی‌ها برای تخریب روابط ایران و روسیه تصویب کرده و سالانه هم بودجه در نظر می‌گیرند، اشاره کرد و افزود: آنها برای تخریب روابط ایران، روسیه و چین و با اروپا ۱۹۰۰ میلیارد دلار بودجه گذاشته‌اند.
جلالی عنوان کرد: همواره تأکید مقام معظم رهبری این بود ایران مستقل، در عین حال روسیه همسایه شمالی ماست و ما هم روسیه مقتدر را می‌خواهیم و برای عرصه جهانی امروز می‌تواند مفید باشد، چون دیدگاه‌هایمان در عرصه جهانی مشترک است. ما در ذیل روسیه تعریف نمی‌شویم، ما امروز خودمان یک قدرت بزرگ منطقه‌ای در کنار روسیه هستیم.
وی ادامه داد: اگر علیه تروریسم در منطقه مبارزه می‌کنیم، پرچم اصلی این مبارزه در دست جمهوری اسلامی ایران است. نقش مهم شهید سردار سلیمانی و بعد از آن کشیده شدن روسیه در مبارزه با داعش و تروریسم، مطلب کاملا روشنی است. جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی خود کاملا مستقل است. اینها القائاتی است که در تخریب روابط ایران با روسیه و همچنین روابط ایران با چین اتفاق می‌افتد.
سفیر ایران در مسکو بیان کرد: همین‌هایی که گذشته روابط تاریخی ایران و روسیه را به رخ می‌کشند که درست هم هست، چطور همین‌ها در موضع دیگر از روابط با آمریکا و انگلیس دفاع می‌کنند و وقتی می‌گوییم انگلیسی‌ها این همه جنایت در حق ملت ایران انجام دادند، می‌گویند اینها ملاک نیست و باید به امروز نگاه کنیم. امروز آمریکا ملت ما را تحریم کرده و امکانات پزشکی در اختیار ایران قرار نمی‌گیرد و پول‌های ایران در جاهای دیگر بلوکه شده و به ما برنمی‌گرداند، ولی عده‌ای مبلغ آمریکا و انگلیس می‌شوند.
* قطبی از کشورهای تحریمی را تشکیل دهیم
جلالی خاطرنشان کرد: امروز می‌توانیم قطبی از کشورهای تحریمی را تشکیل دهیم، روسیه، چین و ما تحریم هستیم، بلوک شرق در حال شکل گیری است. همان‌هایی که امروز با پول آمریکا علیه ایران صحبت می‌کنند باید بدانند چینی‌ها قدرت آینده هستند.
این دیپلمات ارشد کشورمان در پاسخ به این سؤال که آیا تاکنون ایده باشگاه تحریمی‌ها با روس‌ها مطرح شده است؟ افزود: تاکنون چندین بار مطرح کردیم و در حال تلاش هستیم، مثلاً در حوزه پیام رسان‌های داخلی دو کشور، کار کردن با ارزهای ملی و وصل کردن برخی از بانک‌ها با نظام شتاب که بین ایران و روسیه به شکل مشترک کار کنیم، پیشرفتهای بسیار خوبی داشتیم.
* ۴۰ درصد مبادلات بین ایران و روسیه با ارزهای دوجانبه انجام می‌شود
وی همچنین گفت که در حال حاضر ۴۰ درصد مبادلات بین ایران و روسیه با ارزهای دوجانبه انجام می‌شود.
سفیر ایران در مسکو در ادامه این گفت‌وگو با بیان این‌که در آبان ۱۳۹۸ موافقتنامه تعرفه ترجیحی با اوراسیا اجرایی شد، افزود: الان داریم به سمت موافقتنامه تجارت آزاد پیش می‌رویم و مذاکرات در حال انجام است و دولت جدید (دولت سیزدهم) هم باید هوشمندانه عمل کند چون فرصت زیادی در پیش نداریم و باید تا اسفند ماه تمام تشریفات را انجام دهیم که سر سه سال به موافقتنامه تجارت آزاد بپیوندیم.
وی گفت: خیلی‌ها عقیده داشتند اگر به سمت اوراسیا برویم، کشور وارداتی می‌شود. این در حالی است که آنها نقد می‌کنند که ایران بیشترین صادرات را داشته است. در ظرفیت یک سال و نیم خود در موافقتنامه تعرفه ترجیحی با اوراسیا خوب عمل کردیم، ولی ظرفیت‌های بالایی وجود دارد که باید استفاده کنیم.
* همه تلاش ما در بحث روسیه، رویکرد اقتصادی است
جلالی با بیان این‌که همه تلاش ما در بحث روسیه رویکرد اقتصادی است، اظهار داشت: البته در عرصه اقتصادی ضعف داریم. ما سه مسیر هوایی، زمینی و دریایی برای دستیابی به بازار روسیه داریم. ما با روسیه مرز خاکی نداریم و برای استفاده از مرز خاکی باید از کشورهای واسط مثل ترکمنستان، قزاقستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان وگرجستان عبور کنیم.
وی گفت: ما با جمهوری آذربایجان در حوزه صادرات محصولات کشاورزی در بازار روسیه رقیب هستیم.
سفیر ایران در مسکو بیان کرد: در بخش زمینی اگر روسیه را به دو بخش غربی و شرقی تقسیم کنیم، ما از بخش شرقی غافل ماندیم، خط ترانزیت و راه آهن به ترکمنستان و قزاقستان در قسمت شرقی روسیه حدود ۷۰ میلیون نفر جمعیت زندگی می‌کنند و ما در بازار میوه و تره بار، صیفی‌جات و سبزیجات با ترکیه و آذربایجان رقیب هستیم. البته در این بخش، رقابت زیاد هست و موانعی هم در رفتن به روسیه وجود دارد. کامیون‌های ما متوقف می‌شوند و در رفت و آمدها دچار مشکل می‌شویم.
وی افزود: در مسیر دریایی، مزیت ما و روسیه این است که همسایه دریایی هستیم. ما در بنادر خوب کار کردیم، ولی ظرفیت کشتیرانی در داخل دریای خزر حداکثر هشت هزار تنی است، ولی متوسط آن، سه هزار تا پنج هزار تن است که باید ظرفیت کشتی‌ها افزایش پیدا کند و متناسب با پهلوگیری در بنادر شود.
* بزرگترین تولید کننده‌های غلات، روسیه و قزاقستان هستند
این دیپلمات ایرانی بیان کرد: ما غلات مورد نیاز خود را از کشورهای آمریکای لاتین تهیه می‌کنیم در صورتی که بزرگترین تولید کننده‌های غلات، روسیه و قزاقستان هستند. در سال گذشته تولید غلات روسیه ۱۲۷ میلیون تن بود که ۸۰ میلیون تن مصرف داخلی دارند و حدود ۵۰ میلیون تن امکان صادرات دارند.
جلالی گفت: ما برای انتقال غلات از روسیه و قزاقستان می‌توانیم ظرفیت ایجاد کنیم.
وی درباره مسیر ریلی بین ایران و روسیه هم بیان کرد: از سال ۲۰۰۰ تعدادی کشور مسیر کریدور شمال به جنوب را تصویب کردند که اگر ریلی به آن نگاه کنیم، مثلاً از سن پترزبورگ یا فنلاند به چابهار یا بندرعباس برسد که اگر این کریدور به بندرعباس برسد؛ قطعه رشت به آستارا خالی است و اگر به چابهار نگاه کنید دو قطعه آستارا به رشت و چابهار به زاهدان خالی است. چابهار به زاهدان با منابع داخلی در حال تکمیل است ولی رشت - آستارا متوقف است و چهار سال است که باید یکی از همسایگان ۵۰۰ میلیون دلار فاینانس کند که این اتفاق نیفتاد و این به ضرر ماست؛ چرا که امروز مفهوم توسعه با مفهوم امنیت گره خورده است.
سفیر ایران در مسکو اضافه کرد: امروز هند و روسیه خواهان این هستند که کالا از این طریق به هند برود. خوشبختانه با حمایت راه آهن جمهوری اسلامی ایران و هماهنگی‌ما، اولین کالا از این مسیر را در دو هفته پیش منتقل کردیم که یک محموله کاغذ از فنلاند تا آستارا آمد و از آنجا با کامیون به رشت حمل شد و از رشت با قطار به بندرعباس و از آنجا به بمبئی رسید.
وی با ذکر این نکته که ما در زیرساخت‌های جاده‌ای، راه آهن و بنادر ضعف داریم، اظهار داشت: خوشبختانه در سال ۲۰۲۰ صادرات ایران به روسیه ۱۰۵ درصد افزایش داشت، یعنی از ۳۹۰ میلیون دلار به ۸۰۵ میلیون دلار رسیدیم، البته این رقم بسیار پایین است. در اشل اقتصاد روسیه نیست.
* می‌توانیم اقتصاد مکمل هم باشیم
جلالی اضافه کرد: ما می‌توانیم اقتصاد مکمل هم باشیم. اگر بنا داریم در روسیه حرکتی انجام دهیم باید شرکت‌های بزرگ مثل بنیاد مستضعفان و جانبازان، ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، آستان قدس رضوی و شرکت‌های بزرگی مانند «اتکا» ورود پیدا کنند. خوشبختانه با پیگیری‌های انجام شده ستاد اجرایی از گذشته فعالیت‌های خوبی داشت و آستان قدس ورود پیدا کرده و بنیاد مستضعفان در حال ورود است.
وی گفت: الان در زمینه لبنیات و شیلات کار می‌کنیم. باید راه‌ها را باز و حرکت کنیم. الان کریدور شمال به جنوب را راه انداختیم و قرار است هر ماه حداقل یک یا دو قطار از این مسیر عبور کند و در آینده نزدیک به هفته‌ای یک قطار برسد. کار سختی است.
جلالی افزود: از این طرف تجار و شرکت‌های بزرگ ما هم باید در روسیه فعال شوند. ما یک وقت‌هایی وارد رقابت‌های درون خودمان می‌شویم.
* همکاری‌ها در حوزه انرژی
وی درباره همکاری‌های ایران و روسیه در بخش نفت و گاز نیز گفت: ما در نفت و گاز همکاری‌هایی با روسیه داریم و گسترش پیدا خواهد کرد و آقای زنگنه وزیر نفت در بهمن سال گذشته سفر حاکمیتی به روسیه داشت و پیام سفر این بود که ما کاملاً آمادگی داریم با طرف‌های روس در این خصوص کار کنیم، البته الان کارهایی در حال انجام است. علاقه‌مندیم بسیاری از تکنولوژی‌ها را از غرب بگیریم؛ ولی الان بخشی از تکنولوژی روسی وجود دارد و در حال ورود به ایران هم هست که تکنولوژی‌های پیشرفتهای است، چون روس‌ها در این زمینه کار کردند و به جای این که از تکنولوژی غرب استفاده کنیم، می‌توانیم از روس‌ها بهره ببریم.
جلالی ادامه داد: روسیه نوین را باید بشناسیم و نشناختیم، چون ارتباطات ما با روسیه ضعیف است و جامعه نخبگی ما هم با روسیه خیلی ارتباط ندارد. امروز نیاز متقابل بین ایران و روسیه وجود دارد. در بسیاری از عرصه‌های های تک و تکنولوژی می‌توانیم همکاری کنیم.
سفیر ایران بیان کرد: به عنوان مثال خیلی از لابراتوارها در اطراف ایران، روسیه و چین توسط آمریکایی‌ها و غربی‌ها ایجاد شده که بسیاری از بیماری‌ها از همین لابراتوارها خارج می‌شود؛ بخشی از این لابراتوارها به سمتی می‌روند که حشرات را آلوده می‌کنند و از طریق پهپاد این حشرات را به یک منطقه یا مزرعه می‌فرستند و آنجا را نابود می‌کنند که برای مقابله با این شرایط نیازمند همکاری با همسایگان هستیم.
سفیر ایران در روسیه گفت: ما در بخش‌های دیگر هم با روسیه همکاری داریم، مثلاً در سال ۲۰۱۶ قرار شد که پنج میلیارد دلار وام دولتی در قالب پروژه‌ها به ایران داده شود که این وام با سود ۲ درصد است و اخیراً اولین پروژه به نام نیروگاه سیریک که نیروگاه ۱۵۰۰ مگاواتی است آغاز شد. البته پروژه‌های دیگر هم در حال پیشرفت است؛ مثلاً خط آهن اینچه برون- گرمسار که در حال رسیدن به مرحله نهایی است. پروژه نیروگاهی رامین اهواز، گتوند علیا، راه آهن زاهدان به بیرجند و برخی خریدهایی که در حوزه‌های قطار و واگن است که در حال پیش است.
* واردات واکسن از روسیه/ روس‌ها روی تولیدات مشترک حساب می‌کردند
جلالی درباره واردات واکسن از روسیه هم بیان کرد: در موضوع واکسن، بحث خرید از روسیه بود که پنجم بهمن ۱۳۹۹ اسپوتنیک وی را در داخل ایران رجیستر (ثبت) کردیم و خرید اولیه ما یک میلیون تا ۲ میلیون دُز بود و خرید دوم ما که حدود سه چهار ماه طول کشید، ۶۰ میلیون دُز است. روس‌ها بیشتر روی تولیدات مشترک حساب می‌کردند، چرا که ظرفیت تولیدی خودشان خیلی بالا نیست.
وی با بیان این‌که الان در روسیه بیش از ۲۰ میلیون نفر واکسینه شده‌اند، گفت: در حال حاضر در روسیه هم روزانه بالای ۷۰۰ نفر به خاطر کرونا جان خود را از دست می‌دهند.
جلالی افزود: ان‌شاءالله قرارداد اجرایی خواهد شد. هر محموله‌ای که از روسیه وارد می‌کنیم ۵۰ درصد پول را قبل می‌دهیم و ۵۰ درصد را بعد می‌دهیم. همه شرکت‌های خصوصی که برای واردات اعلام آمادگی کردند، راستی آزمایی کردیم و وقت زیادی هم از ما گرفته شد و راه را نبستیم، ولی تولیدات روسیه بالا نیست و مصرف داخلی هم دارند و روی تولیدات مشترک حساب باز کرده بودند و با کشورهای دیگر نیز همین طور است.
جلالی گفت: الان تولید مشترک واکسن «اسپوتنیک وی» در داخل ایران آغاز شده و امیدواریم ظرفیت آن افزایش پیدا کند و ما می‌توانیم در قالب قراردادی که با روس‌ها داریم، آنچه که در داخل تولید می‌کنیم را به مصرف داخلی خودمان برسانیم.
* همکاری فضایی
وی درباره همکاری فضایی بین ایران و روسیه هم بیان کرد: موافقتنامه همکاری‌های فضایی است که مذاکرات را انجام داده‌ایم و به مرحله نهایی رسید و از جانب ایران تصویب شد و روس‌ها هم باید نظر خودشان را بدهند و می‌تواند به یک موافقتنامه همکاری‌های فضایی بین ایران و روسیه تبدیل شود. ما در بخش سایبری هم موافقتنامه‌ای امضا کرده‌ایم و همچنین در حوزه‌های دیگر.