حلقه وصل:تبلیغ خرید صندلی ماساژور که حتی در شرایط رونق اقتصادی نیز تهیه آن نشانهای از زندگی لوکس به شمار میرود، این شبها در بخش آگهیهای بازرگانی تلویزیون بارها و بارها پخش میشود. پخش این آگهی در عمل نوعی دهنکجی به مردمی است که این روزها شرایط بد اقتصادی را تحمل میکنند و هر روزشان را با شنیدن اخبار نوسان ارزش ارز، بالا و پایین شدن قیمت طلا و سکه و ریزش بیامان بازار بورس آغاز میکنند. دور بودن فضای این تبلیغ با زندگی مردم ایران و در نظر نگرفتن شرایطی که مردم در حال تحمل آن هستند، باعث شد اعتراضهای متعددی نسبت به پخش آگهی لاکچری از تلویزیون پیش بیاید.
«خراسان» در این زمینه نوشت: به تازگی صداوسیما ماساژوری را تبلیغ میکند که گفته میشود بین ۲۰۰ تا ۲۵۰میلیون تومان قیمت دارد؛ کالایی غیرضروری که عموم مردم جامعه توانایی خریدش را ندارند.
یکی از کاربران نوشت: «صداوسیما حداقل یه نگاهی به فضای اقتصادی این روزهای جامعه هم داشته باشه، بد نیست. واقعاً اینها درباره زندگی ما چه فکری میکنن؟!»
ارضای روحی پولدارها با تبلیغ لاکچری
تسنیم نیز در گزارشی با عنوان «لاکچریبازی در آنتن تلویزیون با ماساژور گرانقیمت»، از رویکرد پخش آگهی مذکور به شدت انتقاد کرد و نوشت: «زمانی به میز صبحانه و لوازمِ آشپزخانه، خانهها، استفاده ابزاری از خانمها و اغواگری در تبلیغات بازرگانی انتقاد میکردیم و حالا باید به قیمتهای گزاف، کالاهای غیراولویتدار و صرفاً لاکچری و بعضاً خارجی اعتراض کنیم که چرا باید در این روزگارِ سخت اقتصادی، تبلیغ شوند؟ ماساژوری که خریدِ آن برای خیلی از اقشار جامعه که حقوقشان حداقلی هم نیست و دغدغه معاش خود را دارند، اصلاً در اولویت قرار ندارد و در رؤیاهایشان هم به خریدِ چنین کالایی فکر نمیکنند؛ کالای غیرضروریای که عموم مردم جامعه نیازی به خرید آن ندارند. ماساژورِ لاکچری که در بازار با قیمت گزاف عرضه میشود و با نگاهی به نشانِ تجاری و اطلاعات داخل وبسایت این کالا، میتوان دست یافت که این کالا ایرانی نیست.» در این گزارش آمده است: «باید پرسید تبلیغ کالاهای لوکس و لاکچری که اغلب تولید کشور خودمان هم نیست و ترغیب مخاطب برای خرید آنها چه فایدهای برای مردمی دارد که در شرایط سخت اقتصادی حتی توان خرید کالاهای ضروری خود را هم ندارند و حتی اگر کشور ما در شرایط تحریم هم قرار نداشت، آیا تبلیغ تجمل گرایی از اهداف تلویزیون در یک کشور اسلامی است؟
بیشک تمام ابزارها در یک جامعه اسلامی باید در خدمت تربیت و آموزش و پرورش انسان و نسل فردا باشد و اینکه چطور انسانهایی خودساخته، ارزشمند، مؤمن و موفق باشیم و چگونه از مهارتهای فردی خود برای کسب روزی حلال، زمینگیر کردن معضلات و ساختن جامعهای بهتر بهره ببریم، باید بیش از این در رادیو و تلویزیون آموزش داده شود.
بیتردید نشان دادن خانوادهای یکپارچه که اعضای آن یکدیگر را درک میکنند و برای حل مشکلات هم آستین همت بالا میزنند، تبلیغ خانهای که شاید با تجملات تزئین نشده باشد، اما اعضایی متحد، بامحبت و غیور دارد که هر یک از جایگاهی ویژه برخوردارند و در هر سن و سالی ارزشمند و محترم هستند، نشان دادن خانواده به عنوان جامعهای کوچک که اعضای آن با توکل به ذات اقدس الهی و با اتکا به توان علمی و عملی خود با هم همفکری و همکاری میکنند و برای خود و دیگران مفید و مؤثر هستند و الگوسازی و ابلاغ این پیام که «ما میتوانیم و به یاری خدا موفق خواهیم شد»، از اهداف صداوسیما در کشور جمهوری اسلامی ایران است. با اینکه شاهد هستیم تلویزیونیها خودشان بعضاً به لاکچریبازی در ساخت سریالهای خانگی انتقاد دارند، اما انگار سازندگان آگهیها و مدیران مربوطهاش در جایی غیر از ایران زندگی میکنند. چرا باید تریبون اصلی انقلاب اسلامی مدام زندگی لوکس را تبلیغ کند و نوع خاصی از زندگی مرفه و آدمهای سرخوشی را که مشغول خوردن و آشامیدن جلوی دوربینند، نشان دهد؟ آیا سبک زندگی ایرانی- اسلامی اینچنین است؟»
مصرفزدگی با ماساژور چند صد میلیونی
نتایج یک تحقیق دانشگاهی در دهه ۸۰ نشان میدهد بخش عمدهای از آگهیهای تلویزیونی که در ساعت پربیننده از شبکههای صداوسیما پخش شده است، با هدف تشویق طبقه متوسط و مرفه جامعه به مصرفزدگی تولید شدهاند. این تحقیق عملاً نشان میدهد برخلاف ادعاهای مدیران صداوسیما که صداوسیما را رسانهای برای مستضعفین معرفی میکنند و در برنامههای اخلاقی تلویزیون، مردم به قناعت و دوری از زندگی تجملی دعوت میشوند، در بخش آگهیهای تلویزیونی یا همان «پیامهای بازرگانی»، هدفی جز ایجاد جامعه مصرف زده و تشویق به مصرفگرایی وجود ندارد، با این حال حتی با این نیت نیز پخش آگهیای که در آن یک وسیله لوکس که قیمت بیش از ۲۰۰ میلیون تومان برای آن اعلام شده، میتواند نشانهای از عبور صداوسیما حتی از طبقه متوسط جامعه و دل بستن به مخاطبان ثروتمند و نوکیسه باشد. یکی دیگر از آثار شوم آگهیها و تبلیغات تلویزیونی که مستقیم و غیرمستقیم مخاطبان خود را تحت تاثیر قرار میدهد، رواج پدیده تجملگرایی است. نوع ساخت تبلیغات در سالهای اخیر به گونهای شده که کمتر خانوادهای میتواند با آن ارتباط برقرار و احساس آشنایی و قرابت کند. خانههای لوکس، لباسهای فاخر و گرانقیمت، لوازم و وسایل خانگی به شدت تجملاتی در اکثر تبلیغات تلویزیونی، یک زندگی رؤیایی و اصطلاحاً لاکچری را به نمایش میگذارد که با نوع زندگانی عمده خانوادههای ایرانی زمین تا آسمان متفاوت است.
حاکمیت سرمایهدار در گفتمانی که صداوسیما در حال ترویج آن است، چیزی جز «نولیبرالیسم» غربی نیست که در آن جامعه معنای خود را از دست داده و صرفاً به آن به عنوان تجمع افرادی که باید برای مصرف بیشتر و خرید کالا و خدمات پول خرج کنند، نگاه کرد؛ نگاهی که قطعاً با اهدافی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای ایجاد رسانهای انقلابی به عنوان «صداوسیما» در نظر گرفته شده بود، کاملاً در تعارض است.