به گزارش حلقه وصل، در سال ۹۹ نیز همچون سال قبل آن، بنا بر تاکیدات آیت‌الله رئیسی، رئیس دستگاه قضا، سیاست‌ها و اقدامات قوه قضاییه در زمینه بهبود شرایط زندان و زندان‌های کشور، ادامه یافت.
به طور کلی، طی دو سال اخیر در دوره تحول در دستگاه قضایی، بر اساس سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری و بنا به تاکیدات آیت‌الله رییسی در جهت اصلاح امور زندان و زندانیان گام‌های ارزنده‌ای برداشته شده است.
اشتغال ۵۴ درصدی زندانیان در سطح کشور
مهدی حاج محمدی، رئیس سازمان زندان‌ها در آخرین جلسه شورای عالی قوه قضاییه در سال ۹۹ با اشاره به وعده این سازمان مبنی بر تحقق آمار ۵۰ درصدی اشتغال زندانیان در ابتدای سال جاری اعلام کرد: برای اولین بار سازمان زندان‌ها موفق شد آمار ۵۴ درصدی اشتغال زندانیان در زندان‌ها را محقق کند که بر این اساس افراد در ازای فعالیت خود در زندان‌ها مزد دریافت کرده و ارزش افزوده ایجاد می‌کنند. راه‌اندازی «سامانه حمایت» برای رسیدگی به وضعیت خانواده زندانیان
رئیس سازمان زندان‌ها همچنین در همان آخرین جلسه شورای عالی قوه قضاییه در سال ۹۹ با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب بر رسیدگی به وضعیت خانواده زندانیان از راه اندازی «سامانه حمایت» با هدف اطلاع از آمار و وضعیت خانواده‌های زندانیان خبر داد و گفت: خانواده زندانیان با ورود به این سامانه و ثبت وضعیت خانوار، اعم از تعداد اعضای خانواده، وضعیت تحصیلی و اشتغال و درآمد خود، به سامانه این امکان را می‌دهند که به صورت هوشمند با درنظرگرفتن مدت حبس زندانی میزان حمایت و نحوه از آنها را تعیین کند و در دستور کار سازمان زندان‌ها قرار دهد.
پانزدهمین آزادسازی زندانی‌ها در قالب عفو در دوره اخیر و سومین مرحله آزادی زندانیان امنیتی
آبان ۹۹، قوه قضاییه با موافقت مقام معظم رهبری و در ادامه سیاست کلی حبس‌زدایی و خلوت کردن زندان‌های کشور در دوران تحول و به مناسبت میلاد پر برکت پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) و امام جعفر صادق علیه السلام، عفو گسترده‌ای که شامل ۳۷۸۰ نفر از زندانیان و برخی محکومان امنیتی می‌شود را به مرحله اجرا گذاشت.
عفو محکومان مشمول و دارای شرایط لازم، به مناسبت اعیاد مذهبی و ملی، رویه‌ای است که طی سال‌های گذشته همواره مورد توجه قوه قضاییه و موافقت و عنایت رهبر معظم انقلاب بوده است.
اما این سیاست کلی در دوران تحول با چند تفاوت جدی و عمده، ادامه پیدا کرده:
اولاً تعداد این عفوها و افرادی که هربار شامل آن می‌شوند در دوره اخیر افزایش یافته، به طوری که در یک سال و ۸ ماه گذشته ۱۴ عفو و آزادی مناسبتی به مرحله اجرا در آمده است.
ثانیاً برخی زندانی‌ها مثل محکومین امنیتی که در دوره‌های قبل شامل عفو قرار نمی‌گرفتند در دوره تحول برای اولین بار از این امتیاز بهره‌مند شده و اسامی آنها نیز در لیست زندانیان عفو شده قرار گرفته است.
حالا و در ادامه همین روند، قوه قضاییه به مناسبت میلاد مبارک و نورانی پیامبر عظیم الشان اسلام لیستی از محکومین دارای شرایط را برای استفاده از عفو، خدمت مقام معظم رهبری ارسال کرده که با موافقت انجام شده از سوی ایشان این افراد به زودی از زندان آزاد شده و به آغوش خانواده‌های خود باز می‌گردند.
در میان لیست اخیر تعدادی از محکومین امنیتی هم حضور دارند و آزاد خواهند شد. برخی از محکومین امنیتی نیز که عفو می‌شوند مدتی است با مرخصی بیرون از زندان هستند که به دلیل حسن رفتار مشمول عفو شده و دیگر به زندان باز نخواهند گشت.
این پانزدهمین آزادسازی زندانی‌ها در قالب عفو در دوره اخیر و سومین مرحله آزادی زندانیان امنیتی در طول یک سال و چند ماه گذشته است که در ادامه اقداماتی همچون تفکیک جرایم سیاسی و امنیتی از هم و ابلاغ سند امنیت قضایی از جمله مصادیق مهم تحول خواهی در قوه قضاییه محسوب می‌شوند.
۴۰ هزار نفر از زندانیان در ۱۸ ماهه اخیر مشمول عفو قرار گرفتند
غلامحسین اسماعیلی سخنگوی دستگاه قضا نیز روز سه‌شنبه ۲۰ آبان در جریان نشست خبری خود اظهار داشت: به برکت موالید عظیم‌الشان ماه ربیع الاول و با پیشنهاد رییس قوه قضاییه، مقام عظمای ولایت و رهبر فرزانه انقلاب اسلامی با عفو و تخفیف مجازات ۳۷۸۰ نفر از محکومان موافقت فرمودند. در این جمع، ۲۳۰۱ نفر از زندانیان آزاد شدند که در زمره آنها، ۱۵۷ محکوم امنیتی از محکومانی که اتهامات تبلیغ علیه نظام، اجتماع و تباتی، شرکت در اغتشاشات سال‌های ۱۳۹۸، ۱۳۹۷، ۱۳۹۶ و سال‌های قبل از آن داشتند، به عنوان یک اقدام ویژه مورد عفو قرار گرفتند و همچنین در این جمع به مناسبت هفته وحدت، ۱۶ نفر از اتباع کشورهای اسلامی مورد عفو مقام عظمای ولایت واقع شدند.
سخنگوی قوه قضاییه تاکید کرد: مبنا در تحول عفو و عفوهای پیشنهادی و اخیر، کار کارشناسی، بررسی دقیق پرونده‌های قضایی، رصد اعمال و رفتار محکومان در دوران تحمل محکومیت در کمیسیون شهرستانی، استانی و مرکزی عفو قوه قضاییه، لحاظ نمودن تنبه، ندامت، توبه و اصلاح مجرمان و عدالت در اجرای عفو در بین محکومان جرایم مختلف است که مورد نظر قرار گرفته است.
اسماعیلی خاطرنشان کرد: از آنجاییکه در این قبیل از موارد، کار کارشناسی انجام می‌شود، شاهد هستیم کسانیکه محکومیت آنها مورد عفو قرارگرفته به ندرت مجددا مرتکب جرم می‌شوند یا اصلا مرتکب جرم نمی‌شوند.
وی یادآور شد: در ۱۸ ماهه اخیر و در دوره تحول، تا امروز فقط در حوزه زندانیان، حدود ۴۰ هزار نفر از زندانیان مشمول عفو قرار گرفتند که نیمی از آنها از زندان ازاد شدند و نیمی دیگر کاهش مجازات حبس داشتند.
اجرای طرح پایش و غربالگری زندانیان در زندان‌های کشور
آیت‌الله رئیسی رئیس قوه قضاییه در آخرین جلسه شورای عالی قوه قضاییه در سال ۹۹ با اشاره به اجرای طرح غربالگری و پایش زندانیان در شش ماه دوم سال ۹۹ اعلام کرد: با اجرای این طرح وضعیت بیش از ۲۰ هزار زندانی روشن شده است.
محمد مهدی حاج محمدی رییس سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور در یکی از جلسات شورای عالی قضائی در سال ۹۹ با بیان اینکه به موجب بخشنامه رییس قوه قضائیه وضعیت زندانیان و تحقق اهداف اجرای حبس، رصد و پایش می‌شود، گفت: اعتناء و اهتمام ریاست قوه قضاییه به موضوع زندان تکلیف ما را سنگین‌تر می‌کند.
وی گفت:بناست کسانی که از زندان بودن شان نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود شناسایی شوند و برای ایشان تصمیم فوری و فوق العاده اتخاذ شود نباید کسی بی جهت در زندان بماند و در زندان رها باشد. در مواردی حبس نه ضرورت دارد نه فایده؛ اگر هدف از حبس تنبیه به امید تنبه است برای بعضی حبس نه نقش تنبیهی دارد نه تنبهی.
رییس سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور در همین رابطه گفت: به موجب بخشنامه پایش وضعیت زندانیان، بیمارانی که توانایی تحمل حبس ندارند یا افرادی که در طول یک سال گذشته هیچ ملاقات کننده‌ای نداشتند یا افرادی که در مواعد قانونی در خصوص ادامه بازداشت‌شان تصمیم گیری نشده است و یا کسانی که مستحق برخورداری از از ارفاقات قانونی همچون آزادی مشروط، تعلیق اجرای مجازات و ... می‌باشند بیش از گذشته مورد توجه و پیگیری واقع می‌شوند.
بنا به گفته حاج‌محمدی، در این بخشنامه ملاقات چهره به چهره قضات با زندانیان توصیه شده است و اگر قرار باشد بموجب تصمیم قضائی تغییری در وضعیت زندانیان موضوع بخشنامه ایجاد نشود ملاقات قاضی با زندانی در زندان یا دادگاه الزامی است.
رییس سازمان زندان‌ها افزود: این بخشنامه مصداق و نشانه واضحی است که در الگوی زندانبانی اسلامی زندانی عائله تحت تکفل حکومت می‌باشد و میبایست دائما تحت رصد و کنترل در چرخه اصلاح و تربیت باشد.
عضو شورای عالی قضایی کشور با تشکر از روسای کل دادگستری، دادستان‌ها، همکاران قضایی و زندانبانان در اهتمام جدی به اجرای سریع و دقیق دستورالعمل گفت: پایش و غربالگری زندانیان خدمت جهادی دیگری در دوره تحول قوه قضائیه و زندان‌های کشور می‌باشد.
نمره عالی نظام زندانبانی ایران در بزنگاه کرونا
یکی از بزنگاه‌هایی که در آن، اوج رأفت و کرامت در قبال زندانیان و مددجویان در نظام زندانبانی جمهوری اسلامی ایران، به منصه ظهور رسید، بزنگاه شیوع کرونا بود.
در پی شیوع ویروس کرونا در کشور، از همان روزهای نخست قوه قضاییه در کنار قوای دیگر و همگام با جامعه پزشکی و ستاد ملی مقابله با کرونا، اقدامات ویژه‌ای را در دستور کارخود قرار داد و تدابیر ویژه بهداشتی و پیشگیرانه در زندان‌ها اتخاذ کرد. اقدامات و تدابیری که تحسین مراکز و مراجع جهانی همچون کمیسرعالی حقوق بشر سازمان ملل را برانگیخت.
اعطای مرخصی‌های چندباره در راستای حفظ سلامت زندانیان
در همین راستا، از زمان شیوع کرونا در ایران، در چند مقطع با دستور رییس قوه قضاییه، به زندانیان مرخصی اعطاء شد. نخست در همان روزهای ابتدایی اسفند ۹۸، بیش از ۵۴ هزار نفر از زندانیان به مرخصی رفتند. در ۲۷ اسفندماه سال گذشته نیز سخنگوی دستگاه قضا از اعطای مرخصی به حدود ۸۵ هزار نفر از زندانیان در راستای بخشنامه ریاست قوه قضاییه خبر داد. در دهم فروردین ماه سال جاری نیز اعلام شد که متعاقب مرخصی اعطایی از ناحیه ریاست قوه قضاییه به زندانیان کشور، قریب به ۱۰۰ هزار نفر از زندانیان از این مرخصی اعطایی بهره‌مند شده‌اند.
اما این پایان ماجرای اعطای مرخصی، عفو و آزادی زندانیان نبود و موج دوم اعطای مرخصی به زندانیان از ۱۸ تیر ۹۹ آغاز شد و در این مرحله نیز حدود ۸۷ هزار نفر از زندانیان به مرخصی رفتند و علاوه بر این افراد که به مرخصی رفتند، عده‌ای از زندانیان با استفاده از شرایط بخشنامه مرخصی زندانیان، مرخصی پایان حبس گرفتند یا اینکه در مرخصی بودند و مرخصی آنها تمدید شد. مجموعاً طبق گفته سخنگوی دستگاه قضا در موج دوم کرونا بالغ بر ۹۵ هزار نفر از زندانیان از مرخصی استفاده کردند.
انجام ۱۸ اقدام پیشگیرانه ضدکرونایی در زندان‌های سراسر کشور
حجت‌الاسلام‌والمسلمین منتظری دادستان کل کشور، هفتم مهرماه در نشست شورای عالی قوه قضاییه، به تبیین محورهای گزارش ارائه شده در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا درباره وضعیت سلامت زندان‌های سراسر کشور در ایام شیوع این بیماری پرداخت و گفت که ۱۸ اقدام پیشگیرانه در زندان‌های سراسر کشور انجام شده است.
«کاهش جمعیت کیفری زندانیان از طریق اعطای مرخصی بر اساس بخشنامه رییس دستگاه قضا» ، «تجهیز گسترده واحد دادرسی الکترونیکی در زندان‌ها» ، «لغو مرخصی کارکنان وظیفه» ، «تجهیز قرنطینه زندان‌ها به مواد ضدعفونی‌کننده» ، «تست مستمر وضعیت سلامت کادر زندان و زندانیان و توزیع دائمی اقلام بهداشتی بین آنها» ، «ایجاد اتاق ایزوله در زندان‌ها»، «تعطیلی فعالیت‌های اجتماعی‌محور»، «رعایت تناسب جمعیتی در بندها» و «رعایت فاصله اجتماعی در ملاقات زندانیان با خانواده‌ها» اهم اقدامات صورت گرفته در زندان‌های کشور در دوران کرونا است.
سرکشی مستمر مسئولان قضایی و قضات به زندان‌ها
سرکشی مستمر مسئولان قضایی و قضات به زندان‌ها، از جمله تاکیدات همیشگی آیت‌الله رییسی در راستای رویکرد جدید دستگاه قضایی در رسیدگی بیش از پیش به امور زندانیان است. بازدیدهای سرزده‌ای که آیت‌الله رییسی ریاست قوه قضاییه از بسیاری از زندان‌های شهرهای مختلف در جریان سفرهای استانی خود انجام داده اثرات مطلوبی در وضعیت روحی زندانیان و رسیدگی مصداقی به مشکلات بعضی از آنان برجای گذاشته است.
این مشی پسندیده رییس دستگاه قضا نیز از سوی حاج‌محمدی رییس سازمان زندان‌ها نیز دنبال می‌شود؛ از زمان انتصاب رییس سازمان زندان‌ها تاکنون، حاج‌محمدی از زندان های زیادی بازدید به عمل آورده و پای صحبت‌های مددجویان این زندان‌ها نشسته است.
بازدید از زندان رجایی شهر و گفت‌وگوی شش ساعته با زندانیان تکفیری
۱۳ آبان ۹۹، رییس سازمان زندان‌ها همزمان با روز ولادت نبی مکرم اسلام (ص) و حضرت امام جعفرصادق (ع) با حضور در زندان رجایی شهر، با زندانیان این مرکز دیدار و گفتگو کرد.
رییس سازمان زندان‌ها در این بازدید با حضور در بند نگهداری محکومان موسوم به تکفیری و گفتگو با آنان گفت: اسلام دین رحمت است و تاکید رسول بزرگوار اسلام بر رافت و مهربانی مسلمانان با یکدیگر است.
وی با بیان اینکه اهل سنت و اهل تشیع با یکدیگر برادرند اظهار داشت: مرام و سلوک داعشی ارتباطی با آموزه‌های دینی ندارد و آنچه امروز موجب گردیده تا شما در حبس باشید اقداماتی است که برای برهم زدن نظم جامعه و امنیت مردم داشته اید.
رییس سازمان زندان‌ها در این بازدید صحبت‌های زندانیان را استماع و در خصوص رسیدگی به مشکلات آنان دستورات لازم را صادر کرد.
در این دیدار یکی از مددجویان که سابقه حبس در کشورهای دیگر را نیز داشت گفت: در هیچ کدام از آن زندان‌ها ما حتی نمی‌توانستیم احکام دینی را بجا بیاوریم، اما در اینجا مانند خانه خودمان زندگی می‌کنیم.
رییس سازمان زندان‌ها همچنین از بخش‌های دیگر این زندان نیز بازدید و با زندانیان گفتگو نمود. از نکات قابل توجه در این بازدید صرف ناهار رییس سازمان زندان‌ها و هیات همراه با زندانیان بود. حاج محمدی همچنین نماز مغرب و عشاء را در بند زندانیان موسوم به تکفیری اقامه نمود. این بازدید به مدت ۶ ساعت به طول انجامید.
البته مورد فوق‌الذکر، تنها یکی از بازدیدهای رئیس سازمان زندان‌های کشور از زندان‌ها بود و حاج محمدی به طور مستمر در سال ۹۹ از زندان‌های سراسر کشور بازدید به عمل می‌آورد.
علی ایحال، در دوره تحول در راستای بهبود وضعیت زندانیان و کاهش جمعیت کیفری در زندان‌ها، اقدامات ارزنده‌ای صورت گرفته است که این اقدامات ارزنده همچنان ادامه دارد.