اقدام هوشمندانه رهبر انقلاب برای ایجاد ارزش افزوده در زنجیره نفت

به گزارش حلقه وصل، ظرفیت بالفعل تولید نفت خام کشور در سال 97 روزانه حدود 4.1 میلیون بشکه بوده است و از این مقدار، حدود 1.8 میلیون بشکه در پالایشگاه‌ها تبدیل به محصولات اصلی شده و مابقی نیز به صورت خام به به دیگر کشورها صادر شده است. خام ­فروشی نفت علاوه بر زمینه­ سازی برای خروج سرمایه ­های ملی به ابزاری کارساز برای تحمیل قدرت و فشار از سوی بیگانگان به ایران نیز تبدیل شده است. به همین دلیل همواره کارشناسان تاکید کرده­اند که لازم است به جای خام ­فروشی، نفت را به صدها فرآورده پالایشی و پتروپالایشی تبدیل کرد تا علاوه بر درآمدزایی و ایجاد اشتغال برای کشور، راهبرد تحریم­های نفتی از سوی بیگانگان را نیز بی­ اثر کرد.

بررسی­ها نشان می­دهد که توسعه پالایشگاه­های نفت کشور پس از انقلاب اسلامی بسیار کند بوده به طوری که بیست و دو سال است از زمان آخرین پالایشگاه ساخته­ شده در کشور یعنی پالایشگاه بندرعباس در سال 76 و به ظرفیت 350 هزار بشکه در روز می­گذرد. در حالی ظرفیت پالایشی کشور طی سه دهه اخیر تقریبا هیچ رشدی نداشته است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند آمریکا، سالیانه به ظرفیت پالایشی این کشورها افزوده شده و محصولات پیچیده­ تری توسط این پالایشگاه­ها تولید می­شود.

یکی از دلایل اصلی عقب­ ماندگی در توسعه ظرفیت پالایشی کشور، عدم تامین مالی و طولانی بودن زمان ساخت پالایشگاه‌های کشور است. بررسی طرح­های پالایشی کشور نشان می­دهد که تنها روش مدنظر برای تامین مالی این قبیل از پروژه­ها، استفاده از فاینانس خارجی بوده است. در حالی که نقدینگی کشور به حدود 2000 هزار میلیارد تومان رسیده و برای ساخت سالانه یک پالایشگاه 250 هزار بشکه ­ای، جذب 3 درصد از این نقدینگی برای راه­ اندازی پالایشگاه­های کشور کافی است. البته این امر نیز منوط به بازگشت سرمایه سریع طرح است.  یک نمونه موفق عرضه سهام برای راه ­اندازی پالایشگاه­های کشور، عرضه 80 میلیون یورویی سهام پالایشگاه ستاره خلیج فارس در سال­های نهایی این پروژه در بورس بود که در عرض چند دقیقه فروخته شد. همچنین بنابر اذعان کارشناسان سازمان بورس، بیش از 80 برابر این ظرفیت یعنی 6.5 میلیارد یورو، تقاضای مردمی نیز وجود داشت. به همین دلیل می­توان گفت اگرچنانچه، بازگشت سرمایه پالایشگاه­های کشور سریع باشد آنگاه، جذب نقدینگی لازم برای راه ­اندازی پالایشگاه­های کشور اتفاق خواهد افتاد.

با توجه به اهمیت توسعه پالایشگاه­های کشور و برطرف کردن موانع موجود در این مسیر، اخیرا نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرحی را با عنوان «طرح توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه مردمی» به تصویب رساندند.

در این طرح با استفاده از اعطای تنفس خوراک به مدت حدودا یک سال (بسته به ظرفیت پالایشگاه) از سهم صندوق توسعه ملی در صادرات نفت خام و میعانات گازی، بازگشت سرمایه در انتهای همان سال اول بهره­ برداری اتفاق خواهد افتاد. در حالی که در طرحهای معمولی موجود کشور، این بازگشت سرمایه بیش از 10 سال پس از زمان بهره­ برداری طول می­کشد. در نتیجه با استفاده از اعطای «تنفس خوراک» علاوه بر بازگشت سریع سرمایه، میزان IRR یک طرح پتروپالایشی به 22 درصد ارزی نیز افزایش می­یابد که بیش از 3.5 برابر IRR یک پالایشگاه ساده است.

تنفس خوراک به معنای یارانه یا سوبسید نسیت بلکه بدین صورت است که مجری طرح تنها در سال اول بهره­برداری، بهای خوراک پالایشگاه را پرداخت نکرده اما کل بهای این خوراک را طی 8 الی12 سال و با سود 4 درصد ارزی به صندوق توسعه ملی بازمی­گرداند.

به علت استفاده از سهم صندوق توسعه ملی در اعطای تنفس خوراک، این طرح نیازمند اذن مقام معظم رهبری بود که به علت مزایای فراوان آن، مورد تایید ایشان قرار گرفت و جزییات آن نیز پس از بررسی در صحن علنی مجلس نیز، تصویب و به شورای نگهبان ارسال شد. در صورت تصویب این طرح توسط شورای نگهبان، جذابیت ساخت پتروپالایشگاه بشدت بالا رفته و با استقبال بخش­های غیردولتی سبب ایجاد اشتغال مطمئن در کشور خواهد شد. اگر چنانچه طی بازه زمانی 8 ساله به میزان دو میلیون بشکه نفت به ظرفیت پالایشی کشور افزوده شود آنگاه بیش از یک میلیون و ششصد هزار شغل(مجموعا در دوره ساخت و بهره ­برداری) ایجاد خواهد شد که ششصدهزارتای آن مربوط به دوره ساخت و یک میلیون آن دائم و در دوره بهره­برداری خواهد بود. به همین دلیل انتظار می رود این طرح مورد تصویب نهایی نیز قرار گرفته و موجب رونق تولید و اشتغال در کشور شود. در این صورت، علاوه بر چند برابر شدن سرعت احداث پتروپالایشگاه در کشور، هم تحریم­های نفتی خنثی می شود و هم وابستگی بودجه به نفت کاهش خواهد یافت.