چگونه «گاما» پس از هزاران ساعت تلاش تبدیل به «فلق» شد/ «گرانترین هواپیمای نظامی جهان» در تیررس اس ۳۰۰ و باور ۳۷۳ ایران +عکس

به گزارش سرویس دفاع و امنیت حلقه وصل، صبح روز شنبه ۱۹ مرداد و با حضور فرمانده پدافند هوایی ارتش، از سامانه راداری فلق رونمایی شد که در حقیقت این سامانه راداری همان سیستم راداری گاما ساخت روسیه است که چندین سال پیش خریداری و به کشور وارد شده و حالا بعد از انجام یک سری مراحل تعمیرات سنگین و اساسی، مجددا آماده تحویل به یگان های عملیاتی شده است. به گفته فرماندهان قرارگاه پدافند، بیش از ۲ هزار و ۳۰۰ نفر ساعت کار روی این سامانه راداری صورت گرفته و این رادار مدتها غیر عملیاتی بوده اما اکنون آماده استفاده مجدد در سازمان رزم است.

 این رادار از جمله سامانه های خاص راداری موجود در کشور است که تا به امروز کمتر به آن پرداخته شده است و با توجه به تکنولوژی بالا و حساسیت ویژه اجزاء آن، توان متخصصان صنایع دفاعی کشورمان در اورهال و بازآماد این سامانه بدون کمک کشور سازنده نشان می دهد اشراف کامل و دقیقی روی تمامی زیرسامانه های "گاما" وجود داشته تا امکان به روزرسانی و فعال سازی مجدد آن فراهم شود.

گاما؛ راداری که در سکوت آمد

 ۱۰ بهمن ماه سال ۱۳۹۲  در خبرگزاری های داخلی منتشر شد که بر اساس آن، امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده وقت قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) از مواضع پدافندی در استان سمنان بازدید کرده است. در این خبر برای اولین بار، نامی از رادار پیشرفته گاما و عملیاتی شدن آن در ایران، منتشر شد.

رادار گاما "Gamma" یکی از محصولات پیشرفته شرکت آلماز آنتنی به شمار می آید. این رادار در دو گونه DE و S۱E طراحی و ساخته شده است. موسسه مطالعاتی CSIS در گزارشی مربوط به سال ۲۰۱۰ درباره وضعیت ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس در حوزه های گوناگون از جمله  نظامی اشاره ای به برنامه ایران برای در اختیار داشتن گونه DE این رادار مطرح کرده است. بر اساس این پیش فرض، به معرفی توانایی های این گونه از رادار گاما خواهیم پرداخت.

سامانه "Gamma DE" یک مجموع راداری آرایه فازی فعال سه بعدی "UHF" در باند "L" است که وظیفه جستجو و کشف اهداف هوایی شامل پرنده های بال ثابت با سطح مقطع راداری پایین و بالگردها، موشکهای کروز و مهمات هدایت شونده و همچنین موشکهای بالستیکی تاکتیکی کوتاه و میان برد را بر عهده دارد. این سامانه معمولا به منظور هدایت و کمک به هواپیماهای رهگیر و یا سامانه های یکپارچه پدافند هوایی عمل می کند. قابلیت شناسایی اهداف با سطح مقطع راداری پایین و همچنین مقاومت بالا در برابر جنگ الکترونیک دشمن از جمله نکات مثبت این سامانه راداری به حساب می آید. یکی از قابلیتهای پیشرفته این سامانه توانایی "کشف بدون کمک اهداف" یا "NCTR" است. در این حالت رادار گاما با استفاده از ارتباط برقرار کردن بین نشانه های شناخته شده از هر هدف پرواز جداگانه، آنالیز امواج بازتابانده شده از اهداف گوناگون و همچنین مشخصه های خاص پروازی هر هواگرد و همچنین در مورد بالگردها با آنالیز تغییرات موجود در امواج ایجاد شده در حرکت پره های بالگردها می تواند به شناسایی آنها اقدام کند.

رادار گاما پس از آماده سازی مجدد

در کنار سامانه راداری گاما، سیستمی برای مقابله با موشکهای ضد رادار با عنوان "Gazetchik E" نیز ارائه می شود که وظیفه آن هشدار دادن در مورد نزدیک شدن موشکهای ضد رادار  پخش امواج گمراه کننده و فریب دادن موشکهای ضد رادار است. همچنین سامانه های پخش کننده چف و فلیر و همچنین دودزا نیز برای این سامانه راداری تعبیه شده و در منابع رسمی اعلام شده که میزان موفقیت این سامانه دربرابر موشک های ضد رادار در حدود ۸۵ تا ۹۵ درصد است. این سامانه همچنین می تواند سامانه های جستجوگر الکترو اپتیک موجود در مهمات هدایت شونده را نیز از کار بیاندازد. برد کشف هدف "Gamma DE" در برابر هدفی با سطح مقطع راداری ۱ متر مربع، ۴۰۰ کیلومتر و هدفی با سطح مقطع راداری ۰.۱ متر مربع ۲۵۰ کیلومتر اعلام شده است. البته شرکت سازنده اعلام کرده که این رادار می تواند موشکهای بالستیک را که از ارتفاع بالا به سمت زمین می آیند را از فاصله ۱۱۱۱ کیلومتری شناسایی کند.

بر اساس اطلاعات موجود هواپیماهای جنگنده ای مثل اف ۱۸ آمریکایی یا رافال فرانسوی دارای سطح مقطع راداری یک متر هستند و در عین حال موشک کروز آمریکایی تاماهاوک دارای سطح مقطع راداری نیم متر است. با این حساب می توان گفت این رادار توان کشف کروز معروف آمریکایی را در فاصله ۲۰۰ کیلومتری دارد. این سامانه راداری توان پوشش دادن تا ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری از سطح دریا را دارد. گاما می تواند در شرایط جوی سخت از دمای +۵۰ تا -۵۰ درجه سانتی گراد به عملیات بپردازد. این سامانه می تواند در رطوبت ۹۸ درصد و بادهایی با سرعت ۲۵ متر در ثانیه و در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا عملیات کند. کل خدمه مورد نیاز برای کار با این سامانه ۵ نفر است. سامانه "Gamma DE" و متعلقات مربوط به آن بر روی دو دستگاه کامیون حمل می شود و می تواند در مدت زمان ۵ دقیقه برای کار آماده شود. گونه کششی این رادار نیز موجود است که زمان آماده سازی آن در حدود ۲۰ دقیقه می باشد. این سامانه راداری از یک سیستم یکپارچه تشخیص دوست از دشمن بهره می برد. بهره بردن از قابلیت آرایه فازی فعال این قابلیت را به این رادار می دهد که بتواند در زوایای مثبت و منفی ۶۰ درجه در سمت و ارتفاع را دارد.

استقرار این سامانه راداری در منطقه ای مانند سمنان (اگر طبق خبر قبلی، همچنان در همان محدوده مستقر باشد) ضمن آنکه عمق دفاعی کشورمان را از گزند سامانه های موشکی دشمن دور می‌کند، توانایی انتقال این رادار به مناطقی را می دهد که دشمن هیچگونه اشرافی از طریق سامانه های ماهواره ای خود ندارد و گاما در کنار کاستا، نبو، مطلع، قدیر و ثامن، شبکه ای مطمئن از سیستم های راداری را در اختیار نیروهای مسلح ایران قرار می دهد که عمدتا متحرک و با قابلیت جابجایی بالا هستند.

نکته مهم دیگر آن است که گاما همچون سایر رادارهای پیشرفته روسی مانند کاستا و نبو، توانایی مرتبط شدن با سامانه های دفاع هوایی موشکی مدرن روسی همچون اس-۳۰۰ و اس-۴۰۰ را دارد و در نتیجه این رادار به عنوان تکمیل کننده این سامانه ها نیز عمل می کند. با توجه به اینکه پیش از ورود سامانه اس-۳۰۰ به ایران، رادارهای نبو و کاستا در ساختار پدافند هوایی ایران وارد شده بودند، امروزه با عملیاتی شدن اس-۳۰۰، اطلاعات این رادارها همچون نمونه های پیشرفته ایرانی در اختیار آتشبارهای موشکی دفاع هوایی قرار می گیرد و توان رزمی و شناسایی این سامانه، بیش از گذشته خواهد بود.

توجه به این نکته نیز ضروری است که با عنایت به ویژگی های ذکر شده توسط سازنده رادار گاما، بمب افکن بی ۲ ساخت آمریکا که یکی از مهم ترین دارایی های نظامی این کشور است و با هزینه سرسام آور حدود ۴۴ میلیارد دلار طراحی و ساخته شده (هزینه هر هواپیما در این خانواده از بمب افکن های راهبردی حدود ۲ میلیارد دلار است) امکان کشف و شناسایی توسط این رادار را دارد.

این بمب افکن برای نفوذ به داخل مناطق شدیدا حفاظت شده و پرتاب موشک های کروز یا بمب های هدایت شونده بسیار سنگین توسعه پیدا کرده و اگرچه در بحث سطح مقطع راداری، عدد مربوط به این بمب افکن از جمله اسرار بسیار مهم برای نیروی هوایی آمریکاست اما سایت معتبر گلوبال سکیوریتی ۳ عدد را برای این بحث اعلام کرده که در تصویر بالا به آنها اشاره شده است. یکی از این اعداد به دست آمده، یعنی سطح مقطع یک دهم درصد، دقیقا مطابق با ویژگی های کشف و شناسایی رادار فلق و دیگری یعنی ۷ دهم درصد نیز برای این سامانه راداری، کاملا در دسترس است. با این اوصاف، گران ترین پرنده نظامی جهان دیگر از تیررس سامانه های پدافندی کشورمان در امان نخواهد بود.