به گزارش حلقه وصل، مدیریت استراتژیک، هوشمندانه و رهبری شگفت انگیز امام حسن عسکری (ع) در اسارت، موضوع بسیار مهمی است که حیرت و تحصین اندیشمندان اسلامی را به خود جلب کرده است، یکی از ابعاد مهم این مدیریت هوشمندانه را می‌توان در رهبری شبکه فوق سری، عملیاتی و اطلاعاتی وکلا مشاهده کرد. (۱) شبکه‌ای از مأموران فوق سری که هر چند هندسه مدیریتی و عملیاتی آن پیش‌تر توسط امامان معصوم (ع) طراحی شده بود، ولی در زمان امام حسن عسکری (ع) تحت رهبری و درایت ایشان اداره می شد و به مأموریت های پنهان خود می‌پرداخت.
ویژگی‌های قرآنی و شگفت‌انگیز مأموران سرّی
۱-اصل حفظ اسرار و رازداری
یکی از ویژگی‌های مهم و کاربردی شبکه فوق سرّی وکلا، رازداری و حفظ اسرار اهل بیت (ع) بود. خدای متعال در قرآن کریم در خصوص لزوم رازداری در مراودات اجتماعی به خصوص در برخورد با نااهلان می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِکُمْ»؛(۲) ای کسانی که ایمان آوردهاید! محرم اسراری از غیر خود، انتخاب نکنید. به موجب این اصل مهم قرآنی مأموران ویژه امام عسکری (ع) می‌بایست هر گونه اطلاعات و اسرار سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی را از چشمان ناپاک معاندان دور نگه دارند و در نگهداری آن هرگز سستی به خود راه ندهند.
شدت و نهایت رازداری این افراد نشأت گرفته از ایمان قوی و باور به مرجعیت دینی، فرهنگی و سیاسی اهل بیت پیامبر (ص) بود، البته همین رازداری و ایمان به معارف اصیل اسلامی موجب شده بود که این افراد امین و مورد اعتماد اهل بیت باشند. برای نمونه امام حسن عسکری (ع) درباره عثمان بن سعید و فرزندش می‌فرماید: «آنچه آن‌ها به شما می‌رسانند، از سوی من می‌رسانند و آنچه به شما می‌گویند، از سوی من می‌گویند».(۳)
۲-امانت‌دار و وفای به عهد
۲ شاخصه و ویژگی ممتاز و منحصر به فرد یاران سرّی اهل بیت (ع) ثبات قدم و وفای به عهد ایشان است. وفاداری و امانت‌داری نشأت گرفته از ایمان راسخ به حقانیت اهل بیت (ع) است، هر چند در طول تاریخ افراد زیادی دم از عشق و محبت و دوستی نسبت به خاندان عصمت و طهارت زده‌اند. ولی همین که در دو راهی‌های زندگی در معرض امتحان و آزمایش الهی قرار می‌گرفتند، از دایره امتحان مردود می‌شدند.
این در حالی است که یاران سرّی اهل بیت (ع) در آزمون وفای به عهد و پیمان با اهل بیت (ع) صادقانه و راست قامت ایستادند و بهترین نمره قبولی را کسب کردند. «وَ الَّذینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ»؛(۴) و آن‌ها که امان‌تها و عهد خود را رعایت میکنند. در امانت‌داری یاران خاص امام حسن عسکری (ع) یارانی که مأمور رتق و فتق مالی شیعیان بودند و اموال فراوانی را از سرتاسر بلاد اسلامی دریافت می‌کردند و در مسیر که حضرت می‌فرمود، مصرف می‌کردند.
۳-استقامت کم‌نظیر
استقامت و پایمردی یکی دیگر از خصوصیات وکلای اهل بیت (ع) بود. در شرایط سخت نظامی و سیاسی که هر کسی خود را منتسب به امام معرفی می‌کرد، با شدیدتترین مجازات‌ها مواجه می‌شد، ماندن بر سر دوستی و یاری امام و انجام دادن مأموریت‌های فوق سرّی که لو رفتن تنها یکی از آن‌ها مساوی با اعدام و کشته شدن بود، به خوبی گواه بر استقامت و پایمردی یاران خاص اهل بیت (ع) دارد. در واقع آن‌ها به آیات الهی لبیک گفتند که فرمود: «فَاسْتَقِمْ کَما أُمِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَک»؛(۵) پس همانگونه که فرمان یافتهای، استقامت کن؛ و همچنین کسانی که با تو به سوی خدا آمدهاند (باید استقامت کنند)!
مأموران و مأموریت فوق سری امام حسن عسکری (ع)
سؤالی که در خصوص این یاران پنهان کار امام حسن عسکری (ع) مطرح می شود، نوع مأموریتشان است؟ با توجه به اینکه امام حسن عسکری (ع) تحت کنترل و محافظت اطلاعاتی و امنیتی بسیار شدیدی به سر می‌بردند، حال نوبت یاران خاص ایشان بود که به نحو احسن به وظایف محوله خود عمل کنند. مأموریت‌های فوق سرّی شبکه وکلا در چند بخش فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و نظامی قابل تقسیم‌بندی است.
۱-مأموریت پیچیده فرهنگی، تربیتی، آموزشی
عصر امام حسن عسکری (ع) و البته امام هادی (ع) دوران خفقان و پیچیده فرهنگی بوده است، چرا که در این بازه زمانی گروه‌ها و فرقه‌های انحرافی به جولان و فعالیت در اجتماعات اسلامی می‌پرداختند، در این بین یکی از وظایف و مسئولیت‌های خطیر تشکیلات سرّی امام حسن عسکری (ع) روشنگری و غبارزدایی از جامعه و بیان حقایق اصیل اسلامی برای شیعیان بود تا اینکه در کوران جامعه فتنه‌زده گرفتار نشوند.
در واقع این بخش از فعالیت‌های وکلا، طیف وسیعی از مسائل و موضوعات فقهی، کلامی، تربیتی را در بر می‌گرفت، شیوه کار هم به این شکل بود که شیعیان سؤالات و شبهات خود را در قالب نامه به تشکیلات وکلا تحویل می‌دادند و از طرفی همین وکلا نیز مأموریت رساندن پاسخ امام به شیعیان را داشتند.(۶)
۲-مأموریت های اقتصادی و مالی
از جمله مأموریت‌های سرّی تشکیلات فوق سرّی وکلا رسیدگی به امور مالی شیعیان بود. برای نمونه برخی شیعیان می‌خواستند وجوهات مالی خود را به دست امام برسانند که این مسئولیت خطیر بر عهده وکلا گذاشته شده بود، از طرفی در بین محبان اهل بیت (ع) خانواده‌های کم بضاعت و نیازمندی زندگی می‌کردند که می‌بایست تأمین شوند تا اینکه توسط دستگاه جور جذب نشوند، مسئولیت رسیدگی به این دسته افراد نیز به وکلا سپرده شده بود.(۷)
پی‌نوشت‌ها:
۱- ر.ک: سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه(ع)، انتشارات موسسه امام خمینی(ره)، محمد رضا جباری، ج۱،ص۲۹۶. ر.ک: جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۳۴؛ راز داران حریم اهل بیت، جواد سلیمانی، انتشارات موسسه امام خمینی(ره)، ص۵۴.
۲- سوره آل عمران، آیه ۱۱۸.
۳- الاصول من الکافی، ج۱، ص۳۳۰.
۴- سوره معارج، آیه ۳۲.
۵- سوره هود، آیه ۱۱۲.
۶- شکوه سامرا، مجموعه مقالات در باره امام هادی و امام عسکری، ص۲۳۹.
۷- الغیبه، ص ۳۵۴.