نشست «عصری با علامه طباطبایی» در ایتالیا برگزار شد/تصاویر

به گزارش حلقه وصل، به مناسبت ترجمه و چاپ کتاب «مکاتبات علامه طباطبایی و پروفسور هانری کوربن» به زبان ایتالیایی توسط رایزنی فرهنگی ایران در ایتالیا، نشست نقد این کتاب با عنوان «عصری با علامه طباطبایی» در محل سالن اجتماعات کتابفروشی «پگین» در شهر رم، با حضور ده‌ها اندیشمند، روزنامه‌نگار و علاقمند به فلسفه اسلامی، برگزار شد.

بنا بر اعلام این خبر، با توجه به موج اسلام‌هراسی در غرب و ارایه چهره‌ای نادرست از اسلام در رسانه‌های غربی، رایزنی فرهنگی کشورمان در ایتالیا، بر آن شد تا برای معرفی اندیشه پویای مکتب شیعه، کتاب ارزشمند «مکاتبات علامه طباطبایی و پروفسور هانری کوربن» را به زبان ایتالیایی ترجمه و به چاپ برساند.

مکتب عقلانی شیعه در کلام علامه طباطبایی

به همین دلیل، روز شنبه 22 آذر، جلسه نقد این کتاب و نشست عصری با اندیشه‌های علامه طباطبایی در شهر رم برگزار شد. در این جلسه، جوزپه آیلّو، ناشر کتاب و مسلمان شیعه ایتالیایی، در سخنانی گفت: برای انتشاراتی خود، چاپ این کتاب ارزشمند را افتخاری بزرگ می‌دانم؛ چرا که موفق شدم در خصوص معرفی مکتب عقلانی شیعه که برای بسیاری از عموم ناشناخته است، گام مهمی را بردارم.

وی افزود: سؤالات مطرح شده از سوی کوربن در این کتاب شاید برای شما هم مطرح شده باشد، بنابراین می‌توانید پاسخ سؤالات خود را در آن بیابید. بایستی سعی کنیم که رسانه‌های گروهی افکارمان را تحت تاثیر خود قرار ندهند و خود به جست‌وجوی حقیقت اقدام کنیم.

جوزپه آیلّو، ادامه داد: علامه طباطبایی در کتاب خود فقط به ارایه پاسخ به کوربن اکتفا نمی‌کند؛ بلکه خواننده را با مفاهیم عمیق شیعی آشنا ساخته و پاسخ‌های عقلانی و فلسفی سؤالات مطروحه در ذهن آنها را ارایه می‌دهد.

الگوی گفت‌وگو بین اندیشمندان اسلامی و غربی

در قسمت بعدی این نشست که پروفسور دیوید روسی، استاد اندیشه‌های سیاسی و فلسفه غرب و پروفسور ریوللو، استاد فلسفه و مترجم آثار کوربن از دانشگاه‌های میلان برای سخنرانی دعوت شده بودند، قربانعلی پورمرجان، رایزن فرهنگی کشورمان در ایتالیا در سخنانی به معرفی علامه طباطبایی و سابقه گفتمان علمی و فلسفی بین اندیشمندان شیعی و غربی پرداخت.

رایزن فرهنگی کشورمان گفت: امروزه گستره گفتمان علمای شیعه با سایر ادیان  مرزهای جغراقیایی و فرهنگی را در نوردیده است و یکی از اندیشمندان معاصر شیعه که در این خصوص تلاش کرده؛ علامه طباطبایی بوده است. وی پس از سپری کردن مدارج علمی در کسوت فقیه، مفسر و فیلسوف شیعی، به تبیین مکتب اسلام پرداخت که ماحصل آن، تألیف یکی از برجسته‌ترین تفاسیر قرآن  به نام تفسیر المیزان بوده که در نوع خود در دنیای اسلام، کم‌نظیر است.

وی افزود: به رغم گذشت حدود نیم قرن از نگارش تفسیر المیزان، هنوز این تفسیر یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین تفاسیر کتاب مقدس قرآن کریم است.

پورمرجان تأکید کرد: اهمیت این اندیشمند اسلامی از حیث احیای فلسفه و تفسیر شیعی بوده که خود به تدوین مباحث بنیادین معرفت‌شناسی شیعی انجامیده است. علامه طباطبایی با تألیف کتب متعدد و تربیت شاگردان برجسته در حوزه‌های فلسفی و فقهی، به گسترش گفتمان مکتب تشیع با مکاتبی نظیر مارکسیسم و کاپیتالیسم و معرفی آموزه‌های تشیع در مغرب زمین، یاری کرده است.

وی در ادامه با اشاره به دیدار علامه طباطبایی با هانری کوربن، گفت: یکی از پرثمرترین نمونه‌های این گفتمان فرهنگی، آشنایی پروفسور هانری کوربن، مستشرق شهیر فرانسوی با علامه طباطبایی بوده که عمدتاً از طریق مکاتبه و پرسش و پاسخ صورت پذیرفته است. در جریان این مکاتبات و پاسخگویی علامه طباطبایی به پرسش‌های پروفسور کوربن در خصوص مکتب تشیع، علامه طباطبایی پرده از رمز و راز برخی از مفاهیم شیعی برداشت و داستان شکل‌گیری تشیع و مرجعیت شیعه و بنیاد یافتن علوم شیعی را روایت کرد و به اتهاماتی که علیه تشیع وجود دارد به شیوه عقلانی، پاسخ گفت. حاصل این مکاتبات کتابی بوده است که هم اینک فراروی شما خواننده گرامی است.

رایزن فرهنگی ایران در ایتالیا، در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: از علامه طباطبایی پیش از این کتاب «شیعه در اسلام» در سال 1962 به زبان ایتالیایی ترجمه شده بود و نظر به اهمیت مکاتبات این دانشکند با هانری کوربن که نمونه عینی دیالوگ بین اندیشمندان اسلامی و غربی بوده است، به منظور گسترش منابع شیعه‌شناسی برای مخاطبین ایتالیایی‌زبان، این مکاتبات به زبان ایتالیایی هم ترجمه شده و در اختیار علاقمندان به مباحث شیعه‌شناسی در ایتالیا قرار گرفت.

روش کوربن

سخنران بعدی این نشست، پروفسور رولّو، استاد فلسفه دانشگاه اینسوبریا در شهر کومو در حومه میلان و رییس هیأت تحریره انتشاراتی میمس، بود که در خصوص انتشار کتب علوم انسانی و به ویژه فلسفی، شهرت فراوانی دارد. وی که جلد اول کتاب چهار جلدی «اسلام ایرانی» نوشته کوربن را از فرانسه به ایتالیایی ترجمه و توسط انتشاراتی میمس منتشر کرده است، در بخشی از سخنرانی خود گفت: کوربن، فیلسوف بزرگ و شناخته‌شده دنیای غرب، مقابل علامه طباطبایی درست مانند یک دانشجو می‌نشیند و با تواضع خاص به سخنان حکیمانه او گوش می‌دهد. کوربن، تشنه شناخت حقیقت بود و علامه را به عنوان منبعی برای برطرف کردن عطش خود می‌دید. کوربن به سخنان علامه طباطبایی به دقت گوش می‌داد و تعمق می‌کرد؛ چرا که به این اعتقاد داشت که برای درک سخنان علامه، راهی به جز تعمق کردن در بیانات او نیست؛ بنابراین روش اتخاذ شده توسط او برای مطالعه اسلام شیعه با روش‌هایی که دیگر فلاسفه شرق‌شناس در دنیای غرب انتخاب کردند، متفاوت بود.

وی افزود: کوربن معتقد بود که برای شناخت یک دین بایستی اجازه داد که او خود را به شما نشان دهد و بایستی تمامی روش‌های ابداعی در غرب برای مطالعه ادیان که هیچ استفاده‌ای هم ندارند را کنار گذاشت.

این نویسنده و استاد دانشگاه‌های ایتالیا همچنین با طرح این پرسش که چرا کوربن مکتب شیعه دوازه امامی را برای شناخت برگزید؟ گفت: کوربن اعتقاد داشت که شیعه مصداق کامل‌تری برای اجابت به دعوت الهی است. حضور امام و ولی فقیه در مکتب شیعه گویای این نکته است که مکتب شیعه برای پیروان خویش همواره پویا بوده و همواره و در هر زمان و هر دوره پاسخگوی سؤالات اوست. جمله‌ای که کوربن را بسیار به فکر برده بود این جمله از پیامبر اسلام (ص) است که «هر کسی خود را بشناسد خدای خود را شناخته است» و در جلسات خود با علامه طباطبایی به این نکته رسید که علامه بر خودشناسی، بیش از هر نکته دیگر تأکید داشت.

اروپا؛ روزگار آینده و اسلام

سخنران پایانی این نشست، پروفسور روسی، رییس انستیتوی تاریخ و فلسفه اندیشه معاصر در شهر لوکارنوی سوئیس و مدرس دانشگاه‌های میلان بود. وی در آغاز سخنان خود، گفت: من کتاب «مکاتبات علامه طباطبایی و پروفسور هانری کوربن» را چندین بار مطالعه کردم و با هر بار مطالعه، مورد جدیدی را پیدا کردم که قبلاً در مورد آن اطلاعاتی نداشتم و باور دارم که اگر باز هم آن را مطالعه کنم به موارد دیگری هم برخورد خواهم کرد.

وی تأکید کرد: جامعه اروپا یک جامعه پیر و جامعه آن سوی مدیترانه، جامعه‌ای است جوان که به دنبال آینده‌ای بهتر است؛ پس بهتر است ساختارهای مورد نیاز در جامعه در راستای گفت‌وگو با اسلام را تقویت کنیم؛ چون آینده اروپا با اسلام درهم خواهد آمیخت.

وی ادامه داد: مکتب شیعه به نظر، تنها مکتبی در اسلام است که از نظر تطبیق بین دین و منطق، هیچ مشکلی نداشته است. تطبیقی که فلسفه غرب هم در عملی کردن آن درمانده شده است. امام خمینی در سال 1943 کتاب «کشف الاسرار» را نوشت و در آن کتاب به افراطی‌گری که در بعضی از فرقه‌های اسلامی وجود دارد، حمله کرده و آن را محکوم می‌کند. اگر الان خوب بنگریم، هنوز هم ما در نقطه آغاز هستیم و هیچ پیشرفتی در خصوص از بین بردن افراط‌گرایی دینی نداشته‌ایم.

رییس انستیتوی تاریخ و فلسفه اندیشه معاصر لوکارنوی سوئیس، ادامه داد: ما روی کمک مکتب شیعه در خصوص آماده‌سازی مسیر گفت‌وگو می‌توانیم حساب باز کنیم؛ چرا که شیعیان هیچگاه سر جنگ با کسی نداشته و ندارند و کافی است در این مورد به تاریخ مراجعه کرد و دید که در بین جنگ‌های مذهبی اتفاق افتاده در طول تاریخ، کدام یک از آنها از سوی شیعیان آغاز شده است؟‌! برعکس، شیعیان مردمی بودند که حتی از سوی دیگر مسلمانان هم مورد ظلم واقع شده و می‌شوند.

پروفسور روسی در پایان سخنان خود گفت: این کتاب و مکاتبه بین دو اندیشمند بزرگ، به خوبی بیانگر گفتمان بین دو دین و تمدن است. معتقدم که برای داشتن دنیایی مملو از صلح و دوستی و عدالت بایستی اول از همه به شناخت دیگران اقدام کنیم.

بنا بر اعلام این گزارش، پس از اتمام سخنرانی‌ها، برخی از روزنامه‌نگاران ایتالیایی؛ همچون خانم الساندرا مولاس، خانم آنتونلا آپیانو، خانم تیتزیانا جاواردینی و ... در کنار پروفسور کورپوچی، از وکلای برجسته ایتالیایی و چندین شخصیت علمی و فرهنگی دیگر که در این جلسه حضور داشتند، نظرات خود را در مورد اسلام و اروپا، اهمیت گفت‌وگو بین شرق و غرب، راه‌های تقارب فلسفه شرق و غرب و ... مطرح کردند و سخنرانان هم به دیدگاه‌های خود در این موضوعات، پرداختند.