به گزارش گروه دفاع و امنیت حلقه وصل، شاهد ۱۲۹ را می توان یکی از مهمترین الگو و دستاورد های دفاعی نیروهای مسلح کشورمان در سالهای اخیر برشمرد؛ پرنده ای بدون سرنشین و مسلح که مرتبه و جایگاه ایران را بیش از پیش در بین تعداد محدود کشورهای صاحب فناوری در این بخش، اثبات کرد. پهپاد شناسایی و تهاجمی شاهد ۱۲۹ کارنامه ای پر بار در سالهای اخیر از خود به جای گذاشته و از تروریست های جا خوش کرده در همسایگی شرق ایران تا تکفیری ها در سوریه و عراق خاطره هایی بسیار تلخی از آن به یاد دارند.
این هواگرد مدرن، حاصل سالها تلاش در مجموع نخبگان جوان شرکتهای دانش بنیان کشور و نیروی هوافضای سپاه است. اما در روزهای اخیر خبری منتشر شده که نشان می دهد مجموعه های علمی و صنعتی هوافضای سپاه به دنبال نسل جدید یا به قولی برادر بزرگتری برای شاهد ۱۲۹ به نام شاهد ۱۴۹ هستند. برخی ویژگی های اعلام شده در خصوص این پهپاد جدید نیز بسیار قابل توجه بوده که در این گزارش به آن خواهیم پرداخت، اما اول بد نیست نگاهی به ستاره پهپادی سپاه داشته باشیم.
ماجرای پهپاد در ایران را باید از ماجرای مهاجرهای شناسایی آغاز کنیم که از اواسط جنگ به میدان وارد شده و بخشی از وظایف یگان های اطلاعات و شناسایی را بر عهده گرفتند. بسیاری از ایرانیان برای اولین بار با فیلم مهاجر ساخته ابراهیم حاتمی کیا با بحث پرنده های بدون سرنشین آشنا شدند. در سالهای بعد از جنگ بخش پهپادی از جمله حوزه هایی بود که شاید در بسیاری از موارد به صورت چراغ خاموش و در آرامش توسعه خود را آغاز کرد اما حوادثی در آینده مسیر را به کلی تغییر داد.
پهپاد شاهد ۱۲۹ نسل اولیه
بعد از وقوع حادثه ۱۱ سپتامبر و تهاجم آمریکا به عراق و افغانستان، پرنده های بدون سرنشین هر روز بیشتر از روز قبل در تعداد و کیفیت بیشتر و بهتر در نزدیکی مرزهای ایران به پرواز درآمدند. این اقدام از جمله مسائلی بود که به نوعی انگیزه ها را برای توسعه پهپادی در کشور دو چندان کرد. در آن زمان نام پهپاد پردیتور به عنوان چهره جدید از جنگ و جنگ افزارهای هوایی بدون سرنشین بر سر زبان ها در دنیا بود. پردیتور نشان داد که گزینه ای خوب برای نگاه کردن و آموختن است. ایران تا پیش از این محصولاتی در حوزه بدون سرنشین ها مثل سری مهاجر را در اختیار داشت ولی ترکیب بحث شناسایی و حملات مسلحانه اقدامی بزرگ و مهم بود که هنوز هم بسیاری از کشورها به صورت کامل آن را در اختیار ندارند.
شاهد ۱۲۹ اولین بار در شهریور ماه سال ۱۳۹۲ به صورت رسمی رونمایی شد. این پهپاد با نگاهی به طراحی مدل WK۴۵۰ ساخت فرانسه توسعه پیدا کرده و پرنده با قابلیت شناسایی و تهاجم به صورت همزمان بود.
پهپاد WK۴۵۰
این هواپیمای بدون سرنشین اولا دارای مداومت پروازی ۲۴ ساعته بدون نیاز به سوختگیری است و می تواند از یک جاده ساده بدون هیچ قابلیت خاص به پرواز درآمده و در عین حال از یک مرکز کنترل به اندازه کابین یک تریلر، کنترل شود. ارتفاع پروازی این پهپاد در حدود ۷۶۰۰ متر از سطح زمین بوده و آن را از برد اکثر سامانه های ضد هوایی دوش پرتاب که ممکن است برخی از گروه های تروریستی در اختیار داشته باشند، نیز خارج می کند. برد پروازی شاهد ۱۲۹ نیز بین ۱۷۰۰ الی ۲۰۰۰ کیلومتر اعلام شده است. سیستم اپتیکی این پهپاد توان شناسایی ۲۰۰ کیلومتری اطراف را داشته و در شب، روز و کلیه شرایط آب و هوایی می تواند تصویر واضحی را در اختیار فرماندهان قرار دهد. طول این پهپاد حدودا ۸ متر و فاصله بین دو بال آن نیز در حدود ۱۶ متر بوده و از یک موتور پیستونی برای تامین نیروی خود بهره می برد.
نسل جدید پهپاد شاهد ۱۲۹ مجهز به هدایت ماهواره ای
یک مدل جدید از شاهد ۱۲۹ مدتی بعد رونمایی شد که یک تفاوت عمده با مدل اولیه داشت و آن هم اضافه شدن سیستم هدایت ماهواره ای به آن بود. سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه به اضافه شدن این توانایی در اواخر سال ۱۳۹۴ اشاره کرد. این مدل با بخش قوس دار در جلوی پهپاد کاملا قابل تشخیص است و ظاهری شبیه به سری پردیتور آمریکایی پیدا کرده است. اضافه شدن قابلیت هدایت ماهواره ای بحث افزایش برد عملیاتی این پهپاد را بدون نیاز به افزایش تعداد ایستگاه های زمینی را میسر می کند.
از پردیتور تا ریپر، چرا و چطور؟
با توجه به اخبار منتشر شده در خصوص پهپاد شاهد ۱۴۹ و به نوعی کمک گرفتن از پهپاد ریپر برای توسعه آن بد نیست چند عدد مقایسه ای بین دو پهپاد معروف آمریکایی یعنی MQ-۱ و MQ-۹ داشته باشیم.
پهپاد پردیتور ۸.۲ متر طول، ۱۴.۸ متر دهانه بال و ۲.۱ متر ارتفاع دارد. این مشخصات برای پهپاد ریپر عبارت است از ۱۱ متر طول، ۲۰ متر دهانه بال و ارتفاع ۳.۸۱ متر. مشخصا مقایسه همین اعداد به ما کمک می کند تا متوجه بشویم با یک پرنده بسیار بزرگتر طرف هستیم. اما این بدنه بزرگتر، مشخصا نیروی بیشتری را نیز طلب می‌کند.
پهپاد MQ-۱ نزدیک‌تر و MQ-۹ دورتر از دوربین
لذا در پهپاد ریپر از یک موتور توربوپراپ ۹۰۰ اسب بخاری مدل TPE۳۳۱-۱۰ ساخت شرکت آمریکایی Honeywell استفاده می شود در حالی که قدرت موتور در پهپاد پردیتور ۱۱۵ اسب بخار بود! و جالب این که وزن پهپاد پردیتور ۵۱۲ و پهپاد ریپر ۲۲۰۰ کیلو است. همچنین سرعت در پهپاد پردیتور ۲۱۷ و در ریپر ۴۸۲ کیلومتر بر ساعت است. در پهپاد ریپر امکان حمل محموله تا وزن نزدیک به ۱ تن است و در پردیتور این عدد به دو عدد موشک هلفایر محدود می شود.
ارتفاع پروازی ریپر ۱۵ کیلومتر و ارتفاع پروازی پردیتور ۷۶۰۰ متر است. پهپاد ریپر می تواند به مهماتی مثل موشک هلفایر، بمب هدایت لیزری جی بی یو ۱۲ و یا بمب هدایت ماهواره ای جی بی یو ۳۸ نیز مجهز شود. در عین حال شرکت اروپایی MBDA موشک های بریمستون را نیز با موفقیت از روی این پهپاد شلیک کرده است. آمریکا با رضایت از عملکرد پردیتور به دنبال بهسازی آن رفت و در حقیقت طرحی خیلی جدید و متفاوت را برای این کلاس از پهپادها ارائه نکرد و بلکه بر اساس همان طرح پردیتور، پهپادی بزرگتر با کارایی بیشتر طراحی و ساخته شد.
شاهد ۱۴۹؛ منتظر چه باشیم؟
بر اساس آنچه درباره پهپاد شاهد ۱۴۹ اعلام شده این پهپاد ایرانی اندازه ای در حدود ریپر یا همان MQ-۹ آمریکایی خواهد داشت که اعداد مربوط به آن در بالا آمده و می توان تا حدی ذهنیتی به ما از اندازه پرنده بدون سرنشین جدید ایرانی بدهد. این یعنی سپاه از کلیتی به اسم طرح شاهد راضی بوده و حالا به دنبال بهسازی و ارتقاء آن می رود و برای مدل سازی در این زمینه نیز از یک طرح معروف و امتحان شده مثل ریپر بهره برده است.
اما نکته مهم دیگر که در خصوص این پهپاد اعلام شده بحث توسعه یک موتور توربوپراپ برای آن است. همانطور که در خصوص پهپاد ریپر آمریکایی هم توضیح داده شد نصب یک موتور توربوپراپ قدرتمند یکی از دلایل تغییرات بسیار زیاد در مشخصات پروازی بوده است. پهپاد شاهد ۱۲۹ از موتورهای با فناوری وانکل بهره می برند که البته در آن اندازه و برای مصرف در آن کلاس انتخابی مناسب است. ولی وقتی باید به سمت پلتفرم های بزرگ تر رفت ناچار بایستی نیرو را نیز افزایش داد.
دو موتور وانکل ساخته شده توسط سپاه به ترتیب قدرت هایی در حدود ۳۸ و ۵۰ اسب بخار داشتند. سپاه با این موتورها و با این توان توانسته محصولی مثل شاهد ۱۲۹ را با ارتفاع پروازی و مداومت قابل قبول ارائه کند؛ مشخصا با موتوری قدرتمند تر حاصل کار بسیار بهتر خواهد بود.
به یک زبان ساده تعریف موتورهای توربوپراپ نوعی موتور توربین گازی است که در آن، از گردش محور توربین برای گرداندن ملخ وایجاد پیش رانش استفاده می‌شود. با اینکه گاز خروجی این موتورها نوعی جت است ولی در طراحی توربوپراپ، سرعت گاز خروجی را فدای قدرت چرخاندن محور می‌کنند تا بیشتر نیروی موتور، صرف گرداندن ملخ شود. با این فناوری سرعت بیشتر، توان حمل بار بیشتر و البته ارتفاع پروازی بیشتر نیز بدست خواهد آمد. آنچه در بالا گفته شد صرفا یک پیش درآمد و آشنایی اولیه بر اساس آن چیزی بود که تا به امروز درباره شاهد ۱۴۹ می دانیم؛ پرنده ای که مشخصا با ورود به خدمتش تحول بزرگی در توان رزمی در نیروی هوای فضای سپاه و سایر نیروهای مسلح - همچنانکه در تحویل شاهد ۱۲۹ به نیروی دریایی ارتش شاهد بودیم- خواهد داشت.
