اهمیت «حمد» خدا در سراسر نماز

به گزارش حلقه وصل: نماز به عنوان مهم ترین رکن زندگانی هر فرد مسلمانی و بلکه معیار و میزان اعمال محسوب می شود. معارف ما گویای آن است که محاسبه فرد مسلمان از نماز آغاز می شود و اگر پذیرفته شود،‌ سایر اعمال مورد محاسبه قرار می گیرند؛ از این جهت در احادیثمان، نماز به عنوان عمود دین شناخته می شود. این عمل عبادی شامل بسته ای از عالی ترین معارف و مضامین دین است، اما روح حاکم بر نماز «حمد» خداست که در جای جای نماز آن را به زبان می آوریم.

پس از تکبیر ابتدای نماز، سوره حمد را با «حمد» خدا آغاز می کنیم و می گوییم «ٱلحَمدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلعالَمِینَ». زمانی که به رکوع می رویم، خدا را حمد می کنیم و می گوییم «سُبْحانَ رَبِّی العَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ». یعنی منزه است پروردگار بزرگم و او را حمد می گویم. سپس سر از رکوع برداشته، می گوییم «سَمِعَ اللّه ُلِمَنْ حَمِدَهُ»؛ یعنی خدا می شوند (صدای) کسی را که او را حمد می کند. به سجده رفته،‌ می گوییم «سُبْحانَ رَبِّی الأعْلَی وَ بِحَمْدِهِ» و این عمل را دو بار تکرار می کنیم. در تشهد نماز هم با ذکر مستحب حمد شروع می کنیم «ٱلحَمدُ لِلَّه أَشْهَدُ أَنْ لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّهُ وَحْدَهُ لٰاشَریٖکَ لَهُ...» در تسبیحات اربعه نیز می گوییم «سُبْحانَ اللهِ وَ الْحَمْدُ للهِِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَ اللهُ اَکْبَرُ».

این فرازها گویای اهمیت حمد نزد خداوند آن هم در برترین عمل عبادی اسلام یعنی نماز است. بر اساس این سیره قرآنی، عمده خطبه های اهل بیت وحی علیهم السلام نیز با «حمد» آغاز می شده است. بهشتیان نیز آن زمان که وارد بهشت می شوند، آخرین گفتار ایشان حمد خداست «آخِرُ دَعْوٰاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِینَ». یعنی ابتدا و انتهای هر ماجرا و رویدادی حمد است و لذا با نگاه حامدانه باید به عالم و آدم نگریست و انسان هر اندازه نگاه حامدانه و رفتار حامدانه داشته باشد، خداوند حقایق عالم را بر او مکشوف خواهد کرد، ناظر بر اینکه خداوند قرآن یعنی کتاب علم و حکمت خویش را با حمد یا همان فاتحةالکتاب آغاز می کند. از دیگر سو انسان هر اندازه با خلقت و معارف الهی آشنا شود، بیشتر به حمد کشیده می شود. حال خداوند حداقل 3 بار در شبانه روز ما را تکلیف به نمازی کرده که سراسر حمد است.

آنچه در احادیث اهل بیت وحی درباره فضیلت «حمد» خدا وارد شده است، حمد را محبوب ترین عمل نزد خدا،‌ دعای جامع، کمال شکرگزاری، سنگین ترین چیز در ترازوی اعمال،‌ برتر از نعمت و نیز وسیله شکر نعمت معرفی کرده اند؛ امام کاظم علیه‌السلام در روایتی فرمود «مَن حَمِداللهَ عَلی النِّعمةِ فَقد شَکَرهُ وَ کانَ الحمدُ اَفضَل مِن تِلکَ النِعمةِ»؛ یعنی کسی که بر نعمتی حمد خدا را کند و الحمدلله بگوید، او را شکرگزاری کرده و این حمد او از آن نعمتی که به او داده أفضل و بالاتر است. (بحار، ج ٧١، ص ٣١)