به گزارش حلقه وصل، رها شدگی عرصه بازی های رایانه ای و موبایلی این روزها در اپ های اینترنتی بی داد می کند. البته چند ماهی است نظارت های جدی تر بنیاد ملی بازی های رایانه ای به حوزه بازی باعث اعتراض برخی از استودیوهای بازیسازی و چهره های سرشناس این صنعت شده است. اما همین اعتراضات که در پی القاء فضای سخت گیرانه نظارتی است، از طرفی و اعتراضات مردمی و رسانه ای فرصتی فراهم کرد تا به بحث نظارت بر صنعت بازی رایانه ای نگاهی داشته باشیم.
جامعه بی دفاع ۴۰ میلیونی
در آخرین پایشی که از سوی بنیاد ملی بازیهای رایانه ای پیش از کرونا صورت گرفته بود حداقل ۳۳ میلیون ایرانی به طور مستمر از بازی های رایانه ای استفاده می‌کردند که با توجه شرایط کرونا و رسیدن پوشش نفوذ موبایل و اینترنت به حدود ۱۰۰ درصد، در برخی برآوردها حداقل ۴۰ میلیون ایرانی از بازی های رایانه و موبایل استفاده می‌کنند. این در حالی است که کل این فضای بسیار گسترده که هجم مراودات مالی آن در سال ۹۸ حدود ۴۵۰۰۰ میلیارد تومان بوده و حالا حتما از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان هم فراتر رفته، قرار بوده در میان چندین نهاد مورد مراقبت و رسیدگی قرار بگیرند و البته در این باره بدون اینکه مسئولیتی بپذیرند، مدعی هستند.
مراقبت محتوایی این موضوع بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت ارتباطات و معاونت علمی است، وزارت ورزش در یک مسیر دیگر در حال برگزاری مسابقه در این زمینه است و وزارت صمت هم به مسائل وارادات و صنوف گیم نت داران و فروش بازی باید رسیدگی کند. اما با این حال با جستجویی اندک در این زمینه متوجه خواهید شد که بخش عمده ای از این بازار عملا دست اپ استورها است و آنها به جهت دهی به بازی سازی داخلی و وارد کردن بازی های رایانه ای بعضا مخرب و آسیب رسان عملا حرف اول و آخر را در این زمینه می‌زنند و با امکانات مالی وحشتناکی به به دلیل نبود کپی رایت در ایران عایدشان شده، می توانند هر جریان نظارتی را در یک پروسه کوتاه با ایجاد جریان رسانه ای و فضاسازی که در نظام سرمایه مدار قابل انجام است و بدنام و از سر راه کنار بزنند.
در اپ‌استورهای ایرانی چه می‌گذرد؟
مسئولین کشور با این استدلال که اگر به اپ استورهای ایرانی سخت بگیریم حجم اینترنت وارد گوگل‌پلی و سایر اپ استورهای خارجی می شود. اما آیا این بهانه واقعا دلیل موجهی برای رها کردن فضایی است که نیمی از مردم ایران از آن استفاده می‌کنند؟
این فروشگاه ها با استفاده از فرصت عدم پیوستن ایران به کنوانسیون های مالکیت نرم افزارهای خارجی از سویی و همچنین تحریم ایران توسط برخی از اپ استورهای بین المللی و نهایتا مردمی که برای روشن ماندن موبایلشان مجبورند از آنها استفاده کنند و انتخاب دیگری ندارند، شرایط قابل تاملی را برای کاربر و حاکمیت فراهم کرده و در نهایت معماری فرهنگی بخش مهمی از آینده جامعه ایران را شکل می‌دهند.
در اپ استورها هزاران بازی و نرم افزار که معلوم نیست از کجا مادسازی شده بارگذاری شده که نه امنیت دسترسی شان و نه امنیت محتوایی و تبلیغاتی شان هیچ مشخص نیست.
در کنار این که برخی اپ‌استورهای وطنی حتی در قالب بازی موبایلی و حتی نقاشی، نرم افزارهای دوست‌یابی بارگذاری کرده اند و یا در همین فضا ده ها عکس خارج از اصول فرهنگی، انیمیشن های نیمه برهنه، تتوهای نامناسب، آلان قمار، و ... ها قابل مشاهده است. در فضای داخلی این بازی/نرم افزارها هم مدل های درآمدی غیر شفاف و بدون نظارت، تبلیغات درون برنامه ای که گاهی در آن علاوه بر مسائل اخلاقی، تبلیغات قمار و چالش های امنیتی نیز بوده، مانند دریایی بدون مرز و غیرقابل کنترل کاربر را فرا گرفته است.
در چنین شرایطی است که بنا به گفته یکی از بازیسازان از سوی اپ استور به ما گفته می شود که اگر می خواهید با بازی های رایگان ارائه شده در اپ استور رقابت کنید باید نماد شما و عکس های شما چیزی باشد که از بازی های خارجی کم نداشته باشد.
این اصل که باید بتوانیم با این بازار برهنگی رقابت تجاری کنیم خودش یک عامل مهم است که بازیساز مجبور به ورود به عرصه هایی کند که شاید در شرایط عادی حتی به خاطر ادب و اخلاق و فرهنگ شخصی اش هیچگاه سراغ آن نمی رود.
دعوای همیشگی پروانه انتشار
گرچه در بیانیه برخی بازیسازان در اعتراض به سخت گیری بنیاد ملی بازیهای رایانه ای اشاره به مصادیق نشده و از سوی دیگر بازیسازانی که به عنوان صحنه گردان اصلی این بیانیه مصاحبه می کنند هم در یکی دو سال اخیر نساخته اند یا بازی توقیفی ندارد (که مشکوک‌ترین بخش کارزار هم همین نکته است) اما با بررسی عملکرد شورای رده بندی سنی و همچنین بررسی اصلاحیه ها و گزارش های انتقادی که در چند سال اخیر برای برخی بازی های ایرانی منتشر شده، می‌توان به مواردی چون ترویج مد و فشن غربی، تولید ده ها بازی در ژانر لاتی و اوباش که اثرات بسیار بدی روی گویش کودکان دارد، راه اندازی شبکه اجتماعی جانبی که عملا به مزاحمت کودکان و مسائل غیراخلاقی منتهی شده، مدل های درآمدی قماری و یا ترویج و آموزش استفاده از ابزار قمار، دیالوگ‌های جنسی در بازی هایی که معمولا برای کودکان بالای ۷ یا ۱۲ منتشر می شوند، شوخی های نامناسب با مسائل دینی و یا ملی و ترویج اباحه گری و سبک زندگی غربی و عادی سازی بی بند و باری اشاره کرد.
البته در کنار این مسئله یکی از مهم ترین چالش ها ماموریت ارشاد برای صیانت از زبان و ادبیات فارسی است که بسیاری از تازه به دوران رسیده های این عرصه را که فکر می کنند با استفاده از کلمات انگلیسی می توانند مخاطب بیشتری جلب کنند را نیز به چالش می اندازد.
البته در شرایط رقابتی کنونی که اپ استورها پر شده از بازی هایی که در آن مهیج های جنسی به علاوه ده ها ابزار ضدفرهنگی دیگر به کمک جذابیت یک بازی رایگان آمده ، شاید بازیسازی که تصور می‌کند برای ایجاد جذابیت از ادبیات اوباش استفاده کرده و فضا را برای گپ زدن بازی بازها فراهم نموده و یا در خلق کارکتر به سمت جذابیتهای مبتذل رفته، حق داشته اما در نهایت آنچه مسلم است بازنده این عرصه تربیت و اخلاق عمومی و به ویژه کودکان است که برای از بین بردن آن به بهای پول کلانی که حاصل می شود، رقابت به راه افتاده است.
قانون چه می گوید؟
در قانون جرایم رایانه ای به صراحت انتشار بازی رایانه ای بدون مجوز به عنوان مصداق تخلف و در برخی موارد جرم تلقی شده است. این مهم در سند ملی بازی مصوب ۱۳۹۴ شورای عالی فضای مجازی و ابلاغیه ای که در همین زمینه در سال ۱۳۹۸ توسط وزارت ارشاد انجام شد مورد تاکید قرار گرفته است.
نکته جالب در این زمینه آن که به خاطر همین ضعف نظارت در پاییز ۹۷ وزیر ارشاد از سوی مجلس اصلاح طلب قبلی کارت زرد هم دریافت کرده بوده و ظاهرا مساله از حیث قانون دچار ضعف و چالش نیست.
در کنار این موضوع، البته مجلس هم بین سالهای ۹۷ تا ۱۴۰۰ هر ساله تکلیفی برای دولت در جهت اخذ عوارض ۱۰ درصدی از بازیهای وارداتی ( که عمدتا توسط همین اپ استورها ارائه می شود) تصویب کرده که به دلیل ایجاد جنجال و اعمال نفوذهای آنان تاکنون هیچ رقمی از آن وصول نشده و رقابت نابرابر بازیساز ایرانی با این بازار مکاره که هم عوارض نمی دهد، هم با ولنگاری فرهنگی روی روند بازیسازی هم تاثیر اخلاقی بدی گذاشته، ادامه دارد.
باخت – باخت تضعیف نظارت
گرچه از میان ۱۱ هزار بازی شناسایی شده در بازار بازیهای رایانه ای کشورمان حدود ۲۰۰۰ بازی در سال ۹۹ مجوز لازم برای عرضه را اخذ کرده و حدود ۳۰ بازی نیز نیازمند بررسی و اصلاح تشخیص داده شده اند (که البته همین مقدار هم با صدای بلند مورد اعتراض قرار گرفته) اما واقعیت آن است که در فضای دعواهای رسانه‌ای همه ما از اتفاقی که در فضای مجازی و در حوزه بازی به سر فرهنگ و اقتصاد وآینده کودکانمان می‌آید، غافل شده ایم.
میلیون ها جوان و نوجوانی که ظاهرا در حال بازی و باطنا در حال ورود به اتاق های قمار و شرط بندی هستند. صدها سایت فروش اکانت و یا استریمرهای غیرقانونی که درحال خالی کردن جیب خانواده ها هستند و میلیون دلار سرمایه کشور که به خاطر نبود تعامل با بازیهای شبکه ای جهانی در قالب خریدهای درون بازی و یا پهنای باند در حال اتلاف است.
به نظر می‌رسد حمله به تنظیم مقررات به بهانه درآمد بیشتر و راحت تر چند اپ‌استور و هم چنین تغافل از تاخت و تاز بی امان بر فرهنگ این کشور به بهانه حمایت از صنعتی که روز به روز در مسیر رقابت با ابتذال از محتوا تهی‌تر هم شده بازی باخت- باخت است که بیش از هر کسی خانواده ها و جامعه از آن متضرر می شود.
این در حالی است که نه تنها در ایران بلکه در همه جهان بنا به کنوانسیون های حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان موضوع نظارت بدون مسامحه و بسیار جدی بر روی بازی های رایانه ای به عنوان ضامن سلامت و امنیت نسل های آینده از چیزهایی است که پیرامون آن حساس سازی رسانه ای انجام می‌گیرد و ضرورت دارد که حاکمیت‌ها به سخت گیری بیشتر در این عرصه وسواس پیدا کنند.