به گزارش حلقه وصل، ما در شرایط عادی بیرون می‌رویم و مدت کمتری نقش خانواده بودن را ایفا می‌کنیم، زمان حضور مستمر در کنار همدیگر، خیلی طولانی نبود، اما در دوران بحران کرونا با توجه به تعطیلی مدارس؛ زمان حضور در خانه بیشتر شده است و مشکلاتی را در خانواده و برای اعضا آن پیش آورده است. به همین منظور چند کارشناس، به سوالاتی در این زمینه پاسخ می‌دهند.
دلایل اختلاف و تنش در بین اعضای خانواده در زمان قرنطینه خانگی چیست؟
حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران می‌گوید: آمارها نشان می‌دهد که ما مهارت در کنار هم بودن را به گونه‌ای که از بودن با هم لذت ببریم خوب بلد نیستیم و در این زمینه ضعیف هستیم .
قوی نبودن فرهنگ گفتگو در خانواده ها، قوی نبودن خود مراقبتی به عنوان یک مهارت و آماده نبودن خانواده‌ها برای شرایط بحرانی است. اول اینکه فرهنگ گفتگو در خانواده‌های ما خیلی قوی نیست و اغلب به مجادله و مشاجره ختم می‌شود. گفتگو کردن خود یک مهارت است که اگر اصول و قواعد آن را بلد نباشیم نه فقط در شرایط بحران، بلکه در شرایط دیگر هم می‌تواند مشکل ایجاد کند.
دوم خود مراقبتی است که به عنوان یک مهارت اجتماعی و فردی است که ما در شرایط سخت چگونه بتوانیم از خودمان مراقبت کنیم تا فشارهای مختلف را تجربه نکنیم، ولی در این بخش هم چندان قوی نیستیم و مستلزم فراگیری و آموزش در این حوزه به منظور عبور از بحران هستیم.
سوم آماده نبودن خانواده‌ها برای زمان و شرایط بحران؛ یعنی این که از قبل آمادگی لازم برای مواجه شدن با بحران‌ها را نداریم. یعنی مهارت‌هایی که از قبل باید داشته باشیم تا بتوانیم در زمان بحران کرونا از آن‌ها استفاده کنیم را نداریم.
چه عواملی موجب شده که ما مهارت در کنار هم بودن را نداشته باشیم؟
وابستگی و چسبندگی بیش از حد به رسانه‌های مختلف، دوری عاطفی از همدیگر، وابستگی به تلفن‌های همراه و فناوری‌های نوین که در جای خود یک ضرورت اجتناب ناپذیر است و حضور در شبکه‌های اجتماعی و تفاوت در اطلاعات فرزندان و والدین و نداشتن حوزه‌های مشترک و جذاب برای این افراد در درون خانه از جمله آنهاست. براساس آمار زوجین هم در این شرایط خیلی نمی‌توانند، همدیگر را تحمل کنند.
این گونه رفتارها به این معنی است که زوجین یکدیگر را دوست ندارند؟
خیر، آن‌ها نمی‌دانند چگونه آن را ابراز کنند و با توجه به اشتغال هر دو یا یکی از زوجین در محیط‌های بیرون از منزل در گذشته فرصت حضور مشترک کمتر بود. اما حالا به دلیل طولانی شدن تعطیلات و اجبار به حضور طولانی در کنار هم متوجه شدند که ممکن است نتوانند همدیگر را اینگونه تحمل کنند یا حداقل از این بودن طولانی مدت کنار هم خیلی لذت نمی‌برند.
محیط خانه ها، محیط شادی نیست در نتیجه ممکن است تعارضاتی ذاتی در روابطشان ایجاد شود که اگر مهارت حل تعارض‌ها را هم بلد نباشند (که اکثر ما بلد نیستیم یا ضعیف هستیم) می‌تواند منجر به بروز اختلافاتی شود که یکی از پیامدهای منفی اجتماعی بحران کرونا باشد.
زوجین و والدین چگونه می‌توانند این بحران را پشت سر بگذارند؟
یکی از نیازهای خانواده‌ها در این شرایط و در دوران پس از کرونا بازنگری در کارکردهای خانواده و مهارت‌های مورد نیاز خانواده‌ها است. بحران کرونا نه اولین بحران بوده و نه آخرین خواهد بود. در زندگی انسان همیشه بحران‌های مختلفی رخ داده است که می‌توان با تدبیر و کسب مهارت‌های متعدد و عوارض اجتماعی و روانی کمتر آن‌ها را سپری کرد. مهارت گفتگو در خانواده و مهارت خود مراقبتی یکی از آن تدبیر هاست.
امروزه روانشناسان و مشاوران خانواده بیش از پیش خود مراقبتی را به آن‌ها توصیه می‌کنند و ضعف این مهارت‌ها نه فقط در شرایط بحرانی که در شرایط عادی هم می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند. تاملی بر آمارهای طلاق، خشونت‌های خانگی، خشونت‌های اجتماعی، اختلالات روانی، اقدام به خودکشی و ... خود موید این نکته است که اشاره کردم.
اثرات مشاجرات در دوران کرونا بر کودکان
عمر دوران بحران کرونا و قرنطینه خانگی بالاخره تمام می‌شود، اما اثرات نامطلوب این دوران بر کودکان و نوجوانان اگر با بی برنامگی و بدون مدیریت والدین باشد؛ چه بسا عمیق و ماندگار باشد.
باید از تمام توان و امکانات موجود و در دسترس کمک بگیریم تا این دوران خانه نشینی کمترین اثر نامطلوب را بر آن‌ها داشته باشد. روانشناسان از دوران پسا کرونایی از کودکان و نوجوانان آسیب دیده از دوران قرنطینه خانگی؛ ابراز نگرانی می‌کنند و از والدین می‌خواهند برای این دوران برنامه ریزی کنند و حتی شماره‌های مشاوره را به آن‌ها بدهند. با برنامه ریزی و مدیریت صحیح برای کودکان مانع از آسیب‌های احتمالی بر جسم و روان آن‌ها شویم.
برای توجه به کودکان می‌توان بازی‌های خانگی ترتیب داد و با ایجاد فضای شاد در خانه و مشارکت آن‌ها در کارهای منزل، سعی کنیم فضای در خانه ماندن و در کنار یکدیگر بودن را مفرح و شاد کنیم. باید این فرصت در خانه ماندن را مغتنم شمرده و از این فرصت، بهترین بهره برداری را کرد.
آداب گفتگو در خانواده و اهمیت رعایت حریم خصوصی افراد در خانه
این روزهای پر تنش، ماندن در خانه ممکن است از لحاظ روحی و روانی برای تمام اعضای خانواده مشکل ایجاد کند. به همین دلیل اگر روح و روان افراد مورد آسیب قرار بگیرد ممکن است تاثیراتی در روان آن‌ها به وجود آورد و موجب ناراحتی تک‌تک اعضای خانواده از هم شود.
پس بهتر است تمام اعضای خانواده نوع آداب گفتگو با هم را بدانند. وقتی صدای خود را در خانه بلند می‌کنیم و فریاد می‌کشیم؛ کسی حرف ما را نمی‌شنود و نه تنها دیگران را با این عمل مان می‌ترسانیم موجب ترک گفتگو هم خواهد شد.
افراد خانواده باید به حریم خصوصی یکدیگر احترام بگذارند؛ به ویژه زن و شوهری که به تازگی زندگی مشترک خود را شروع کردند. هم اکنون، در قرنطینه خانگی اعضای خانواده که ساعات بیشتری را در کنار هم هستند، ساعت‌های هم نیاز به مکان خلوت دارند و هر یک از اعضا باید این امکان را برای دیگری فراهم کند.
نقش زنان در خانواده و مهارت گفتگو و ارتباط موثر بین اعضا
فردوسی پور روانشناس و استادیار گروه روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید: هر کسی در زندگی خود احتیاج به فضای شخصی و حریم خصوصی دارد، که باید تحریم‌ها را در زندگی رعایت کنند تا بتوانند آرامش را تجربه کنند.
زنان علاوه بر وظایفی که در خانه و خانه‌داری دارند؛ مسئول بهداشت روانی اعضا خانواده در هر زمان به ویژه در بحران‌ها نیز هستند. زنان باید محیط خانه را برای اعضای خانواده شاد، مفرح و عاری از هرگونه استرس و اضطراب کنند و با برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح جمع خانوادگی را با نشاط‌تر کنند.
زهرا شاکر، مسئول امور بانوان و خانواده اداره کل آموزش و پرورش استان البرز، نیز می‌گوید: رفتارهای صحیح زوجین با یکدیگر به همراه تقویت مهارت گفتگو و ارتباط موثر بین اعضا می‌تواند به میزان قابل توجهی، آسیب‌های ناشی از بحران کرده و نهاد مقدس خانواده را کاهش داده و مکانی آن برای گذر از این روزگار تلخ را فراهم کند.