اصفهان: بهشتی اول یک شخصیت فرهنگی است و بعد سیاسی

حلقه وصل: همزمان با سالروز شهادت شهید بهشتی در سرای هنر و اندیشه اصفهان، نشستی مجازی با حضور احمد مهرشاد، کارشناس اجتماعی و حجت الاسلام محمدعلی فولاگر، کارشناس دینی برگزار شد که در آن دو کارشناس، درباره ابعاد شخصیتی به گفت‌وگو پرداختند.

مهرشاد در ابتدای این برنامه گفت: اگر امروز کلمه بهشتی را در گوگل جستجو کنیم تنها نام اماکن برای ما ردیف می‌شود و این نشان می‌دهد از بهشتی برای نسل‌های جدید تنها یک نام باقی مانده است و نه یک اندیشه و یک شخصیت به یادمادنی؛ این وضعیت حاصل اقداماتی است که در این چهل سال انجام شده که عمدتا مناسک‌های ناقصی بودند که صرفا از شخص به عنوان یک امر مقدس نام بردند و نه یک صورت مسأله‌ای که به کار امروز بیاید.

این کارشناس اجتماعی در ادامه افزود: برای شناخت چنین شخصیتی، من در دو گونه از منابع جستجو کردم؛ یکی بهشتی از نگاه مخالفان و دوم بهشتی در بیان خود و در این باره به سراغ اسناد درجه اول رفتم؛ مخالفان بهشتی بعضا داخلی و گروه‌های التقاطی مجاهدین خلق و طرفداران بنی‌صدر بودند و گروه دیگر آمریکایی‌ها هستند که رجوع به اسناد لانه جاسوسی در این جایگاه بسیار مفید است؛ زیرا در این اسناد بهشتی را نفر شماره اول سازمان روحانیت و به نوعی رهبر بعد از امام معرفی می‌کنند؛ برای مثال در سندی او به عنوان یک عنصر انقلابی معرفی می‌شود که هرچند صریح صحبت می‌کند اما تحت تاثیر احساسات نیست.

وی تأکید کرد: بهشتی هرگاه خواسته است خود را معرفی کند، ابتدا خودش را یک شخصیت فرهنگی معرفی می‌کند و سپس سیاسی؛ بهشتی در یک گفت‌وگو، اولین چهره‌ای که از خود ارائه می‌دهد؛ شخصی است که پدرش به روستاها برای تبلیغ می‌رفته و خودش نیز در جوانی چنین کاری را انجام می‌داده است؛ با رجوع به اسناد داخلی و خارجی به این نتیجه می‌رسیم که بهشتی از هوش خارق‌العاده بهر می‌برده که او را در هر جمعی به صورت پیشتاز معرفی می‌کرده است.

مهرشاد در پایان، با بیان اینکه در دهه ۴۰ و ۵۰ به دلایل مختلف، فضایی فراهم شده بود که در آن متفکران و صاحب‌نظران برجسته به دنیای اسلام معرفی شده اند و در آن زمان آنان به صورت مسأله‌های زمان خود جواب می‌دادند، گفت: به نظر می‌رسد این حالت پس از پیروزی انقلاب کم‌رنگ شده است؛ ما به شدت نیاز داریم که امروز دوباره این شخصیت‌ها را مورد بازخوانی قرار دهیم و این مطلبی فراتر از مناسک‌گرایی‌های معمول است و برای این مهم باید رجوع به منابع از یک سو و گفت‌وگو مورد تأکید قرار بگیرد؛ همان طور که در آن زمانه، گفت‌وگوهای ماه مورد توجه قرار گرفت که سرآغازی بر حسینیه ارشاد بود.

در ادامه این نشست، فولادگر با تأکید بر روی حکیم بودن شهید بهشتی گفت: شخصیتی‌هایی مانند علامه طباطبایی حکیم نظری هستند، ولی بهشتی حکیم عملی است؛ به این معنا که برای ساختن آن چه در نزد حکیم نظری یافت شده به صحنه می‌آید.

این کارشناس دینی معتقد است: حکیم کسی است که ظرفیت‌های فطری مردم زمان خود را می‌شناسد و سعی دارد آن ها را به فعلیت برساند و از این رو حکیم یک زمان‌شناس است.

وی خاطرنشان کرد: یکی از ابعاد مهم حکیم عملی، داشتن سعه‌صدر است و البته این سعه به این معنا نیست که او از اقدام سریع بازبماند بلکه به این معناست که صبر می‌کند تا انسان‌ها با ظرفیت‌های گوناگون به او ملحق شوند؛ زیرا هر انسان تحملی دارد و حکیم عملی باید با آن خصوصیت‌ها مدارا کند، زیرا قرار است همین مردم را به میدان بیاورد، همچین سعه داشتن به معنای این نیست که همه درست می‌گویند و باید با همه راه آمد.

فولادگر افزود: سعه وجودی داشتن به معنای اختلاف نداشتن نیست؛ همان طور که در مدرسه حقانی میان شهید بهشتی و مرحوم مصباح یزدی اختلافی به میان آمد که طراز این اختلاف بسیار بالا بود؛ در آن اختلاف آقای مصباح بر روی مشکلات عقیدتی شریعتی تأکید داشت و دکتر بهشتی این دغدغه را داشت که چگونه می‌توان از ظرفیت شریعتی برای انقلاب اسلامی استفاده کند؛ به نظر می‌رسد این اختلاف از آن جنس اختلافات بینشی است که باید مورد توجه امروز قرار بگیرد.

این کارشناس مسائل دینی تصریح کرد: شناخت شخصیتی مانند بهشتی بسیار دشوار است و پرداختن به بخشی خاص، ما را از وجوه دیگر بازمی‌دارد.

وی با اشاره به تشکیلاتی بودن شهید بهشتی ادامه داد: درست است او تشکیلاتی بود، اما در حصار تشکیلات نبود؛ درست است بسیار منظم بود اما در کلیشه و آداب گرفتار نمی ماند؛ به نظر می رسد شهید بهشتی به وجه بالاتری نظر داشت و افق بلندتری را می‌دید که به واسطه آن می‌توانست این دوگانه‌ها را در وجود خود جمع کند؛ دوگانه‌ای که او از جوانی در وجود جمع نموده بود، دوگانه نظر و عمل بود، اگر چه ما او را به کارهایش می‌شناسیم اما او در جوانی بسیار به دنبال پرسش‌های مبنایی خود بوده است.

یادآور می‌شود سلسسه گفت‌وگوهای ملت عشق همه روزه از شنبه تا جمعه این هفته در مرکز سها با اجرای محمود فروزبخش برگزار می‌شود و علاقه‌مندان می توانند این نشست‌ها را از فضای مجازی پیگیری کنند.