طراح سیاسی‌ترین دیوارنگاره ایران کیست؟ +عکس

حلقه وصل: در هفته‌های گذشته، اخباری مبنی بر حذف نمادهای استکبارستیزی از روی دیوارهای سفارت سابق آمریکا(لانه جاسوسی) در خیابان طلاقانی تهران منتشر شد و بعد از آن مشخص شد قرار است که طرح‌های جدیدی بر دیوارهای لانه جاسوسی کشیده شود. بنابراین در طرح‌هایی جدید سه موضوع افول آمریکا و غرب، جنایات آمریکا در جهان و جنایت آمریکا در ایران موردتوجه قرار گرفته است. در نهایت، دیوارنگاره‌های جدید صبح روز شنبه(11 آبان) با حضور سردار حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران رونمایی شد. این دیوارنگاره‌ها شامل نقش هایی از سقوط پهپاد آمریکایی، شلیک به هواپیمای مسافربری ایران، مجسمه آزادی و جنایات آمریکا علیه ایران و کشورهای مختلف در چهل سال گذشته است.

«جام جم» در شماره امروز خود به سراغ طراح دیوارنگاره‌های جدید سفارت سابق آمریکا رفته و گفت‌وگویی با وی انجام داده که در ادامه بخش‌هایی از آن آمده است:

اگر نام محمدصابر شیخ‌رضایی را نشنیده باشید، بدون تردید طرح‌هایش را می‌شناسید و حتما طرح‌هایش را دیده‌اید؛ طرح‌هایی كه فراتر از دیوارهای شهر تهران به رسانه‌ها و فضای مجازی راه پیدا كرد و حالا خیلی‌ها در سراسر ایران، آنها را می‌شناسند. او طراح مجموعه پوسترهای «صداقت آمریكایی» است و همین‌طور طرح‌های معروف به «شمر زمانه‌ات را بشناس». كاپیتالاسیون»، «جاهلیت مدرن» و نیز پوسترهای عاشورایی از دیگر كارهای صابر شیخ‌رضایی است كه حتما آنها را دیده‌ایم. برای پلاسكو هم طراحی كرده و در مجموع بیشتر طراح گرافیست و عكاس است و به قول خودش برای اولین بار است كه قلم‌مو روی دیوار كشیده، آن هم برای دیوارنگاره‌ای كه بزرگ‌ترین و سیاسی‌ترین دیوارنگاره در ایران و شاید در خاورمیانه باشد و نمونه‌اش را در كمتر جایی از جهان دیده باشیم.

شیخ‌رضایی متولد سال 64 است و دانش‌آموخته رشته ارتباط تصویری از دانشكده هنر دانشگاه شاهد. هم طراحی گرافیك می‌كند، هم تصویرسازی و عكاسی و به‌قدری جایزه از جشنواره‌های مختلف تجسمی گرفته كه از ذكر تك‌تك آنها بگذریم و بپردازیم به طراحی روی دیوار لانه جاسوسی.

* چرا طرح‌ها و نقش‌های قبلی بازسازی نشد؟
شیخ‌رضایی درباره این موضوع که نقش‌های روی دیوار بخشی از هویت موزه‌ای لانه جاسوسی محسوب می‌شدند و شاید بهتر بود كه بازسازی شوند، توضیح می‌دهد: نه تنها رنگ‌های روی دیوار كاملا آسیب دیده بود، حتی پوسته دیوار هم در حال فرو ریختن بود. برای اجرای طرح‌های جدید، باید سطح دیوار كاملا بازسازی می‌شد. به همین دلیل سطح آن مثل یك بوم آماده‌سازی شد كه بتوان طرح‌های تازه را با بهترین كیفیت روی آن اجرا كرد.

گویا از بهترین مواد و مصالح هم در اجرای این طرح‌ها استفاده شده تا طرح‌های جدید، عمر بیشتری داشته باشند، اما به گفته شیخ‌رضایی هر طرحی روی دیوار یك مكان عمومی، عمر بلند ندارد و حتما در آینده نیازمند بازسازی خواهد بود. از طرفی نو شدن دیوارهای لانه جاسوسی قرار نبوده صرفا به لحاظ فیزیكی و ساختاری رخ بدهد و نوسازی هنری آن هم مدنظر بوده یا دست‌كم برای شیخ‌رضایی مهم بوده كه طرح‌های تازه از سبك‌ها و شیوه‌های تازه سود برده باشند.

* رسانه‌ای به نام دیوار
تا به حال چند طرح از صابر شیخ‌رضایی روی دیوارهای پایتخت اجرا شده‌اند، اما او همیشه در دنیای دیجیتال سیر كرده و طرح‌هایش در جهان صفر و یك شكل گرفته است. شیخ‌رضایی با آگاهی نسبت به این نكته كه طراحی برای دیوار شهری با طراحی پوستر یا بیلبورد متفاوت است، درباره ویژگی‌های كار تازه‌اش می‌گوید: طراحی روی دیوار هم از فاصله دور توسط عابر قابل مشاهده است، هم كسانی كه سواره از خیابان عبور می‌كنند و نیز توسط عابرانی كه از كنار دیوار عبور می‌كنند. برخلاف یك بیلبورد كه مخاطبان از دور می‌بینند و نیاز به جزئیات زیادی ندارد یا برخلاف پوستر كه از فاصله كمتری دیده می‌شود و جزئیات بیشتری دارد، طراحی برای دیوار نیازمند جزئیاتی است كه در یك روایت كلی جای بگیرد.

نقش‌های تازه روی دیوار سفارت سابق آمریكا، از این منظر هم مورد دقت طراح قرار گرفته است و او شاید از برخی حرف‌ها و ایده‌هایش گذشته باشد كه بتواند پیام بصری مناسب برای رسانه‌ای مانند دیوار شهری ارائه بدهد.

* نمادهای استكباری
طرح‌های گرافیكی به همان میزان كه از ظرافت‌ها و جزئیات یك اثر نقاشی خالی هستند، از نمادها و نشانه‌های بصری بهره می‌گیرند و طرح‌های شیخ‌رضایی تا بخواهید از این نمادها و نشانه‌ها سود برده است؛ از مجسمه آزادی گرفته تا میكی‌موس.

شیخ‌رضایی درباره استفاده از نمادها می‌گوید: از طرح‌های قدیمی موجود روی دیوار، مجسمه آزادی و اسلحه دو نماد ماندگار بودند در خاطره بصری مردم و سعی كردم از این دو نماد بهره بگیرم. در طراحی‌های این دوره از شعارنویسی و استفاده از كلام خبری نیست، چون همان‌طور كه می‌دانید موزه 13 آبان از اكثر كشورهای جهان بازدیدكننده دارد كه در كنار دیوار عكس می‌گیرند، این عكس‌ها و نیز تصویری كه رسانه‌ها قرار است از این موزه به جهان ارائه كنند باید برای هر كسی از هر جای جهان قابل فهم باشد. بنابراین بیشتر از هر‌چیز از نمادها بهره گرفته‌ایم.

* تصویرها چه می‌گویند؟
در پایان توضیحاتی درباره تصاویر دیوارنگاره‌های جدید لانه جاسوسی آمده است: