
به گزارش حلقه وصل، 17 مردادماه سالروزقرارداد 1919 است .یان قرارداد شامل دو قسمت علیحده است که هر کدام جداگانه امضا شده. قرارداد نخست که عنوان رسمی آن «قرارداد نظامی و سیاسی میان ایران و بریتانیا» است از یک دیباچه و شش ماده تشکیل میشود در حالی که قرارداد دوم (مشهور به قرارداد وام) دارای چهار ماده است.
ظاهر قرارداد چندان قابل ایراد نبود. اما خطر حقیقی را در کیفیت تفسیر قرارداد و در نحوهی تنظیم آییننامههای اجرائی آن باید جستجو کرد و این همان چیزی بود که مرحوم مدرس اعلی الله مقامه از همان اول کار و پیش از آنکه دیگران از خواب غفلت بیدار شوند تشخیص داد و ملت را نیز متوجه عواقب وخیم آن کرد.
یکی از نخستین مواردی که در آن سوءنیت مجریان قرارداد فاش و دم خروس آشکارا دیده شد، در طرح و تصویب آئیننامه مربوط به ارتقاء افسران ارتش جدید ایران بود. این آئیننامه که متن آن را افسران انگلیسی (وابسته به وزارت جنگ ایران) تنظیم کرده بودند صریحاً مقرر میداشت که : ارتقاء افسران ایرانی در آتیه از درجه ستوان یکمی به بالا ممنوع است و صاحبان درجات بالاتر (از سروانی تا سرلشکری) همه باید انگلیسی، استرالیائی یا نیوزلندی و به هر تقدیر باید دارای تابعیت بریتانیایی باشند.
نهایتاً زمانی که تصویب قرارداد در مجلس آتی کشور با اشکال مواجه گردید، طراحان سیاست انگلیس در ایران که از قدرت و نفوذ مرحوم آیت الله مدرس در صحنهی سیاستهای داخلی به خوبی آگاه بودند، درصدد جلب موافقت آن روحانی بزرگوار برآمدند تا مگر کشتی شکسته قرارداد را از غرق شدن نجات بخشند. نمایندهی سفارت انگلیس شخصاً به دیدار مرحوم مدرس رفت و ضمن صحبتهائی که وی با کرد علت مخالفتش را با یک چنین قراردادی که در مادهِ اول آن «استقال و حاکمیت ایران» به صراحت هر چه تمامتر تضمین شده بود جویا شد.
امروز که نزدیک به 90 سال از تاریخ به هم خوردن نقشهی شوم انگلیسیها برای تحت الحمایه کردن ایران میگذرد، اولین شرط قدردانی و وطنپرستی همین است که از رادمردانی که شجاعانه در مقابل این توطئه خطرناک قیام کردند به نیکی یاد کنیم و در مقابل شخصیت تاریخی آنها سر تعظیم فرود آوریم.
خانه طراحان انقلاب اسلامی ایران برای یادآوری حرکت بزرگ آیت الله مدرس، پوستری با موضوع «هر دم از این باغ بری میرسد» را منتشر کرد.