عصر کابین‌های دیجیتال در نهاجا؛ از T90 تا یاسین

به گزارش حلقه وصل، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مراحل آموزش خلبانی نظامی در نیروی هوایی ارتش عمدتا در آمریکا و در برخی موارد در پاکستان برگزار می‌شد و تنها مراحل ابتدایی و مقدماتی پرواز در محل فرودگاه قلعه مرغی تهران تحت نظارت مستشاران آمریکایی آموزش داده می‌شد و خلبانان به منظور آموزش‌های تکمیلی می‌بایست به خارج از کشور اعزام می‌شدند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و اعمال تحریم‌های تسلیحاتی و نظامی، از آنجایی که امکان اعزام دانشجویان به خارج از کشور فراهم نبود، به طور خودکار آموزش خلبانی نظامی نیز در کشور متوقف شد. اما با شروع جنگ تحمیلی در سال ۱۳۵۹ و شهادت تعدادی از خلبانان نیروی هوایی ارتش در خلال عملیات‌های رزمی، نیاز به آموزش خلبانی برای اعزام به ماموریت‌های رزمی و جنگی به شدت احساس شد تا آنکه نخستین گروه از خلبانان پس از انقلاب در سال ۱۳۶۱ به استخدام نیروی هوایی ارتش درآمدند و برای طی دوره‌های آموزشی خود عازم پاکستان شدند.

اما فراگیری آموزش خلبانی در پاکستان هم موضوعی مطلوب برای ایران به حساب نمی‌آمد به همین دلیل در سال ۱۳۶۲ از طریق چندین واسطه، تعدادی هواپیمای آموزشی PC-7 از سوئیس خریداری شد تا بتوان پس از آن با استفاده از این هواپیما و هواپیمای F-33 یا همان بونانزا، کار آموزش خلبانی را در داخل کشور انجام دهند؛ همزمان با این اقدام دانشکده پرواز نیز در پادگان مهرآباد جنوبی که بعدها به دانشگاه هوایی شهید ستاری تبدیل شد، افتتاح و مراحل تئوری آموزشی خلبانی نیز در این مرکز انجام شد.

** پرستو؛ اولین گام در هواپیماسازی

پس از آن و در خلال جنگ اما جهاد خودکفایی نیروی هوایی ارتش دست به مهندسی معکوس دو هواپیمای آموزشی خود زد و نهایتا در سال ۱۳۶۷، پرستو که نمونه مهندسی معکوس هواپیمای بونانزا بود بعنوان اولین هواپیمای تک موتوره پیستونی و دونفره ساخته شده در نیروی هوایی ارتش وارد چرخه خدمت و آموزش شد. کمی بعد، هواپیمای سوئیسی PC-7 نیز که تنها چند سال از خرید آن می‌گذشت، توسط نیروی هوایی ارتش مهندسی معکوس شد و با نام S-68 وارد چرخه عملیاتی و آموزشی شد.

هواپیمای پرستو

اما تلاش‌ها برای توسعه ناوگان آموزشی در نیروی هوایی ارتش تنها به ساخت این دو نمونه ختم نشد، از جمله اقدامات مهم را می‌توان ساخت هواپیمای آموزشی «سیمرغ» برشمرد که طی این پروژه هواپیماهای F-5A تک سرنشین، توسط شرکت هواپیماسازی ایران (هسا) تبدیل به هواپیماهای دوکابین F-5B به منظور پروازهای آموزشی شدند که هم‌اکنون نیز این هواپیماها در اختیار نیروی هوایی ارتش به منظور آموزش‌های خلبانی پیشرفته (UPT) هستند.

هواپیمای آموزشی سیمرغ

یکی دیگر از گام‌های جمهوری اسلامی ایران برای تولید هواپیمای آموزشی در اوایل دهه هفتاد، پروژه درنا بود؛ اما این پروژه علیرغم اینکه از بدنه‌ای به روزتر و با شکلی جدید برخوردار بود، اما در حد تولید پیش نمونه باقی ماند و هیچگاه به تولید انبوه نرسید.

هواپیمای درنا

تذرو را می‌توان جدی‌ترین گام نیروی هوایی ارتش برای تولید جنگنده آموزشی در اواخر دهه هفتاد و دهه هشتاد برشمرد. کار طراحی و تولید جت آموزشی تذرو که در قالب پروژه «یاحسین(ع)» تعریف می‌شد، از اوایل دهه هفتاد آغاز شد و نهایتا در سال ۱۳۷۹ پروازهای آزمایشی خود را آغاز کرد. ادامه این پروژه منجر به تولید چند فروند از این هواپیما شد که در مدل های بعدی به دلیل اعمال تغییرات برای ایجاد توان رزمی، این جنگنده «تذرو-۲» نامیده شد. پروژه تذرو نیز با تمام دستاوردهایی که برای صنعت هواپیماسازی کشور به همراه داشت، پس از وقوع یک سانحه تلخ در سال ۱۳۸۶ کنار گذاشته شد و هیچگاه به تولید انبوه و استفاده آموزشی و عملیاتی نرسید.

جت تذرو

** آغاز عصر کابین‌های دیجیتال در نهاجا

اما از اواخر دهه هشتاد کار ساخت نه تنها هواپیمای جت آموزشی، بلکه یک ناوگان آموزشی اعم از هواپیمای موتور پیستونی و جت به منظور پوشش تمام نیازهای آموزش خلبان نظامی کشور، با محوریت سازمان صنایع هوایی و با همکاری نیروی هوایی ارتش و شرکت‌های دانش بنیان به طور جدی در دستور کار قرار گرفت که تاکنون منجر به تولید دو محصول آموزشی در دو کلاس مختلف شده است.

نخستین محصول در این عرصه، هواپیمای آموزشی T-90 است که تاکنون به طور رسمی از آن رونمایی نشده است، اما بر اساس کسب اطلاع خبرنگار دفاعی خبرگزاری فارس، این هواپیمای آموزشی با ظاهر و مشخصاتی مشابه هواپیمای PC-7 است که در خردادماه سال جاری با حضور وزیر دفاع و فرمانده نیروی هوایی ارتش، چند فروند از آن تحویل نیروی هوایی ارتش شده است.

همچنین این هواپیمای آموزشی مجهز به نمایشگرهای دیجیتالی چندمنظوره (MFD) است که از این حیث در زمره پیشرفته‌ترین هواپیماهای آموزشی جهان به شمار می‌رود.

تاکنون تصویر واضحی از این هواپیمای آموزشی منتشر نشده است، اما در یکی از تصاویر مربوط به بازدید سرلشکر موسوی فرمانده کل ارتش از پایگاه هوایی شهید بابایی اصفهان در تیرماه سال جاری، بخشی از این هواپیما مشخص است.

هواپیمای T-90 در بازدید فرمانده کل ارتش از پایگاه هوایی شهید بابایی اصفهان

** یاسین؛ حلقه مفقوده آموزش خلبانی

دومین محصول در زمینه هواپیماهای آموزشی، جت «یاسین» است که صبح امروز با حضور وزیر دفاع، فرمانده نیروی هوایی ارتش و معاون علمی و فناوری رئیس جمهور در پایگاه شهید نوژه همدان رونمایی شد.

جت آموزشی یاسین که پیش از این با نام «کوثر۸۸» شناخته می‌شد، از جمله محصولات دفاعی در جمهوری اسلامی ایران است که تمامی مراحل طراحی، ساخت و تست آن توسط متخصصان داخلی و بر اساس نیازهای احصاء شده در حوزه آموزش خلبانی انجام شده است.

نخستین بار در فروردین‌ماه ۱۳۹۶ و در جریان بازدید حسن روحانی رئیس جمهور از نمایشگاه دستاوردهای دفاعی، از این هواپیما به طور رسمی پرده‌برداری شد و پس از آن نیز در دو دور متوالی رویداد مهم هوانوردی جهان یعنی نمایشگاه ماکس روسیه در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹، ماکت و مشخصات فنی این جنگنده به نمایش عموم درآمد.

ماکت جت آموزشی کوثر88 (یاسین) در نمایشگاه هوایی ماکس روسیه

از جمله ویژگی‌های بارز یاسین که آن را از رقبای خود متمایز می‌کند، برخورداری از دو دستگاه موتور توربوجت با قدرت رانش هرکدام 7 هزار پوند است که آن را در رده قدرت موتور هواپیماهای جنگنده قرار می‌دهد.

میدان دید وسیع شاگرد در کابین جلو و استاد در کابین عقب به منظور تسلط بر عوارض اطراف خصوصا در هنگام نشست و برخاست با طراحی منحصر به فرد کابین خلبان و کانوپی از دیگر ویژگی‌های کوثر است.

صندلی پران مدل Zero-Zero که قادر به عمل در ارتفاع و سرعت صفر است، از دیگر ویژگی‌های یاسین است. همچنین متحرک بودن تمام سکان افقی در قسمت انتهایی بدنه، یاسین را از نظر مانورپذیری، چابک تر و همچنین کمک خواهد کرد تا از حالت سقوط دورانی (اسپین) به راحتی خارج شود.

مشخصات جت یاسین

** تحول در ناوگان؛ تکمیل زنجیره آموزش

با بهره‌برداری از جت آموزشی یاسین در کنار هواپیماهای آموزشی T-90 و همچنین جنگنده کوثر می‌توان گفت که زنجیره آموزش خلبانی شامل آموزش‌های مقدماتی، آموزش‌های پیشرفته(UPT) و آموزش‌های رزمی (CCT) در کشورمان که تا پیش از این دچار برخی نواقص بود، به طور کاملا بومی تامین شده است.

موضوعی که وزیر دفاع نیز با اشاره به اینکه با بهره برداری از جت آموزشی یاسین زنجیره نیازهای آموزشی نهاجا تکمیل خواهد شد، گفت: در سطح مقدماتی یک هواپیمایی را داشتیم و هواپیمای جدیدی را هم طراحی کردیم؛ در سطح پایه و متوسط نیز همینطور و هواپیمایی را داشتیم، اما در حوزه آموزش پیشرفته نیازهایی داشتیم که ما را مجبور به استفاده از امکانات دیگر کشورها می‌کرد.

اما مهمترین ویژگی زنجیره آموزشی جدید در تربیت خلبانان نظامی را می‌توان تکیه ناوگان جدید بر تکنولوژی‌های جدید مانند کابین خلبان مجهز به نمایشگرهای دیجیتال برشمرد که در محصولاتی چون هواپیمای T-90 در حوزه آموزش مقدماتی، هواپیمای یاسین در آموزش پیشرفته و جنگنده کوثر در آموزش رزمی به چشم می‌خورد.

کابین جنگنده کوثر مجهز به نمایشگرهای دیجیتال