اقدام سازمان محیط زیست برای تخریب تالاب انزلی!

به گزارش حلقه وصل، اصغر عبدلی؛ عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی در یک برنامه تلویزیونی به موضوع برنامه‌های نامزدهای انتخابات سیزدهمین دوره ریاست‌جمهوری برای حفظ محیط زیست و اهمیت و جایگاه این مسئله در بین کاندیداها اشاره و اظهار کرد: واقعیت این است که بنده فقط در صحبت‌های یکی از کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری دیدم که اشاره‌ای به مسائل محیط زیست شد.

وی با ابراز تأسف از اینکه کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری برنامه‌ای برای حفظ محیط زیست ندارند، گفت: بخشی از این نداشتن برنامه، مربوط به این است که ما نگاه‌مان به محیط زیست یک نگاه فانتزی است و محیط زیست هنوز در اولویت برنامه‌های کشور قرار ندارد؛ مسئله محیط زیست طوری است که به راحتی از آن عبور می‌شود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: نکته مهم این است که باید بدانیم، بستر توسعه پایدار کشور و نیز تولید غذا و حتی تأمین آب کشور در حفاظت و حراست از محیط زیست امکان‌پذیر است و با داشتن محیط زیست سالم است که ما می‌توانیم زندگی سالمی داشته باشیم.

دکتر عبدلی ادامه داد: بنده معتقدم که هنوز بسیاری از مسئولان کشور باوری نسبت به اینکه ما باید محیط زیست را حفظ کنیم تا از این طریق بتوانیم بقای کشور را هم تضمین کنیم، ندارند یا اینکه این احساس و باور در آنها کمتر دیده می‌شود، یکی از نشانه‌های آن هم این است که در تمام دولت‌هایی که در سال‌های اخیر سر کار بوده‌اند، واقعاً هیچ‌ وقت یک متخصص محیط زیست در رأس سازمان محیط زیست قرار نگرفته است.

وی با بیان اینکه اغلب افرادی که در این سال‌ها در رأس مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته‌اند، به نوعی با رشته تحصیلی‌شان مرتبط نبوده یا بعضی اوقات نیز رشته‌شان در زمینه‌ای بوده که با محیط زیست سازگار نبوده است، افزود: نمونه بارز آن، ریاست بر سازمان محیط زیست در سال‌های اخیر است، به طوری که  فردی که در مسند این سازمان قرار گرفته اقداماتی که انجام داده که به هیچ عنوان سازگار با محیط زیست نبوده است. 

این استاد دانشگاه با انتقاد از عمکرد ریاست فعلی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: عملکرد آقای کلانتری نشان نمی‌دهد که مدافع محیط زیست باشد، باید به این نکته توجه داشته باشیم که گاهی عملکردها با اظهارنظرها متفاوت است.

دکتر عبدلی با اشاره به تخریب اکوسیستم تالاب انزلی از طریق ماده شیمیایی "بایوجمی" و حمایت "عیسی کلانتری" از این طرح اضافه کرد: به عنوان مثال در بحران بزرگی که در تالاب انزلی داشتیم، می‌خواستند با یک ماده شیمیایی که به ضرر سلامت انسان‌هاست، تالاب انزلی و عمق آن را پاک کنند! داعیه این را داشتند که این ماده محیط زیست تالاب انزلی را تصفیه می‌کند.

وی تصریح کرد: دو، سه سال درگیر مسئله تالاب انزلی بودیم تا موضوع رفع شود که بالاخره با حمایت قوه‌ قضاییه توانستیم جلوی این کار را بگیریم، حدود یکی، دو ماه قبل نیز حکمی دادگستری اصفهان صادر و براساس آن استفاده از آن ماده شیمیایی را ممنوع کرد.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤال مجری که چرا با وجود اجرای طرح در تالاب انزلی، دادگستری اصفهان برای آن حکم ممنوعیت اجرا صادر کرده است، گفت: به دلیل اینکه شرکت دانش‌بنیان از دانشگاه اصفهان آمده و مدعی این بودند که می‌توانند از طریق این ماده شیمایی(بایوجمی) تالاب انزلی را پاک‌سازی کنند البته با صرف هزینه ۸۷۰ میلیارد تومان، این حکم از سوی  دادگستری اصفهان صادر شد.

دکتر عبدلی اضافه کرد: خودِ سازمان محیط زیست که همیشه باید مدافع حفظ محیط زیست باشد، متأسفانه در موضوع تالاب انزلی در جایی قرار گرفته بود که می‌خواست محیط زیست را آلوده کند و تنها مرجعی که می‌توانست جلوی اقدامات آن را بگیرد، قوه‌ قضاییه بود و ما نیز در دانشگاه شهید بهشتی، هم به دلیل حفظ محیط زیست و نیز مسئولیت اجتماعی که برای خودمان قائل هستیم، تلاش کردیم تا ادامه این روند متوقف شود.

وی با طرح این سؤال که چرا باید چند متخصص محیط زیست کشور دو سال وقت خودشان را صرف کاری کنند که در اصل برای محیط زیست نه تنها نفعی ندارد، بلکه ضرر نیز می‌رساند، گفت: به عنوان مثال، در مورد دیگری کشتی‌های صید ترال در جنوب کشور بلایی بر سر محیط زیست و آبزیان و مهم‌تر از آن درآمد و معیشت صیادان بومی آورده‌اند اما متأسفانه هیچ صدای اعتراضی از سوی سازمان محیط زیست در این باره بلند نمی‌شود.

مشاور فراکسیون محیط زیست مجلس همچنین در پاسخ به این سؤال که ممکن است در موضوعاتی مانند مقابله با کوه‌خواری، جنگل‌خواری یا مواردی از این دست، قدرت برخی وزارتخانه‌ها مانند نفت و راه و شهرسازی یا حتی ارگان‌های نظامی و انتظامی بیشتر باشد و سازمان محیط زیست توان مقابله با آنها را نداشته باشد،  به نظر شما این مشکلات تا چه اندازه می‌تواند نشان‌دهنده مشکل ساختاری در سازمان محیط زیست باشد، گفت: من فکر می‌کنم یک بخشی از سؤال درست باشد اما باید این طور عرض کنم که قانون به اندازه کافی داریم، قوانینی که بخواهد بازدارنده تخریب محیط زیست باشد نیز به اندازه کافی موجود است، در بسیاری از موارد نیز مشاهده کردیم که قانون اجرا نمی‌شود که این مسئله بسیار مهمی است.

دکتر عبدلی ادامه داد: وقتی مدیران پایین‌دستی سازمان محیط زیست، آگاهی کافی نسبت به مسائل محیط زیست و تخصص لازم را ندارند، به طور قطع در دفاع از مسائل محیط زیست هم نمی‌توانند موفق عمل کنند و در جا انداختن این مسئله، حتی در هیئت دولت که مسئله محیط زیست دارای اهمیت است و باید به آن توجه شود که بستر توسعه پایدار کشور است، قطعا ناموفق خواهند بود.

وی تأکید کرد: البته برخی اوقات نیز دیده‌ایم که رئیس سازمان محیط زیست در زمینه‌هایی سعی می‌کند با اِعمال قانون، جلوی اجرای طرح‌های مغایر با محیط زیست را بگیرد اما وقتی رئیس دولت نسبت به موضوع محیط زیست باوری نداشته باشد، رئیس سازمان محیط زیست را تغییر خواهد داد.

این استاد دانشگاه افزود: معتقدم ما هنوز برای قضاوت درباره اینکه بخواهیم ببینیم آیا سازمان محیط زیست با همین توانایی و وضعیت فعلی و جایگاه رئیس این سازمان به عنوان معاون رئیس‌جمهور، توانایی مدیریت محیط زیست کشور را دارد یا خیر، زود است، زیرا هیچ وقت سکان این سازمان هیچ‌گاه در اختیار افراد آگاه و متخصص قرار داده نشده است.

دکتر عبدلی با تأکید بر اینکه باید بپذیریم که محیط زیست یک علم و رشته تخصصی دانشگاهی است، اظهار کرد: پایه و اساس محیط زیست، چه در ایران و چه در دیگر کشورها، علم اکولوژی است و فارغ از مسائل دیگر، یک علم پیچیده‌ است، اگر کسی به این علم مسلط نباشد و بخواهد در مسند سازمان محیط زیست قرار بگیرد و بخواهد آن را هدایت و حتی دیگران را هم متقاعد کند، کارِ بسیار سختی است، تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که وقتی ما با این  دیدگاه پیش می‌رویم، مسلما شکست می‌خوریم و متأسفانه این اوضاع امروز محیط زیست کشور است.

وی اضافه کرد: وقتی ما این انتقادات را نسبت به وضعیت محیط زیست مطرح می‌کنیم، باید به این نکته نیز توجه داشته باشیم که واقعا محیط‌بانانی داریم که جانشان را در راه حفاظت و حراست از محیط زیست از دست می‌دهند، الآن تعداد شهدای محیط‌بان به بیش از ۱۴۰ تن رسیده و این خیلی تلخ است، از جهت دیگر باعث امیدواری است که ما افرادی را داریم که تحت هر شرایطی از جانشان برای حفاظت از محیط زیست می‌گذرند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: البته کارشناسان متعهدی نیز در سازمان محیط زیست وجود دارند اما با تمام این مباحث، متأسفانه این سازمان در این سال‌ها، ضعیف نگه داشته شده و نگاهی که به این سازمان بوده و نوع مدیریت‌ها، نشان می‌دهد که محیط زیست جزو اولویت‌های دولت نبوده است.

دکتر عبدلی با اشاره برنامه‌های کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری، گفت: امیدوارم کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری که می‌خواهند در معرض انتخاب مردم قرار گیرند، واقعا محیط زیست را جزو اولویت‌های خودشان قرار دهند، الآن در شرایطی قرار داریم که متاسفانه در اولویت بودن یا نبودن محیط زیست، اصلا موضوعیت ندارد.

وی اضافه کرد: با وجود مشکلات زیست‌محیطی که طی سال‌های اخیر به‌وجود آمده، مردم امروز مشکلات را با تمام وجود لمس می‌کنند، بالاخره خشکسالی‌هایی که وجود دارد، آلودگی آب، انقراض گونه‌های مختلف موجودات دریای خزر و خلیج‌فارس، بسیاری از این مشکلات با زندگی و معیشت مردم سر و کار دارد. 

عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ به این سؤال که در چه جاهایی از حوزه محیط زیست غفلت شده که بر روی معیشت مردم نیز تأثیرگذار بوده است، گفت: کشور ما یکی از معدود کشورهای دنیاست که به لحاظ جاذبه‌های طبیعی می‌تواند جزو ۱۰ کشور اول دنیا باشد و اکوتوریسم یا طبیعت‌گردی هم به لحاظ داخل کشور و هم به لحاظ بُعد بیرونی برای کشورها و گردشگران خارجی که می‌توانند از این طبیعت استفاده‌ کنند، حائز اهمیت است.

عبدلی ادامه داد: امروزه طبیعت‌گردی یا اکوتوریسم یک صنعت است و ما می‌توانیم با استفاده از طبیعت‌گردی، شغل‌های بسیار زیادی را ایجاد کنیم و حتی می‌توانیم درآمدهای زیادی را از محیط زیست کشورمان داشته باشیم.

این استاد دانشگاه افزود: بسیاری از مناطق کشور در تأمین‌ آب شُرب دچار مشکل هستند، این آب شُرب در شرایطی تأمین می‌شود که محیط زیست سالمی داشته باشیم، ما نمی‌گوییم از ذخایر دریایی کشور بهره‌بردای نشود، بلکه بهره‌برداری باید طوری نباشد که مانند صید ترال کشتی‌های چینی و صیادان فانوس‌ماهیان، تمام ذخایر دریا را جاروب کنند، این اقدامات باعث شد که صیادان بومی بسیاری شغل‌شان را از دست بدهند.

دکتر عبدلی با تأکید بر اینکه ما بیش از ۱۱۰ هزار نفر صیاد داریم، اظهار کرد: فکر می‌کنید برای ایجاد یک شغل در کشور چقدر باید وقت و هزینه صرف کنیم؟ اما این منابع طبیعی کشور،  فرصت‌های شغلی را بدون هیچ سرمایه‌گذاری‌ خاصی در اختیار ما قرار داده است، ما باید با برنامه‌ریزی بتوانیم از این منابع بهره‌برداری کنیم.

وی اضافه کرد: در حال حاضر اُفت آب‌های زیرزمینی که در فلات مرکزی ایران درباره آن صحبت می‌شود و یا خشک شدن بسیاری از تالاب‌ها، وجود ریزگردها و مشکلاتی که ایجاد شده، نشانه‌هایی از سوءمدیریت است که در نهایت و در آینده، مشکلاتی برای کشور ایجاد خواهد شد.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: معتقدم اگر چند تهدید امنیت ملی در کشور ما وجود داشته باشد، به طور قطع یکی از آنها، مسائل زیست‌محیطی است که این مسئله باید بسیار جدی گرفته شود و به آن توجه کرد.

دکتر عبدلی ادامه داد: رهبر انقلاب به طور جدی بر موضوع توجه ویژه به موضوع محیط زیست تأکید کرده‌اند، اما متعجبم از اینکه در سطوح کلان مدیریتی، ریاست‌جمهوری و یا میانی در سازمان‌ها به مسئله محیط زیست به عنوان یک موضوع درجه دوم نگاه می‌شود.

وی همچنین در پاسخ به این سؤال که موضوع بحران آب تا چه اندازه به محیط زیست و تا چه میزان نیز به وزارت نیرو مربوط است، گفت: باور من این است که محیط زیست یک مسئله چند بُعدی است، اگر ما مشکلی در زمینه آب و خشک شدن تالاب‌ها داریم، بخشی از آن به سازمان محیط زیست برمی‌گردد و بخش زیادی از آن نیز به وزارت نیرو و بخش بسیار زیادی هم به وزارت جهاد کشاورزی مربوط است، وزارت جهاد کشاورزی در این سال‌ها خودش را با تغییر اقلیم که واقعیتی در دنیاست، سازگار نکرده است.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: تغییر اقلیم در دنیا در حال وقوع است، مسبب آن هم ما نیستیم، مسبب آن بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته هستند،  اما ما هیچ وقت اقدامی برای سازگاری کشاورزی با تغییرات اقلیمی انجام نداده‌ایم.

عبدلی ادامه داد: اگر ما مدیریت نکنیم و قرار باشد که خودِ مردم تصمیم بگیرند و کارها را پیش ببرند، مسلما هر ج و مرج خواهد شد، به عنوان مثال چرا باید در کنار رودخانه کُر در استان فارس برنج بکاریم؟ چرا باید در کنار رودخانه زاینده‌رود در مقطعی برنج کشت شود؟ مثلا طرحی را در کنار دریاچه هامون پیاده‌سازی و اجرا کرده‌اند، اما برای بهره‌برداری از این طرح آب کافی در اختیار ندارند.

وی تصریح کرد: مثلا فرض کنید کشت‌های گلخانه‌ای که می‌تواند با خشکسالی سازگارتر باشد، چرا توسعه نمی‌یابد؟ کشتی‌های ترالی که به خلیج فارس و دریای عمان می‌آیند و دریا را جاروب و صدمات زیادی به محیط زیست وارد می‌کنند، اینها جزو مجموعه وزات جهاد کشاورزی هستند، معتقدم بخش قابل‌توجهی از این مشکلات ناشی از سوء‌مدیریت است، یعنی ما اگر مدیریت درستی داشته باشیم، شاهد مشکلات کمتری در حوزه محیط زیست خواهیم بود.

 مشاور فراکسیون محیط زیست مجلس خاطرنشان کرد: وقتی فردی ۴ سال رئیس‌جمهور یا وزیر است، حتما می‌خواهد با انجام اقدامات ضرب‌الاجلی به نتیجه برسد، اصلا به فکر فراهم کردن زیرساخت‌ها نیست، متأسفانه برنامه‌های کوتاه‌مدت از سوی افرادی که قصد تصدی مسئولیتی را دارند بسیار ارائه می‌شود، اما برنامه‌های درازدمدت خیلی کم است.