معرفی کتابی که وقف اربعین است + عکس

به گزارش حلقه وصل، زنده ماندن کتاب‌ها و رجوع مخاطب به آنها بعد از دوره‌های طولانی بهترین محک ممکن برای مشخص شدن عیار یک کتاب است. چه بسیار کتاب‌ها و نویسندگان مختلف که در دوره‌های گوناگون، توجه اهل فرهنگ و اندیشه را به خود جلب کرده‌اند اما همچون کف روی آب، به دیار فراموشی رفته‌اند. کتاب روضة‌الشهدا ملاحسین واعظ کاشفی یکی از همان کتاب‌هاست که بعد از پانصدسال همچنان سخنش در میان است. در اوایل قرن دهم هجری، وقتی کتاب روضه کم‌کم جای خود را در میان مردم باز کرد، در میان شیعیان چنان جایی باز کرد که مجالس سوگواری امام حسین علیه‌السلام را به مجلس روضه‌خوانی تبدیل کرد. واعظ از روی کتاب روضه برای من از مصیبت سرور شهیدان سخن می‌گفت و مخاطبانش را مسحور خود می‌کرد. در کمتر از صدسال، کتاب علاوه بر فارسی، به ترکی و کردی و اُردو نیز ترجمه شد. کتاب روضه در نگاه امروز، تبدیل به یک برند شده بود. اگرچه اولین مقتل فارسی نبود اما راه را برای نوشتن دیگر مقاتل فارسی باز کرد.

صد البته که سخن از کتابی گفتن همیشه به معنای تأیید کتاب نیست، بسیارند کتاب‌هایی که مورد نقد و طعن دیگران قرار گرفته‌اند. روضه نیز با آنکه در میان عامه مردم فارسی جایگاهی داشت اما از نظر علمی کم‌وکاستی، فراوان داشت. مهمترین ایرادی که به کتاب روضه وارد شده بود، پررنگ شدن جلوه ادبی و داستانی بر وجهه تاریخی و تحلیلی آن بود. جلوه ادبی باعث شده بود در کتاب روضه، تحریفات تاریخی فراوان بشود. بعضی سخنان و کردار به امام و اصحاب ایشان نسبت داده شود که ورای غیرعقلانی بودن، دروغ نیز بودند.

اکنون کتاب روضه بعد از پانصد سال در یک دو راهی بزرگ قرار گرفته بود. به خاطر ارزش‌های ادبی فراوانش مورد تمجید قرار گیرد یا به خاطر غلط‌های فاحش تاریخی‌اش مورد نقد و طعن قرار گیرد؟ محمد حقی در کوشش خود، راه سومی را برگزیده است. راهی که نه تنها ارزش‌های ادبی آن حفظ شود بلکه انتقادها به آن را پاسخ دهد.

محمد حقی با تکیه بر منابع متقدم‌تر و همینطور موسوعة‌ای که درباره مقاتل امام حسین جمع‌آوری شده است تا آنجا که توانسته است تحریفات تاریخی آن را زدوده است و با ترکیب کردن فرم مدرن امروزی و نحوه روایت اصلی کتاب روضه، به شکلی جدید دست یافته است. او تلاش کرده است در هر صفحه حداقل یک تصویر مهم از واقعه عاشورا را پیش چشم مخاطب بیاورد. شکل جدید کتاب روضه انسجام زمانی و مکانی کتاب روضه را بیشتر کرده است.

علاوه بر حذف تحریفات، با پانوشت‌هایی به توضیح برخی لغات مشکل در پانویس کتاب پرداخته است. اتفاقی که باعث شده است آشتی مخاطب امروز با متن دیروزی آسان‌تر اتفاق بیفتد. کتاب روضه سرشار از عبارت‌پردازی‌های زیبا و نحوه روایت زیبا و دلکش است. مثلاً در بخشی از کتاب نحوه شهادت یحیی بن سلیم المازنی این‌گونه بیان شده است: «آخر الامر ابن سلیم از مقام تسلیم، با قلب سلیم از عنایت خداوند سلام به دارالسّلام رسید.» واج‌آرایی و استفاده معنایی و فرمی از اسم شخصیت و پیوند زدنش به پس‌زمینه فرهنگی و فکری او، تصویر خاصی را خلق کرده است. در جای دیگر، هنگامی که معقل، جاسوس ابن‌زیاد واد مسجد کوفه می‌شود، راوی، به درون ذهن او می‌رود و ما شاهد نوعی تک‌گویی درونی -مونولوگ- هستیم.

ویژگی دیگر مهم کتاب روضه‌الشهدا را باید در تصویرگری و صفحه‌آرایی آن دانست. مجید زارع و نشر کتابستان معرفت، تلاش فراوانی کرده‌اند تا ظاهر کتاب نیز نمایان‌گر احوالات درونی کتاب باشد. ضلع اره شده کتاب در کنار طراحی جلد مشکی‌و قرمز کتاب که تصویری از گل‌ و مرغ‌ دارد، در کنار تایپوگرافی کتاب، حالتی غریب به کتاب داده است. ضلع بالایی برش نخورده، ارّه شده است. فضای دردآوری که از این طریق شکل گرفته، هنگام باز کردن کتاب دو چندان می‌شود. وقتی به صفحه شهادت امام حسین می‌رسیم، خوشنویسی صفحه مجاور، حالت خاصی دارد که تنها هنگام دست کشیدن به ضلع بالایی و خواندن آن خوشنویسی، به‌وجود می‌آید. ناشر تلاش فراوانی کرده است که طراحی جلد و صفحه‌آرایی آن، خودش نیز روضه باشد!

اتفاق دیگری که این کتاب روضه را از دیگر تصحیحات قبلی آن متمایز می‌کند، کم حجم شدن کتاب و تمرکز اصلی آن بر اصل واقعه عاشورا است و دیگری، وقف‌نامه‌ای است که در همان صفحه آغازین کتاب آمده است. تمام درآمد این کتاب، وقف سیدالشهدا شده است.