به گزارش حلقه وصل، گاهی اوقات کودکان میل به خوردن غذا و سایر مواد خوراکی ندارند و همین امر موجب از دست دادن وزن و ضعیف شدن آنها می‌شود که این موضوع مادران را بسیار نگران می‌کند.
اثرات داروهای اشتها آور
معمولا داروهای اشتها آور نوعی آنتی هیستامین هستند که یکی از تأثیرات آن ها افزایش اشتها است. برای مثال داروی آنتی هیستامین و ضد آلرژی سیپروهپتادین، داروهایی است که برای درمان آلرژی‌های غذایی، فصلی، خفیف پوستی، و آلرژی‌های مربوط به خون و پلاسما تجویز می‌شود.
سیپروهپتادین یکی از معروف‌ترین داروهایی است که برای افزایش اشتها مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حالی که تأثیر آن بر اشتها تنها یکی از فواید این دارو است.
فرزانه خدا قلی زاده متخصص تغذیه، درباره تاثیرات داروهای کم اشتهایی بر سلامت کودکان اظهار کرد: کودکان برای حفظ حیات، نیاز دارند غذا بخورند و این یک نیاز طبیعی است مگر آن که کودک به دلایلی دچار بی اشتهایی شده باشد. مادران جوان بین بی اشتهایی و عدم نیاز به غذا در کودک تفاوت قائل نمی‌شوند و همین مساله باعث می‌شود مدام دنبال راه حلی برای افزایش اشتهای فرزند خود باشند.
او در ادامه افزود: در سال اول، رشد کودک بسیار سریع اتفاق می‌افتد، به گونه‌ای که در پایان ۳ سالگی وزن کودک به ۳ برابر وزن هنگام تولدش می‌رسد و قدش هم بین ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر رشد می‌کند، اما در سال دوم، رشد کودک به نصف این میزان می‌رسد و در سال سوم، رشد قدی و وزنی سرعت زیادی ندارد. در حقیقت بعد از ۳ سالگی فرآیند رشد به گونه‌ای است که اگر کودک در سال ۸ سانتی متر قد کشید و ۲ تا ۳ کیلوگرم وزش بالا رفت، عالی‌ترین رشد را داشته است.
متخصص تغذیه بیان کرد: متاسفانه بسیاری از مادران به زور یا با دادن پاداش یا التماس یا شیوه‌های نادرست دیگر، بچه را وادار به خوردن غذا می‌کنند، در حالی که با این کار سیستم طبیعی رفع نیاز کودک را به هم می‌ریزند و کودک از غذا خوردن متنفر می‌شود یا خاطره بدی از غذا خوردن در ذهنش باقی می‌ماند. برخی از مادران نیز برای آنکه اشتهای کودکشان را زیاد کنند، انواع مکمل‌های مولتی ویتامین را به کودکشان می‌خورانند یا به او شربت اشتهاآور می‌دهند.
خدا قلی زاده گفت: باید خانواده‌ها بدانند مولتی ویتامین‌ها خواص مواد غذایی طبیعی را ندارند، بنابراین خیلی به آنها اعتماد نکنند و خودسرانه به کودکشان مکمل ندهند. از سوی دیگر، شربت‌های اشتهاآور گیاهی که در عطاری‌ها موجود است را هم نباید خودسرانه مورد مصرف قرار دهند، زیرا از مواد غیرمجازی مانند کورتون که چاق کننده است استفاده می‌کنند و قطعا عوارضی را برای کودک به وجود می‌آورند.
او تصریح کرد: بی اشتهایی ممکن است ناشی از یک بیماری باشد که تشخیص آن با پزشک است. یکی از عوامل کم اشتهایی، کم خونی و فقر آهن است. همچنین کمبود روی و ویتامین، کم خونی و فقر آهن از عوامل کم اشتهایی هستند. همچنین کمبود روی و ویتامین D۳ نیز می‌تواند باعث کم اشتهایی در کودکان شود.
خدا قلی زاده در ادامه افزود: بی اشتهایی ممکن است ناشی از عفونت یا حتی دندان درآوردن، اسهال و حتی تب نیز باشد. نکته مهم‌تر اینکه میزان اشتها به عوامل ژنتیکی نیز بستگی دارد، در نتیجه نباید کودک را با بچه‌های دیگر در این زمینه مقایسه کرد.
عوارض داروهای اشتها آور
او درباره عوارض داروهای اشتها آور بیان کرد: سیپروهپتادین بر دستگاه اعصاب مرکزی اثر می‌گذارد و باعث بروز عوارض خطرناک متعددی می‌شود. عوارض داروهای اشتها آور بر سلامت کودکان مانند گیجی، خواب آلودگی، نداشتن تمرکز، نخوابیدن کودک به علت هیجان زیاد، بی قراری، تپش قلب، کاهش فشار خون، اثر بر عملکرد کبد، اسهال، یبوست و استفراغ است. حتی مصرف بیش از اندازه آن موجب بروز مسمومیت، اختلال دفع ادرار و کاهش هشدارهای مغزی نیز می‌تواند از دیگر عوارض این داروها باشد. مصرف زیاد این دارو در کودکان می‌تواند منجر به توهم، مشکل‌های قلبی، ریوی، و حتی مرگ شود.
متخصص تغذیه گفت: تشخیص علت بی اشتهایی در کودکان بسیار ضروری است. زیرا اگر کودک به یک عفونت ادراری ساده مبتلا شده باشد، حتی استفاده از داروهای اشتها آور گیاهی می‌تواند علائم بیماری را پنهان کند. در این صورت ممکن است روند تشخیص بیماری در کودک عقب بیفتد و زمانی خانواده متوجه بیماری خواهند شد که بسیار دیر شده است.
او تصریح کرد: خانواده نباید مشاهدات و نظرات اطرافیان را در روند رشد کودکان خود دخالت دهند. بلکه باید به جدول منحنی تغذیه کودک توجه کنند که اگر سیر صعودی داشته باشد، به آن معناست که کودکشان سوء تغذیه ندارند. ولی اگر روند نزولی پیدا کند، باید حتما کودک را نزد پزشک برده تا علت این روند نزولی برایشان مشخص شود.
خدا قلی زاده درباره اشتباهات مادران در غذا دادن به کودک بیان کرد: متاسفانه بسیاری از مادران به زور، با دادن پاداش یا شیوه‌های نادرست دیگر، بچه خود را وادار به خوردن غذا می‌کنند. با این کار سیستم طبیعی رفع نیاز کودک را به هم می‌ریزند و کودک از غذا خوردن متنفر می‌شود یا خاطره بدی از آن در ذهنش باقی می‌ماند. برخی دیگر از مادران نیز برای افزایش اشتهای کودک، انواع مکمل‌های مولتی ویتامین یا شربت‌های اشتها آور به خورد کودک خود می‌دهند.
داروهای اشتهاآور گیاهی چه عملکردی بر بدن کودک دارد؟
داروهای گیاهی اشتهاآور که عمدتا در کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرند، معمولا عصاره‌ای از گیاهان یا میوه هاست؛ مانند عصاره انار که تاثیر سوئی روی کودک ندارد و عملکردش مثل این است که شما یک ماده ترش به کودکتان بدهید که قطعا بعد از آن بچه احساس گرسنگی می‌کند. ساده‌ترین و بی خطرترین خوراکی سودمند همان آب است، اما اگر آب را هم زیاد و بی رویه مصرف کنیم، باعث می‌شود تمام املاح و مواد ضروری بدن رقیق و از بدن دفع شوند، بنابراین مصرف هر دارو و حتی ماده غذایی باید به اندازه باشد. مصرف خودسرانه و طولانی مدت این داروها اصلا توصیه نمی‌شود و باید حتما برای مصرفشان با پزشک مشورت کنید.
خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه، درباره کم اشتهایی کودکان اظهار کرد: مواد مغذی که بر روی اشتها اثر میگذارند ویتامین‌های b۱ است که بیشترین تاثیر را در این موضوع دارد. مواد معدنی مانند روی علاوه بر این که بر اشتها اثر میگذارند می‌توانند روی توانایی چشایی کودکان هم اثر بگذارند.
او در ادامه افزود: هنگام کم اشتهایی کودکان بهتر است خانواده‌ها ازترکیب ویتامین‌های گروه b به همراه روی برای افزایش اشتها آنها استفاده کنند، البته برای افزایش اشتها بهتر است کودکان ابتدای صبح ورزش کنند.
رحمانی درباره مدت زمان مصرف داروهای اشتها آور بیان کرد: مدت زمان مصرف داروها اهمیت زیادی دارد و قطعا این داروها، چون بر دیگر ارگان‌های بدن نیز تاثیر میگذارند، مصرف طولانی مدت آنها اصلا توصیه نمی‌شود، اما نکته مهم‌تر این است که بی اشتهایی می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد از جمله بیماریهای عفونی مثل یک عفونت ادراری ساده، خانواده‌ها با خوراندن شربت اشتها حتی گیاهی به کودکشان در واقع علامت یک بیماری را پنهان می‌کنند. البته ممکن است بی اشتهایی ناشی از بیماری هورمونی هم باشد و در این صورت رشد بچه دچار مشکل شود. حتی بیماری تیروئید، دیابت و کم خونی نیز همگی روی اشتها تاثیر میگذارند.
متخصص تغذیه گفت: اگر والدین خودسرانه این داروها را به کودکشان بدهند بدون آنکه علت بی اشتهایی را بررسی کنند، ممکن است روند درمان بیماری کودکشان را به تعویق بیندازد و زمانی متوجه شوند که خیلی دیر شده است. باید بدانید مولتی ویتامین‌ها خواص مواد غذایی طبیعی را ندارند، بنابراین خیلی به آنها اعتماد نکنید و خودسرانه به کودکتان مکمل ندهید. از سوی دیگر، شربت‌های اشتها آور گیاهی را که در عطاری‌ها موجود است هم نباید خودسرانه مصرف کرد، چون از مواد غیرمجازی مانند کورتون که چاق کننده است استفاده می‌کنند و قطعا عوارضی را برای کودک به وجود می‌آورند.
علی فاطمی متخصص داروشناسی و نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، درباره مفید یا زیان بار بودن داروهای اشتها آور اظهار کرد: بی میلی کودک به غذا، یکی از نگرانی های رایج بسیاری از والدین است. در بعضی موارد، این حالت ممکن است با احساس تهوع قبل از غذا خوردن نیز همراه باشد.
او افزود: بی اشتهایی فقط مختص کودکان نیست و ممکن است بزرگسالان هم به آن دچار شوند. چنانچه بی اشتهائی بیش از دو روز طول بکشد، بهتر است که با مراجعه به پزشک، علت آن شناسایی شود . در بزرگسالان فشارهای عصبی، بارداری، ابتلا به بعضی عفونت ها و همینطور ابتلا به بیماریهای سخت و مزمن ممکن است علت اصلی بی اشتهایی باشد.
فاطمی تصریح کرد: در طب سنتی، داروهای گیاهی بسیاری برای درمان بی اشتهایی معرفی شده است که از آنها می توان به کنگر فرنگی، کاسنی، آویشن، شنبلیله، رازیانه، هویج، جو، سویا و نخود اشاره کرد. خوشبختانه امروزه این گیاهان دارویی با روش های علمی شناسایی، جمع آوری و عصاره گیری شده و به منظور سهولت مصرف ما، توسط شرکت های داروسازی به شکل های دارویی رایج (معمولا شربت) ساخته می شوند که از آنها می توان برای افزایش اشتهای کودک بهره گرفت.
متخصص داروشناس بیان کرد: متاسفانه گاهی مشاهده می شود که بعضی عطاری ها از اعتماد مردم به گیاهان دارویی سوء استفاده می کنند و برای جلب رضایت مشتری، به طور غیر مجاز به آن داروی شیمیایی اضافه می کنند. یکی از معروف ترین این داروها سیپروهپتادین است که چنانچه به صورت نابجا و به میزانی بیش از دوز مجاز مصرف شود می تواند عوارض زیادی از جمله: تحریک پذیری، خواب آلودگی، سردرد، کسالت و بی حالی، آشفتگی، توهمات بینایی، افت فشار خون و تپش قلب را به همراه داشته باشد.
او در ادامه افزود: این دارو باید توسط پزشک برای درمان بی اشتهایی تجویز شود. در این مواقع داروی سیپروهپتادین در کنار رفتاردرمانی و افزایش مهارت کودک برای غذا خوردن مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو استفراغ را کاهش می دهد و تحمل معده را برای پذیرش حجم بیشتری از غذا افزایش می دهد.
فاطمی گفت: اصلی ترین عارضه جانبی این دارو خواب آلودگی است که البته این عارضه برای کودکانی که الگوی خواب نامنظمی دارند می تواند مفید باشد. به همین دلیل توصیه می شود تا این دارو شب هنگام و قبل از خواب مصرف شود. خشکی دهان، تاری دید، غلیظ شدن ترشحات برونش ازدیگر عوارض شایع این دارو محسوب می شود.
او بیان کرد: در مجموع لازم است تا مصرف هر دارویی از جمله داروهای افزایش اشتها، زیر نظر پزشک صورت گیرد و خرید داروهای گیاهی فقط از داروخانه ها انجام شود تا به عدم آلودگی آنها به داروهای شیمیایی مطمئن شویم.