ده کتاب خواندنی برای شناخت امام علی(ع)

سرویس معرفی: همزمان با روز مبار 13 رجب بسته مطالعاتی پیرامون شخصیت مولای متقیان امام علی(ع) منتشر می‌شود.

قدیس، ابراهیم حسن بیگی، نشر نیستان

رمان قدیس، نگاهی است تاریخی به بعد حکومت داری حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در 5سال دوران خلافت آن حضرت. این رمان در اصل روایتی است از زندگی کشیشی که دوست دارد کلکسیونر کتب و اسناد خطی باشد و در این کار اشتیاق فراوانی برای جمع آوری کتاب های خطی دارد. خیلی ها بر این باور هستند که همیشه عشق آدم را نجات می دهد و حالا ما در رمان با همین پدیده مواجه هستیم. عشق کشیش به کتب خطی، او را به مردی تاجیک می رساند که می خواهد کتابش را بفروشد. اما همیشه در مسائلی که ارزش مادی داشته باشد، شیطنت هم وجود دارد. مرد تاجیک توسط یک عده جنایتکار کشته می شود و خانه کشیش هم مورد سرقت قرار می گیرد.

این آغاز ماجرایی است که در نهایت کشیش را به مطالعه سرگذشت حضرت امیر(ع) علاقه مند می کند. کشیش مسیحی که در مسکو زندگی می کند، دوران کودکی و بخشی از زندگی اش را در بیروت گذرانده و اکنون نیز مجبور می شود برای حفظ جان خود به بیروت برود. جایی که هم برخی اقوام او در آنجا زندگی می کنند و هم دوستان محققی چون جرج جر داغ نویسنده کتاب «الامام علی صوت العداله الانسانیه» انتظارش را می کشند.

 با سفر کشیش به لبنان، ماجراها شکل گیراتری به خود می گیرد و البته داستان وارد روایت های تاریخی می شود و نویسنده تلاش می کند وقایع تاریخی پیرامون بعد حکومتی امام علی(ع) را یکی بعد از دیگری با پیچ وتاب هایی تعریف کند. همین موضوع باعث می شود که به نظر برسد نویسنده کمی از موضوع روایت اصلی داستان که در واقع خود کشیش مسیحی است دور شده است. کشیشی که در نوعی مظلومیت خاص قرارگرفته، اما به سوی حق رهنمون می شود و در می یابد که مظلومیت او در مقابل علی(ع) چیزی نیست.

رمان کنایه های فراوانی دارد که حکام نالایق کشورهای عربی را نشانه می رود و درست آنها را ادامه حکومت بنی امیه و بین عباس معرفی می کند و در همین باب گفت و گوهای خاصی هم بین شخصیت های داستان صورت می گیرد. بخصوص گفت وگوی خواندنی کشیش و جرج جرداغ در مورد حکومت در اسلام.

باوجود اینکه نویسنده از ترکیب خوبی برای روایت زمان حال و زمان تاریخی رمان استفاده کرده و یک راست روایت های اصلی را در پیش گرفته و کتابش را نوشته است، اما می توان اقرار کرد که داستان بسیار هوشمندانه از پیچ وتاب های یک رمان پلیسی هم بهره برده و کلاً می توان گفت حاصل کار کتابی خواندنی و لذت بخش است.

 در پایان رمان، جنایتکاران مسکو دستگیر می شوند و کشیش با گنجی بزرگ در دل که در سفر بیروت یافته است به کشورش بازمی گردد و شاید عظمت همین گنج است که جابجایی چمدان های او در فرودگاه را چندان مهم جلوه نمی دهد!

 در بخش هایی از این کتاب می خوانیم:

 «کشیش همان طور که فنجان قهوه در دستش بود پرسید :اگر داشتن حکومت دینی به معنای بقای دین نیست، پس چرا حاکمان دینی پس از علی اصرار به استقرار حکومت دین داشتند و حکومت را لازمه ی دین می دانستند؟ مثل بنی عباس و بنی امیه که مدعی بودند نابودی حکومتشان مساوی نابودی دین است.

 جرج پاسخ داد: کافی است افکار آنها را در برابر افکار و سخنان علی قرار دهی؛ خواهی دید که بنی عباس و بنی امیه دروغ می گویند. آن‌ها حکومت را برای دنیا خودشان می خواستند و به دین تمسک می جستند. دین بهانه ای بود تا حکومت کنند.دین را در خدمت قدرت خود می خواستند، نه حکومت را در خدمت دین. اگر لازمه ی بقای دین حکومت بود،پس باید همه ی پیامبران الهی الزاماً دارای حکومت می بودند و از ادیانی که حکومتی نداشتند، نباید نشانی باقی می ماند. حکومت از نظر علی، ابزار و وسیله بود نه اصل دین؛ وسیله ای در خدمت دین و برای خدمت به مردم. اگر شرایط برای ایجاد حکومت کافی نباشد، دین هرگز نیست و نابود نمی گردد.»

فروغ ولایت، جعفر سبحانی تبریزی، موسسه الامام الصادق (ع) - 860 صفحه 

نویسنده ی فرزانه، آیت الله سبحانی با تقسیم حیات نورانی حضرت أمیرالمؤمنین علیه السلام به پنج دوره، مهم ترین جریانات زندگی ایشان را ترسیم کرده است.ایشان در این اثر وزین سعی کرده سیر زندگی ایشان را از طرفی گویا و روان  حکایت کرده و از دیگر سو، کاملا مبتنی بر منابع دسته اول تاریخی و روائی باشد.

نکته متمایز این اثر، جامعیت آنست که از همان آغاز زندگی حضرت تا شهادت ایشان، تمام عرصه ها زندگی ایشان را در کنار آیات و روایات مربوطه تشریح کرده و در هر مورد به تبیین بعدی از فضائل حضرت میپردازد. البته رسالت اصلی این کتاب، ترسیم زندگی شخصی و عادی حضرت است که بخوبی هم از عهده آن برآمده. اما  ابعاد شخصیتی ایشان مانند فضائل و مناقب، سخنان و نامه ها، قضاوت ها، کرامت های متحیرالعقول و... هریک کتابی جداگانه می‌طلبد.

علی از زبان علی، سیدجعفر شهیدی - دفتر نشر فرهنگ اسلامی - 208 صفحه

حکایت زندگانی یک شخص آن زمان جذابیت پیدا میکند و شناخت از یک انسان فراتاریخ آن زمان واقعی تر بوده و به حقیقت نزدیک خواهد بود که از زبان خودش بیان شود.

استاد شهیدی ، که یکی از پژوهشگران معاصر تاریخ اسلام است، با آثار غنیّ و پرمحتوایی که در این زمینه از خود به جای گذاشته، توانسته به یکی از ماندگاران عصر تبدیل شود. وی در روایت جذاب زندگانی أمیرالمؤمنین علیه السلام از بیان خود حضرتشان استفاده کرده و برهه های گوناگون زندگانی ایشان را تشریح کرده است.

دانشنامه امام علی علیه السلام، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

مجموعه ای کامل و بی نظیر برای محققان تاریخ و سیره أمیرالمؤمنین علیه السلام که در شش هزار صفحه و دوازده جلد، با همکاری مبرّزترین مورخان معاصر همچون آیت الله جوادی آملی، علامه عسکری، سیدجعفر مرتضی عاملی ، استاد شهیدی، حجج اسلام دوانی، جعفریان، جاودان و... تألیف شده. نکته مهم اینکه این اثر صرفا جمع آوری مطالب تاریخی نیست، بلکه چینش موضوعات و نقل و تحلیل مباحث مربوطه، مبتنی بر دیدگاه های خاص تاریخی و اعتقادی شیعه إرائه شده. این مجموعه ی گران بها که شامل یکصدوسی مدخل اصلی و حدود سه هزار مدخل فرعی میباشد و بیش از دویست محقق در تألیف آن همکاری داشته اند، موضوعاتی همچون: حکمت و معرفت، مبدأ و معاد، نبوت و امامت، اخلاق و سلوک، و همچنین مباحث بسیار مبتلابه حقوق، سیاست و اقتصاد در سیره و دیدگاه أمیالمؤمنین علیه اسلام را به پژوهش می‌نشیند.

امیرالمومنین علی ابن ابی طالب علیهماالسلام، احمد رحمانی همدانی - نشرمنیر - 1040 صفحه

«اگر همه درختان قلم شوند، همه دریاها مرکّب، همه ملائک حسابگر و همه آدمیان نویسنده شوند، هرگز نخواهندتوانست فضائل علی بن ابیطالب علیه السلام را شمارش کنند.»

سخن، با این روایت ناب نبوی آغاز میشود. نویسنده که از عالمان دین است، این حدیث شریف را بر دیدگان خود قرار میدهد و در پی بیان قطره ای از دریای فضائل حضرت امیرالمؤمنین علیه اسلام بر می آید.

وی با تسلّط کاملی که بر آیات و روایات این موضوع دارد، و با اشرافی که بر منابع تاریخی و حدیثی شیعه و اهل سنت دارد، علاوه بر بیان روایات ناب درباره القاب و مناقب حضرت، فضائل ایشان حتی از زبان مخافان و معاندان را نیز تبیین کرده و به بحث های عمیق روائی و اعتقادی در این موضوع میپردازد تا در نهایت مجموعه ی کم نظیر و ماندگاری در این موضوع برجای گذارد.

اصحاب امام علی علیه السلام، سیداصغر ناظم زاده قمی - بوستان کتاب قم - 680 صفحه - 2جلد

این که در دورانی از تاریخ، شخصیت بزرگی چون امیرالمؤمنین علیه السلام با یاری چه کسانی توانست برگ مهمی از تاریخ را رقم زده و نقطه ی عطفی ماندگار ایجاد کند، اهمیت موضوع این کتاب را روشن می‌سازد. همچنین علاوه بر اهمیت اصل موضوع، آنچه که این اثر را ارزشی مضاعف می‌بخشد، این است که با دسته بندی اصحاب حضرت أمیرالمؤمنین علیه السلام ، یاران صدیق و وفادار حضرتش را از آنانکه پس از مدتی، به هردلیلی از یاری ایشان کناره گرفته و اینان را از اصحابی که بعدها در جرگه ی مخالفان حضرتش برآمدند نیز جدا کرده و جنبه های مختلف حیات فردی، اجتماعی و سیاسی هریک از آن‌ها را تبیین می‌کند. نویسنده در این اثر با تأکید و توجه بسیار بر منابع کهن، شناسائی هزار و 110 نفر از اصحاب را هدف قرار داده.

امام علی (ع) در قرآن، موسسه علامه عسگری

علامه سید مرتضی عسگری را می‌توان از معدود افرادی دانست که هم در زمینه پژوهش و هم فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی موفقیت‌های بسیاری را کسب کرده است از جمله موفقیت‌های ایشان تاسیس حزب الدعوه عراق می‌باشد.

کتاب حاضر در پاسخ به شبهات یکی از علمای بزرگ وهابی است. او که در کتاب خود مساله امامت ائمه علیهم السلام را مورد تشکیک قرار داده است این سوال را مطرح می­کند که اگر امامت تا این اندازه در اسلام مهم است به چه دلیل در قرآن به نام اهل بیت تصریح نشده است. علامه عسگری در این کتاب به این شبهه اساسی با استفاده از آیات قرآن و احادیث مورد قبول اهل سنت پاسخی مستدل داده است. و اثبات کرده که اصل امامت در آیات متعدد قرآن ذکر شده است و دلیل عدم تصریح به نام اهل بیت بیت علیهم اسلام در قرآن را بیان می‌کند.

المراجعات، چاپ ونشر بین الملل

علامه سید عبدالحسین شرف الدین از شخصیت­هایی است در زمینه مباحث کلامی میان شیعه و اهل سنت شهرت بسیاری دارد و میان علمای شیعه جایگاه ویژه‌ای دارد.

کتاب المراجعات حاصل نامه­های دو عالم بزرگ شیعه و اهل سنت یعنی علامه شرف الدین و شیخ سلیم البشری المالکی رییس وقت داشگاه الازهر مصر می­باشد. محتوای نامه­ها اختلاف اساسی میان دو مکتب یعنی مساله امامت می‌­باشد. در این نامه­ها شیخ الازهر به ایراد برخی سوالات درباره اصل جانشینی حضرت علی علیه السلام و دلایل آن پرداخته است که علامه شرف الدین با استناد به منابع خود اهل سنت به سوالات او پاسخ داده است و یکی از مهمترین کتب در اثبات حقانیت مذهب شیعه است.

خصائص الأئمة

نویسنده: سید رضى ‏- ترجمه: دکتر محمدعلی چلونگر علی بنائیان - ناشر: آستان قدس رضوى

کتاب حاضر تألیف سید رضى، عالم نامدار شیعه و تدوین کننده نهج البلاغه است. موضوع‏ کتاب زندگانى و سخنان امیر مؤمنان على علیه السلام‏ است. سید رضى در این کتاب روایاتى را که درباره حضرت على علیه السلام است جمع آورى نموده و با اشاره به معجزات و سخنان آن حضرت تاریخ کامل و گویایى را از زندگانى آن حضرت ارائه نموده است.

کتاب «خصائص الأئمة علیهم السلام» براى تحقیق در زندگى حضرت على علیه السلام کتابى ارزشمند و قابل توجه است.

این کتاب از زمان نگارش مورد توجه و علاقه شدید علماى اسلام قرار گرفت و در بسیارى از کتاب‏هاى معتبر به آن اشاره شده و یا به مطالب آن استناد شده است. این کتاب از اولین کتاب‏هاى معتبرى است که به وسیله فقهاى بزرگ شیعه درباره زندگانى حضرت امیر علیه السلام نگاشته شده است. نگارش این کتاب موجب گشت تا سید رضى تصمیم به جمع آورى کتاب «نهج البلاغة» ‏بگیرد و همین هم سبب ناتمام ماندن کتاب حاضر شد، زیرا همان گونه که از نام کتاب روشن است سید رضى تصمیم داشت در این کتاب زندگانى تمام ائمه علیهم السلام را بیاورد اما به امام علی (علیه السلام) اکتفا نمود. سید رضى انگیزه خود از نگارش این کتاب را این گونه بیان می‏فرماید:

«شما از من درخواست کرده بودید تا کتابى درباره زندگانى ائمه علیهم السلام بنویسم ولى حوادث روزگار مانع از آن میى‏شد تا آنکه در شب عرفه سال 383 هجرى براى زیارت امام موسى کاظم و امام جواد علیهما‌السلام عازم کاظمین شدم.در راه به یکى از رؤساى حکومتى برخورد کردم. او از من سؤال کرد کجا می‏روى؟ من هم پاسخ دادم. او با تمسخر گفت:از کى تا حالا سادات موسوى شیعه دوازده امامى شده‌اند؟ من پاسخ او را آن گونه که لایق بود دادم و پس از این واقعه غیرتم برافروخته گشت و تصمیم به نگارش این کتاب گرفتم تا مذهبم را بر همگان اعلام نمایم و امامان معصوم و بر حق را به دیگران معرفى کنم و دشمنان را ناامید سازم و از خداوند در انجام این مهم یارى مى‏جویم.»

کتاب «خصائص الأئمة علیهم السلام» در دوران ضعف حکومت بنى عباس نگاشته شده است.در آن دوران شیعیان به راحتى عقاید خود را مطرح مى‏کردند. در شهر بغداد شخصیت‏هاى بزرگى چون شیخ مفید، سید رضى، سید مرتضى و شیخ طوسى پا به عرصه وجود گذاشتند و پشتوانه علمى بزرگى براى شیعه و طرفداران اهل بیت علیهم السلام شدند.

کتاب «خصائص الأئمة علیهم السلام» شامل موضوعات فراوانى درباره زندگانى امیر مؤمنان على علیه السلام است از جمله: خصائص امیر مؤمنان على علیه السلام، معجزات آن حضرت، علم آن حضرت به تنزیل قرآن، جنگ با خوارج نهروان، سخنرانى پیامبر اسلام درباره حضرت على صلوات الله علیهما و آلهما، سخن عمر درباره آن حضرت، سؤالاتى که از آن حضرت شده است، وصیت آن حضرت به کمیل، کلام آن حضرت درباره دنیا و...

امام علی علیه السلام و خوارج، علامه سید جعفر مرتضی عاملی - ترجمه: دکتر محمد سپهری - ۶۸۲ صفحه

علامه سید جعفر مرتضی عاملی بعنوان بزرگ مورّخ زمانه، دارای آثار تاریخی ای است که در عصر حاضر، افقی نو فراروی خواننده قرار می‌دهد که مبتنی بر مبانی کلامی و روائی شیعه می‌باشد.

این کتاب، یکی از آثار ایشان است که به کالبد شکافی و جریان شناسی «خوارج» از گذشته تا به امروز می‌پردازد. ایشان با اجتهاد بی نظیری که  در منابع دسته اول تاریخی و فرمایشات أمیرالمؤمنین علیه السلام میکنند، فضای فکری، فرهنگی، سیاسی دوران حکومت امیرالمؤمنین علیه السلام را مورد مطالعه قرار داده و در خلال آنها به مهم ترین پرسش های تاریخی درباره خوارج پاسخ می‌دهد.

بررسی علل روانشناختی و جامعه شناختی ِشکل گیری و گسترش این طرز فکر، تحلیل دیدگاه ها و روش های امام علیه السلام برای تقابل با این جریان و در نهایت هم ارزیابی سیاستهای معاویه در این مورد، از دیگر مباحثی است که این کتاب را «جامعیت» بخشیده و آن را از امثالش متمایز می‌کند.