عاشورا از نگاه رسانه های دنیا

حلقه وصل: حادثه عاشورا به عنوان یکی از مهمترین اتفاقات تاریخ اسلام از دوران قبل از زمان خلقت آدم تا روز وقوع و بعد از آن تا کنون همواره مورد توجه جهان بوده و نگاه ها و مواضع مختلفی نسبت به آن وجود داشته است. در دهه های اخیر و پس از بوجود آمدن فضای مجازی نیز عاشورا و شعائر آن کماکان یکی از پر بحث ترین مسائل بوده و صاحبان رسانه های جهان به گونه های مختلفی با آن مواجه شده اند. معین احمدیان در مطلبی به قاب نگاه دنیا و رسانه نسبت به حادثه عاشورا پرداخته است که در ادامه خواهیم خواند.

 با وجود ادعای همیشگی عکس‌ها بر واقع‌نمایی، باز هم عکاسی نمی‌تواند ثبت کاملا بی‌طرفانه واقعیت باشد و در بستن کادر از یک رویداد، بخشی از کلیت آن به تصویر در‌می‌آید و بخش عظیمی از آن از چشم بیننده پوشیده می‌ماند. ضمن آنکه آن بخش از واقعیت که نشان داده می‌شود نیز تحت تاثیر سلایق عکاس قرار دارد. در روزگاری که گمان می‌شود، بشر بیش از گذشته، به داده‌های بیشتری از دنیای واقعی دسترسی دارد، می‌بینیم که همچنان بایکوت و حتی قلب واقعیت در رسانه‌های معتبر جهان دیده می‌شود. نمونه مشهور چند سال اخیر، راهپیمایی عظیم اربعین حسینی است که در کمتر از 10 سال گذشته قوت بیشتری یافته و هرساله بر این اجتماع انسانی افزوده می‌شود، ولی اندک بروز رسانه‌ای در کمپانی‌های خبرپراکنی غرب دیده نمی‌شود. کافی است در دنیای مجازی، کلید واژه‌های عاشورا، محرم یا اربعین را با زبان‌های دیگر جست‌وجو کنید.

اولین تصاویری از عزادارانی می‌بینید که با زنجیرهای تیغ‌دار به زنجیرزنی مشغولند یا با چاقو به شکافتن سر خود اقدام می‌کنند و بر پشت و سروصورت آنان جراحات شدیدی دیده می‌شود. ممکن است این تصاویر برای خود برگزارکنندگان این مناسک  خون‌آلوده شده معنای دیگری داشته باشد، ولی این عکس‌ها در بستری تولید و اغلب تفسیر می‌شوند که در به تصویر کشیدن زندگی اجتماعی خود، بر عواملی چون آرامش و مسالمت‌جویی تاکید می‌کنند و در مقابل مسلمانان و شیعیان به‌عنوان عامل رفتارهای خشونت‌آمیز معرفی می‌شوند. این در حالی است که مسیحیت در دنیای غرب، همواره به‌عنوان دین صلح و عطوفت به تصویر درمی‌آید، درحالی‌که اسلام به مثابه دین خون و جنگ‌طلبی بازنمایی می‌شود. به عبارت دیگر، اسلام و مسلمانان در این مجموعه عکس‌ها بر حسب متفاوت‌بودن با غرب مسیحی که بیشترین مصرف‌کننده این متون هستند، تعریف می‌شوند.

لحظه انداختن عکس‌های عاشورایی هم در انتقال مفاهیم موثر است و عمده تصاویر در حالتی است که زنجیرهای تیغ‌دار آماده ضربه‌زدن به خود هستند یا دست‌های خود را برای سینه‌زدن یا به نشانه اعتراض بالا برده‌اند و معمولا دهان‌شان را به فریاد گشوده‌اند و در آن لحظه چهره‌هایی برافروخته و خشمگین به خود گرفته‌اند. عمده تصاویر عاشورایی که در رسانه‌های غربی منتشر می‌شود حاوی رنگ قرمز است. درست است که این رنگ پویایی بسیار زیادی دارد و موجب برانگیختگی در بیننده می‌شود، ولی این رنگ القاکننده کشمکش، خشونت، گناه و خطر را به مخاطب منتقل می‌کند. سوگواری بر شهادت امام حسین(ع) یکی از مهم‌ترین مناسک تشیع است و در سال‌های اخیر راهپیمایی عظیم اربعین حسینی، ظرفیتی را در منطقه مهم غرب‌آسیا ایجاد کرده است تا مفاهیم عمیق قیام امام حسین‌(ع) به گوش جهانیان برسد. نقش تصویرسازی از عزای امام حسین(ع) در جهان غرب همچنان در اختیار چند کمپانی خبرپراکنی است. در چنین مختصاتی، تنها دغدغه‌مندی و ‌انگیزه‌های فردی عکاسان مسلمان در انتقال مفاهیم اصیل عاشورایی به مردم دنیا کافی نیست و باید مدیران فرهنگی و رسانه‌های فرامرزی با یک برنامه‌ریزی مدون ورود کنند تا قاب زیبای عاشورای حسینی در مقابل تشنگان حقیقت جلوه‌گری کند.