چشمه زندگی، چشمه خلاقیت

حلقه وصل:

معـــــرفی فعال فرهنگی
بیوگرافی خود را شرح دهید.
عماد طیبی هستم، متولد ۱۸فروردین۶۸، دانشجوی دکترای فلسفه علم و فناوری در پژوهشگاه علوم انسانی. در حکمت سرا از سال۱۳۸۹ فعالیت‌هایی از قبیل معلمی جامع و تدوینگری ساحت فیزیک و فلسفه انجام می‌دادم. الان در دبیرستان صالحین حضور دارم؛ مدیر مجتمع مدارس هسا هم هستم. هسا هواپیماسازی ایران است که چند مدرسه در زیر مجموعه آن تاسیس شده است. در واقع این مجتمع به دنبال تحول و سایر کارهایی که در مدرسه غیر رسمی چشمه زندگی انجام می‌دادیم بود و به همین دلیل، از ما برای تحول بهتر در این مجتمع کمک خواستند.
راجع به مدل‌های ربیع‌الانام و چشمه زندگی و خاتم‌الاوصیاء توضیح دهید. کانون خاتم از نظر شما وجه ممیزه‌اش با بقیه کانون ها در چیست؟
تکمیل شده همه آن‌ها در چشمه زندگی قرار دارد. خاتم‌الاوصیاء از سال ۱۳۹1 که تاسیس شد در نظام‌نامه آن هم ذکر شده که قرار بوده به یک مدل جایگزین آموزش و پرورش برسد از لحاظ جذب سخت‌گیری زیادی صورت داده می‌شود. تفاوت خاتم‌الاوصیا با دیگران بیشتر در سیستمی بودن آن است به صورتی که این مجموعه طبق یک نظام نامه است که طبق نظام نامه آیت الله یزدی در سال91 طراحی شد ودر سال۹۳ و ۹۴آثار علی صفایی مبنا قرار گرفت. در مراحل تعلیم و تربیت در سال ۹۵ هم از کسانی که در این زمینه مستعد بودند در نظام‌نامه استفاده ‌شد. این نظام نامه شاید وجه تمایزش این باشد که برنامه محور عمل می‌کند. از نظر من خروجی‌های این مجموعه از نظر فکری قوی‌ترند؛ برای نمونه در المپیاد سواد رسانه‌ای در سه سال اول مدال تلاش همیشه برای بچه‌های این مجموعه بوده این نشان دهنده این است که قدرت تحلیل‌ها بسیار قوی بوده است.

معرفی موسسه
قدری درباره چشمه زندگی توضیح دهید.
چشمه زندگی مدرسه‌ای غیر رسمی است که اصلا تحت عنوان آموزش و پرورش نیست؛ به عبارتی مانند مدرسه‌های در مسجد است که دانش آموزان آن در سیستمی تحصیل می‌کنند که طرح آن با طرح سیستم آموزش و پرورش تفاوت زیادی دارد به همین علت به این سیستم مجوز داده نمی‌شود و فقط از سازمان تبلیغات و موسسه‌هایی از این قبیل به ما مجوز داده شده است که اگر در آینده آموزش و پرورش شیوه آموزش ما را بپذیرد می‌توانیم به صورت غیرانتفاعی کار کنیم.
به نظر شما مدارس غیر رسمی در حال رشد است؟
بله. در واقع آموزش و پرورش موافق تدریس دروس خودش است؛ اما شعار ما این است که باید از مساجد همچون زمان قدیم استفاده شود. البته خانواده‌ها موافق مکان غیر رسمی نیستند زیرا نگرانند که فرزندشان در مکان‌هایی که تحت مجوز آموزش و پرورش نیست درست تربیت نشود.

از برنامه‌های چشمه زندگی بگویید.
چشمه زندگی روزهای دوشنبه کاملا مختص بازدید است. سال گذشته ۳۵ بازدید داشتیم، سه روز در هفته ۱ساعت و ۳۰دقیقه ورزش داریم،کلاس‌های ما تنها سه تا ۶۰ دقیقه در صبح است،کلاس آشپزی داریم که با آموزش خود مادرها به بچه‌های پایه هفتم صورت می‌گیرد. در واقع ۵۰ درصد به دروس آموزش و پرورش و ۵۰ درصد به دروس غیر آموزش و پرورش می‌پردازیم؛ با استفاده از ۵۰ درصد دروس آموزش و پرورش بچه‌های ما پایه هفتم و هشتم را در یک سال به اتمام رساندند،که آمار معدل‌های آن‌ها هم از تعداد۷۰ نفر، ۱۰نفر آنها با نمره۲۰ قبول شدند. در سال گذشته با تشویق بچه‌ها به خواندن قرآن، در صورت ازبرداشتن ۵ جزء، ۵۰هزار تومان جایزه دریافت می‌کردند. در روزهای یکشنبه و سه شنبه از دو ساعت منتهی به اذان ظهر آموزش قرآن داده می‌شود.

برنامه‌ها و جزئیات فعالیت

واحدهای علمی نو در کانون خاتم‌الاوصیاء
قدرت فکری را با استفاده از چه کتاب‌ها یا روش‌هایی افزایش می‌دهید؟
ببینید ما در بحث فلسفه برای کودکان تقریبا به تمام متدهایی که موجود است احاطه داریم. هر مقطعی کلاسی دارد؛ مثلا در موضوع محور یا داستان محور و تفکر خلاق و بقیه موارد کلاسی داریم یا مثلا در فلسفه، کار گروهی داشتیم که افرادی که در فیزیک حضور داشتند فلسفه هم شرکت می‌کردند. در کل افراد فقط یک رشته آموزش داده نمی‌شد و افراد از همه رشته‌ها بهره می‌بردند؛ در کاری گروهی که حدود یک سال زمان برد کتاب دکتر عبدالرسول عبودیت را به دانش‌آموزان درس می‌دادیم یا کلاس مدیریت زمان و روش مطالعه داشتیم. بچه‌ها عضو کتابخانه‌ می‌شوند و بعد با خواندن کتاب‌ها آزمون می‌دهند یا با تحلیل نویسنده و داستان، تغییر آخر داستان و یا ساخت پوستر آن می‌پردازند. در واقع ما به درس‌های مدارس کار نداریم و هدف ما مطالعه بسیار در مدت زمان کم است. دانش‌آموزان را به سمت علوم انسانی تحریک می‌کنیم به طوری که خود مربی‌ها یا طلبه شده‌اند یا بعد از کارشناسی به سمت علوم انسانی رفته‌اند؛ مثلا یکی از مربی‌ها لیسانس عمران گرفته و اکنون طلبه شده است یا دیگری لیسانس ریاضی گرفته و اکنون فلسفه می‌خواند. در کل بیشتر از این افراد در مجموعه استفاده می‌کنیم.
بهترین کانونی که رشد داشته و رکود نداشته همین خاتم‌الاوصیا است؛ ولی نمی‌توان گفت بی‌نظیر است؛ زیرا هر کس بر اساس نظریه خودش در رابطه با این کانون اظهار نظر می‌کند اماراجع به چشمه زندگی می‌توان گفت بی‌نظیر است و قابل مقایسه با هیچ کانونی نیست.

نیازها، خلأها و مشکلات
به نظرتان مشکل شکست های خاتم از کجاست؟
می‌توان گفت علت اصلی آن بی‌مکانی بوده است مثلا مسجدی به ما داده نشد و ما را بیرون کردند و به علت حجم زیاد کار در هر روز، همه پنج کلاس ما پر است؛ بنابراین خواستار مکانی هستیم که حداقل پنج تا اتاق داشته باشد؛ مسجدهای فعلی برای ما کافی نیست؛ الان خانه‌ای ۵۰۰ متری اجاره کرده‌ایم ولی در سال‌های اول مکان نداشتیم؛ در سال ۱۳۹۱خانه‌ای ۶۰ متری داشتیم ولی الان شاید کسی که از دور با ما مواجه شود ما را جزء کانون‌های پولدار محسوب کند. در مسائل تربیتی هم مسجدی داریم در اصفهان به نام مسجد نور باران که بچه‌های جهادی دارد. طی صحبت با آقای نقش متوجه شدم که آن‌ها هم نقصی در کارشان دارند که کادر جهادیشان افت کرده است. مشکل این است که بچه‌های ما آن حالت جهادی و مسئولیت‌پذیری که باید داشته باشند را ندارند. دغدغه اجتماعی ما قبولی در شریف و غیره می‌شود. مشکل ما از آموزش و پرورش است. بچه‌های کادر ما همه جهادی هستند. در کل کادر ما به دنبال جهادی‌سازی هستند؛ به عبارتی ما عبرت می‌گیرم از مجموعه فرهنگی‌های دیگری که به رکود رسیدند یا مجموعه‌های با سابقه مثل شهید بهشتی و امثال آن.

خلأها و مشکلات مدرسه چشمه زندگی چیست؟
در واقع بیشتر غیر رسمی‌ها پنهان هستند. ما در اصفهان ۲۹مکان غیر رسمی داریم ولی ما بسیار شفاف کار می‌کنیم به طوری که بازدیدهای زیادی از طرف مدارس غیرانتفاعی داشته‌ایم. ولی آموزش و پرورش از ما شکایت‌های زیادی کرده و تهدیدها داشته، دادگاه هم این حق را به ما داده که هر نوع شکایتی از طرف والدین مشکل خودتان محسوب می‌شود که ما در این مسئله از خود والدین کتبی تعهد گرفته‌ایم که مشکلی با این مسئله نداشته باشند.

فعالیت در رسانه‌ها

کانال تربیت‌کده چشمه زندگی (ایتا)
در مباحث رسانه‌ای هم ما بسیار نقص داریم خیلی از مجموعه‌ها نیروهای رسانه‌ای زیادی دارند که مثلا با استفاده از عکس‌های زیادی که از اردوگاه‌های مختلف دارند کلیپ می‌سازند تا کارشان را بهتر انعکاس دهند؛ ولی ما آن‌چنان در این مسئله قوی نیستیم. جدیدا فایل‌هایی صوتی ضبط کردیم که تعریف این مجموعه‌ها را در اختیار بقیه قرار دهیم تا مجموعه‌های دیگر هم از آن استفاده کنند که تمرکز آن در کانال چشمه زندگی به چشم می‌خورد کانالی هم به اسم تربیت‌کده در سروش داریم که عکس‌ها یا روش کتاب‌خوان کردن کودکان و یا آ‌موزش‌های دیگر همه در این کانال با فایل‌های صوتی یا عکس موجود است.

انگیزه و چرایی انجام فعالیت

آیا دغدغه خاصی از به وجود آوردن چشمه زندگی با این شرایط غیر رسمی داشتید؟
ببینید تحصیلات من فلسفه آموزش علم است. در واقع به طور کلی حوزه تخصصی من فلسفه تعلیم و تربیت است. تمام فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی را هم بررسی کردیم، سند تحول و افکار صفایی حائری را کامل کار کردیم. در همین جلساتی هم که در خاتم‌الاوصیاء برگزار می‌شد با مربیان دیگر یا مربی‌های خودمان کار می‌کردیم. جلساتی هم با حاج آقا محسن موذنی داشتیم.
در این حوزه ادعا داریم که مبانی داریم و فلسفه و تعلیم تربیت در این قضیه باعث شده که ما از صفر شروع نکنیم. در طرح و برنامه باز هم ادعا داریم که مثلا ۷ یا ۸ سال به دنبال طرح و برنامه غیر انتفاعی‌ها در آنها فعالیت کرده‌ایم. این نشان‌ می‌دهد که ما تجربه غیر انتفاعی‌ها را داشته‌ایم؛ حتی تجربه مدرسه غیر رسمی به نام حکمت‌سرا را هم داشتیم. حکمت‌سرا متعلق به آقای دوستانی است. هدفمان این است که یک الگو طراحی کنیم که قابلیت الگوگیری توسط بقیه را داشته باشد. اگرآموزش پرورش به ما اجازه داد غیر انتفاعی می‌شویم در غیر این صورت، به صورت غیر رسمی کار خودمان را پیش می‌بریم.

عبرت‌ها و توصیه‌های مدیریتی
چرا با سیستم آموزش و پرورش راه نمی‌آیید؟
بحث در این باره زیاد است. آقای عمادی فرزند خودش در این مکان است. من معتقدم افرادی که می‌گویند سیستم بسیار خوب است یا اطلاعاتی ندارند و یا تجربه آموزش در آموزش و پرورش را ندارند؛ یعنی به نظرم باید فرد، مدیر آنجا باشد تا فرق غیر رسمی و غیر انتفاعی را درک کند.

تجـــربه اجـــرایی
منابع مالی خود را چگونه تامین می‌کنید؟
مکان ما خیریه‌ای‌ است که حدود ۴ یا ۵ میلیون برای اجاره‌اش کمک‌رسانی می‌شود. منتها عمده هزینه‌ها با خانواده است؛ مثلا آن خانواده‌هایی که دچار مشکل مالی هستند از آن‌ها پولی دریافت نمی‌شود. مربی‌ها هم درآمد دارند ولی به کادر، هزینه ای داده نمی‌شود یا اگر داده شود برای کادر فنی است. هزینه گرفتن در کانون فرهنگی هم ماهانه ۷۰ یا ۸۰ هزار تومان است. در طول سال تحصیلی هم هزینه‌ها متفاوت است؛ مثلا امسال ۴۸۰ هزار تومان از آن ها دریافت شد. برای چشمه زندگی هم ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان دریافت می‌شود که دارای ۸ اردو و ۳۵بازی و دیگر برنامه‌هاست.
ما آیین‌نامه مالی هم داریم که طبق مدرک و سابقه، دریافتی‌ها را کم و زیاد می‌کنیم. مربیانی هم که شیفت‌های بعدازظهر در خاتم هستند استخدامی آموزش و پرورش هم هستند ولی بیشتر جوانند. در چشمه زندگی معلم غیر انتفاعی هم داریم، نیروهای آزاد آموزش و پرورش هم داریم که من خودم جزء نیروهای آزاد هستم.
چرا خاتم‌الاوصیا و چشمه زندگی را یکی نمی‌کنید یا به عبارتی به چه دلیل اساس برنامه‌های آن‌ها را یکی نمی‌کنید؟
چون سیستم عامل خاتم یک مدل مکمل است و چشمه زندگی یک مدل جایگزین. می‌توانیم چشمه زندگی را یک طرح خاص در نظر بگیریم. الان دانش‌آموزان خاتم هم در چشمه حضور پیدا نمی‌کنند؛ ولی دانش آموزان چشمه در خاتم حاضر می‌شوند. بنابراین مدل‌های آن‌ها یکسان نیست خاتم دارای دبستان و دوره دوم دبیرستان و دانشجویی است. در کل، کانون‌ها طرح‌های مختلفی دارند؛ مثلا طرح جایگزین و مکمل که اکثریت در طرح مکمل هستند و تعداد ۲۰ نفر در جایگزین هستند و خاتم حدود ۱۰۰ نفر عضو دارد.
درباره جنسیت‌ها هم ربیع الانام دخترانه است. مکمل دخترانه خاتم است. در کل، ربیع الانام خاتم‌وار عمل می‌کند؛ ولی شوراهای آن متفاوت است؛ مثلا برای دختران شوراهای آن‌ها خانم هستند زمان‌های حضورشان هم در مجموعه فرق می‌کند.

نقدها و نظرها

اشکالات آموزش و پرورش
از ایرادات خود به نظام آموزش و پرورش بگویید.
نکته اصلی که درباره آموزش و پرورش وجود دارد این است که این نظام، یکسان‌سازی می‌کند و ما جزء اندک کشورهایی هستیم که کتاب واحد داریم. جزء اندک کشورهایی هستیم که تک زنگ ورزش داریم و معمولا همه مدارس دو زنگ ورزش دارند حتی در آفریقا. هدف یکسان‌سازی حقیقی این است که شما باید مدل‌های آموزش و پرورشی مختلفی داشته باشید ولی با هدف تربیتی یکسان.
مسئله این است که اصلاح سراسری و اختیارات یکسان دادن به مدارس کار درستی نیست و شما باید بر مبنای شرایط مدارس به آن‌ها اختیار بدهید. به عبارتی اگر اصلاح سراسری ممکن بود شاید آموزش و پرورش متحول شده بود.
انتقاد ما به سیستم است. معلمی که درس فیزیک می‌دهد در کلاس روایتی را شرح دهد و دانش آموز متعجب می‌شود از اینکه معلم فیزیک چرا روایت می‌گوید؟ یا مثلا با نقاشی یا آزمایش از شیوه‌های خلاق استفاده می‌کند و غیره.
مدیران مدارس در این مواقع دو نوع رفتار دارند یا منع می‌کنند و یا مدیر خواستار اردوهای زیاد است و موافق تحصیل بهتر بچه‌ها ولی بازرس موافق نیست؛ پس در نتیجه می‌توان گفت این سیستم است که باعث می‌شود خلاقیت از بین برود.