مجازات با «کتاب»؛ یک تصمیم با تبعات نامعلوم

به گزارش حلقه وصل، انتشار خبری درباره حکم یک دادگاه مبنی بر لزوم رونویسی متهمی از سه کتاب در میان جامعه فرهنگی کشور با واکنش‌های متعددی روبرو شده است. در این زمینه علی‌الله سلیمی نویسنده و روزنامه‌نگار معاصر در یادداشتی که در اختیار مهر قرار داده است به تبعات این تصمیم پرداخته است. در ادامه یادداشت وی را می‌خوانیم:

وضعیت کتاب و کتابخوانی در جامعه کنونی ما چندان مناسب نیست و از مدت‌ها قبل زنگ نگرانی‌ها از بابت دوری مردم از کتاب و کتابخوانی به صدا در آمده و خیلی از کارشناسان حوزه فرهنگ معتقدند اگر وضعیت به همین منوال پیش برود آینده تیره و تاری برای حوزه فرهنگ قابل تصور است و باید از همین حالا کاری برای مهجوریت کتاب در جامعه کرد و به اشکال مختلف کتاب را وارد سبد خانوارها کرد.

طبعاً برای همین است که اغلب نهادهای فرهنگی و اجتماعی دست به کار شده اند و از هر فرصتی برای آشتی مردم با کتاب و کتابخوانی استفاده می‌کنند و در مناسبت‌های مختلف برنامه‌های کتاب محور را هم به مجموع فعالیت‌های خود اضافه می‌کنند تا سهمی در رونق کتابخوانی در جامعه داشته باشند.

اکثر این فعالیت‌ها قابل دفاع و احترام است اما گاهی اتفاق‌هایی هم در این حوزه می‌افتد که از زوایای مختلف قابل توجه و تأمل است. نمونه اخیر آن، حکم صادره از سوی یکی از شعبه‌های دادگاه انقلاب است که بر اساس آن، برای محکومیت یک فعال سیاسی، مجازات مطالعه و رونویسی از سه کتاب با محتوای ارزشی در جامعه انتخاب شده است.

شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب اسلامی تهران، در تاریخ ۲۸ بهمن‌ماه ۹۷ در حکم صادره برای ابوالفضل قدیانی، علاوه بر سه‌سال زندان تعزیری، او را به مطالعه و رونویسی از سه کتاب «حکایت زمستان» (خاطرات عباس حسین‌مردی؛ یکی از رزمندگان دوران دفاع مقدس) نوشته سعید عاکف، «داستان سیستان» (سفرنامه رهبرانقلاب به سیستان و بلوچستان) نوشته رضا امیرخانی و «دشمن‌شناسی» که گردآوری سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی است، محکوم کرده است.

خبر این اقدام در روزهای اخیر با واکنش‌های متعددی از سوی فعالان مراکز فرهنگی و اهالی کتاب مواجه شده است. دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای در واکنش به این حکم دادگاه انقلاب مبنی بر مطالعه و رونویسی از برخی کتاب‌های مرتبط با رهبری با صدور اطلاعیه‌ای تاکید کرده است: این کار بدسلیقگی و مغایر با اثربخشی و روح کار فرهنگی است. رضا امیرخانی، داستان نویس و نویسنده کتاب داستان سیستان هم با انتقاد از این تصمیم شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب اسلامی تهران، تاکید کرده با چنین کاری، سیاهه کتاب‌ها به مشکل سیاهه شهرهای تبعیدی دچار خواهند شد. دیگر فعالان حوزه کتاب هم نظرات مشابه دارند و انتخاب کتاب برای مجازات یک محکوم را به هر شکلی نوعی بدسلیقگی می‌دانند که می‌تواند تصویر ناخوشایندی از کتاب در بین برخی از افراد در جامعه ترسیم کند.

برداشت ساده از این موضوع در میان توده‌های مردم که می‌توانند طیفی وسیعی از خوانندگان کتاب در جامعه را تشکیل دهند این است که اگر کسی کار ناصحیح و اقدام خلاف قوانین جاری کشور در جامعه انجام داد باید مجازات مواجه با کتاب‌های خاصی را که در حالت عادی به سراغ آنها نمی‌رود تحمل کند. به بیان دیگر، در اینجا، مطالعه و رونویسی از کتابی خاص که طبعاً به باور قاضی صادر کننده حکم، کار دشوار و شاقی است، یادآور مجازات تبعید به مناطق دور و بد آب و هوا است.

با آنکه در نیت پاک و هدف مثبت و متعالی قاضی صادر کننده این حکم شکی نیست و آشنایی هر چند اجباری یک محکوم با موضوعات ارزشی در جامعه از اهداف اصلی این حکم است اما این تصمیم می‌تواند تبعات مغایر با اهداف نیک و اصلی را هم در پی داشته باشد و حتی ممکن است نتایج آن کاملاً معکوس و نامعلوم باشد. بنابر این، ضرورت دارد در موارد مشابه به ابعاد مختلف و تبعات احتمالی آن توجه و اقدامات به مراتب تاثیرگذار با حداقل تبعات احتمالی انجام شود.