به گزارش سرویس دفاع و امنیت حلقه وصل، کنترل پرتابه ها در خارج از جو زمین یکی از لبه های تکنولوژی فضایی و موشکی در جهان امروز محسوب می شود که مصادیق متنوعی دارد و می توان مهمترین آنرا ماهواره ها برای تغییر وضعیت مداری، موشک های ضد ماهواره و ضد موشک برای مانور دادن جهت رهگیری و هدف قرار دادن هدف در جو زمین و یا سر جنگی موشکی که در حال شیرجه به سمت هدفی است که توسط سامانه های دفاع ضد موشکی حفاظت شده و نیاز به انجام مانور دارد تا بتواند از دست تعقیب کنندگان فرار کند، معرفی کرد و حالا می توان گفت سپاه پاسداران با رونمایی از سیستم پیشران فضایی سلمان، یکی از مهم ترین دستاوردهای "های تک" دهه اخیر را در کشور رونمایی کرده که می تواند در مسائل بسیار مختلفی راهگشای نیروهای مسلح و بخش غیر نظامی کشورمان باشد.
مانور دادن در فضا؛ چرا و چگونه؟
در فضای خارج از جو زمین به دلیل بروز پدیده بی وزنی و غلبه به آن شرایط و البته مانور دادن در فضای خارج از جو با توجه به نوع پرتابه و ماموریت، همه سامانه ها نیازمند یک سیستم پیشران مستقل هستند که تغییر حرکت و مانور دادن در فضا را تضمین می کند. این مسئله می تواند برای ماهواره ها، سر جنگی موشک های بالستیک و البته سامانه های ضد ماهواره مورد استفاده قرار بگیرد.
سامانه پیشران سلمان
بر این اساس، نحوه طراحی و ساخت سیستم پیشران سلمان را می توان از چندین جهت دارای اهمیت ویژه برشمرد. مسئله اول استفاده از مواد فیبرکربن و کامپوزیت در ساخت این موتور است که به نظر کم کم در حال تبدیل شدن به یک ماده استاندارد برای موشک ها و ماهواره برهای ایرانی شده؛ ماده ای سبک و در عین حال فوق العاده مستحکم که می تواند فشار و حرارتی های فوق العاده بالا را تحمل کرده و به عنوان بدنه اصلی سازه سیستم پیشران به کار رود.
پیشران سلمان در حال آزمایش - به تغییر گاز های خروجی دقت کنید
سیستم پیشران سلمان از سوخت جامد بهره می برد و البته نکته بسیار مهم درباره این سیستم پیشران، بحث قابلیت تغییر دهنده بردار رانش در آن است. اگر به فیلم آزمایش این سیستم پیشران دقت کنید مشاهده خواهید کرد که شعله ای که از پشت موتور خارج می شود گاهی به بالا و پایین تغییر حرکت می کنند. علاقمندان به مسائل نظامی حتما مانورهای جنگندهایی مثل سوخو ۳۵ یا اف ۲۲ آمریکایی را مشاهده کردند که قابلیت چرخش های بسیار سریع و دور زدن در زوایای بسیار تنگ یا حتی به نوعی ایستادن و توقف را در آسمان دارند. این مانورهای سنگین و به نوعی عجیب بر اساس قابلیت تغییر دهنده بردار رانش در موتورهای این جنگنده ها است که با کاهش یا افزایش میزان گاز خروج موتور یا تغییر جهت گازهای خروجی رخ می دهد.
پیش از این نیز در کشور ما هم البته سیستم های تغییر دهنده بردار رانش برای موشک های سامانه باور ۳۷۳ نیز توسعه پیدا کرده که چابکی بسیار خاصی به آن داده است. در عین حال، استفاده از سوخت جامد باعث می شود که این پیشران همیشه برای عملیات آماده بوده و در بحث زمان صرفه جویی شود و در عین حال از نظر بحث انبار داری و نگه داری نیز هزینه بسیار کمتری داشته باشد.
با "سلمان" چه پیشرفتی می توان کرد؟
همانطور که در ابتدای این گزارش اشاره شد این سیستم هم در سامانه های نظامی و هم غیر نظامی، کاربرد فراوان و حساسی دارد. در ابتدا به کاربردهای نظامی این سیستم خواهیم پرداخت. اگر روزی کشورمان بخواهد به سمت طراحی و ساخت سامانه های دفاعی ضد بالستیک با قابلیت درگیری با اهداف خارج از جو زمین مثل سر جنگی موشک های بالستیک یا ماهواره ها برود، مشخصا سامانه سلمان یکی از مهم ترین نیازمندی های این پروسه است. داشتن یک موشک ضد ماهواره یا پدافند بیرون جوی هم نیاز به موشکی دارد که بتواند در فضای خارج از جو زمین نیز مانور بدهد و این حرکت نیاز به سیستم پیشران مستقل و البته مانور با کمک تغییر دهنده بردار رانش است.
برای نمونه یک محصول شبیه به موتور سلمان، سیستم پیشران MK-۱۳۶ است که در سامانه موشکی استاندارد ۳ به عنوان پیشران مرحله سوم به کار می رود. این سیستم پیشران نازلی با توان چرخش بالا و پایین به اندازه + و – پنج درجه است و این سیستم توسط سامانه های الکترونیکی کنترل می شود.
سیستم پیشران MK-۱۳۶
توانایی نظامی دیگر که این سیستم پیشران برای ما به وجود می آورد، بحث فرار از دست سامانه های دفاع ضد موشکی است. علاقمندان به مسائل نظامی اطلاع دارند که حجم بسیار گسترده ای از سامانه های دفاع ضد موشکی در اطراف کشور ما نصب شده که از این میان می توان به سامانه های آمریکایی پاتریوت و تاد و البته سامانه پیکان ساخت رژیم صهیونیستی اشاره کرد. در حال حاضر در سرهای جنگی موشک های بالستیک ایرانی از بالک برای هدایت سرهای جنگی استفاده می شود. با توسعه سرهای جدید جنگی و اضافه کردن این سیستم جدید ساخت سپاه به آنها، امکان انجام مانور در مرحله نهایی با قدرت بیشتری وجود دارد که بقاء پذیر سرهای جنگی در برابر سیستم های دفاع ضد موشک را کاملا افزایش می دهد.
اما به بحث کاربردهای غیر نظامی این سیستم پیشران نیز باید بپردازیم. متاسفانه در روزهای اخیر یک پرتاب دیگر ماهواره بر ایرانی با موفقیت کامل روبرو نشد و باز هم شاهد بودیم که عدم رسیدن به به شتاب نهایی باعث عدم موفقیت و تزریق ماهواره ظفر در مدار شد. در زمان ارسال ماهواره پیام به مدار زمین ۴۰ ثانیه زمان کم آمده و در زمان پرتاب ماهواره ظفر، این زمان تنها ۱۵ ثانیه بوده است. شاید حلقه مفقوده در این میان، اضافه کردن سامانه سلمان به پرتاب بعدی است که روی ماهواره بری مثل سیمرغ نصب شود و بتواند با موفقیت ماهواره بعدی را به مدار زمین برساند.
این سیستم پیشران می تواند در دو بخش غیر نظامی دیگر نیز به ما کمک کند. یکی بحث جهش های مداری است که برای برخی از ماهواره ها در شرایط خاص نیاز است. برای نمونه برخی از ماهواره ها در مسیر زباله های فضایی قرار می گیرند و در صورت برخورد با این اجرام از بین خواهند رفت. در این جا سیستم پیشران فعال شده و ماهواره مورد نظر را از مدار مورد نظر خارج و به مداری دیگر وارد می کند. این بحث که گاهی به آن انتقال مداری گفته می شود از جمله لبه های تکنولوژی فضایی محسوب می شود. البته سازمان فضایی کشور طرح دیگری در این زمینه به نام آرش را دارد که به نظر سنگین تر بوده و برای محموله های بزرگتر به کار می آید.
راکت های ماهواره بر سری KZ که با سوخت جامد حرکت کرده و ارزان تر از نمونه های گذشته هستند
البته یک نکته مهمدیگر نیز در خصوص سلمان وجود دارد که می تواند فواید زیادی برای شرکت های دانش بنیان و در نهایت، درآمدزایی از فضا برای جمهوری اسلامی داشته باشد چراکه سلمان در حقیقت مسیر توسعه برای پرتاب های سریع تر و ارزان قیمت برای ماهواره ها و ساخت ماهواره برهای ارزان تر را باز کرده است. امروزه یکی از مباحث بسیار مهم در خصوص رقابت های فضایی توسعه سامانه های ارزان قیمت پرتاب است و داشتن پیشران فضایی سبک وزن سوخت جامد در کلاس سلمان در کنار توسعه سیستم های پیشران کامپوزیتی به ایران کمک خواهد کرد که ماهواره برهای نسل جدید خود را بسیار سبک تر و ارزان تر نسبت به نمونه های قبلی ساخته و در کنار کاهش هزینه های بخش فضایی، یک رقیب مهم در بازار پرتاب نیز باشد که درآمد ارزی آن سرسام آور و کاملا در دسترس است.
