زیر و بم حضور ایران در جام جهانی قطر به روایت «محرمانه دوحه»

به گزارش حلقه وصل: مستند «محرمانه دوحه»، تازه‌ترین محصول مرکز مستند سوره، به نویسندگی، تهیه‌کنندگی و کارگردانی محمدحسن یادگاری به روایت حضور تیم ملی فوتبال ایران و هوادارانش در جام جهانی ۲۰۲۲ و حواشی آن می‌پردازد.

«محرمانه دوحه» که برای حضور در هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» آماده شده، در گفتگو با گزارشگران، کارشناسان و مربیان سابق فوتبال، روزنامه‌نگاران ورزشی و… از جمله مجید جلالی، هومن افاضلی، زهره هراتیان، پژمان راهبر، جواد خیابانی، پیمان یوسفی، سینا کلهر، محمدرضا قبادی و… دیدگاه و نظرات آنان درباره آنچه در جام جهانی ۲۰۲۲ گذشته، جویا شده است.

ضمن اشاره به عنوان «محرمانه دوحه» اینکه آیا کلمه «محرمانه» بیانگر این است که در روند مستند برخی پشت‌پرده‌ها برای مخاطبان بازگو می‌شود گفت: در مستند «محرمانه دوحه» ماجراهایی را به تصویر کشیدیم که تاکنون پوشش رسانه‌ای داده نشده است. دوربین ما واکنش تماشاگران روی سکوها را به ویژه در بازی ایران-انگلیس نشان می‌دهد. هر آنچه در این مستند به کار برده‌ایم یا بازنمایی کردیم در رسانه‌های اصلی پوشش نداده‌اند. به نوعی باید بگویم که در مستند «محرمانه دوحه» با اسناد تصویری درباره جام جهانی 2022 حرف زدیم و ماجرا را از منظر متفاوتی روایت کردیم. 

وی در پاسخ به این سوال که  از زمانی که به مقصد قطر سفر کردید، مسیر و هدف مستندتان مشخص بود توضیح داد: از فروردین سال ۱۴۰۱ عزم خود را برای رفتن به قطر جزم کردم. تا قبل از اعتراضات اواخر شهریور ۱۴۰۱، به دلیل هم‌گروهی با انگلیس و آمریکا، تا حدودی پیش‌بینی می‌کردم که جام جهانی برای ایرانیان پُرماجرا خواهد بود. به همین دلیل خودم را قبل از شروع بازی‌ها آماده کرده بودم. پس از آن که اعتراضات در کشور صورت گرفت، متن مستند نیز واضح‌تر و در نهایت مسیرمان مشخص شد. 

یادگاری در رابطه با جهت گیری سیاسی این مستند عنوان کرد: من یک روایت تاریخی را در مستند «محرمانه دوحه» بازتاب دادم. البته این را بگویم که ما حرف بی‌جهت در هیچ رسانه‌ای نداریم و در این مستند هم بحث مورد نظر من هویت ملی ایرانی است. در مستند، تیم ملی فوتبال را به عنوان پدیده ورزشی در نظر گرفتیم که ذیل منافع ملی تعریف می‌شود. به شخصه انتقاداتم را به سیاست‌مداران دارم؛ اما موضوعاتی که مرتبط با منافع ملی هستند، خط قرمز من محسوب می‌شوند. ایران از نظر جغرافیایی گرفته تا فرهنگ و تمدنش مساله من است؛ حال می‌خواهد مورد پسنده عده‌ای باشد یا نباشد.

این کارگردان مستند با اشاره به ورود سیاست به حوزه ورزشی به ویژه فوتبال بیام کرد: این مساله مصداق بارز جام جهانی 2022 بود که سیاست با منافع ملی ما مختلط شد. اگر یادتان باشد در جام جهانی ما 6 گل خوردیم و بخش زیادی به این دلیل بود که سیاست وارد ورزش ما شد. گاهی اوقات، بازی‌های سیاسی از سمت سیاستمداران و مدیران غیرورزشی اتفاق می‌افتد؛ اما سال گذشته، سیاست از طریق هواداری وارد تیم ملی شد. به هر حال درگیری‌های روی سکو و توهین‌هایی که به بازیکن‌ها و عوامل فنی می‌شد موجب کاهش تمرکز تیم ملی شد. ورزش ظرفیت این حجم از کنش سیاسی را ندارد. فوتبال و ورزش تا اندازه‌ای ظرفیت کنش‌گری نمادین را دارد. اگر این کنش‌گری به حالت رسمی به وجود آید، همراه با خودش بحران پدید می‌آورد.

وی ادامه داد: بازی آلمان ـ‌ ژاپن کنش‌گری نمادین صورت گرفت و آلمانی‌ها قبل از شروع دستانشان را جلوی دهانشان گرفته بودند و تمرکزشان از فوتبال روی بحث‌های حقوق بشری غربی بردند. در نتیجه آلمانی‌ها بازی را باختند و صدای منتقدان این کشور هم در آمد که چرا هواداران وارد بحث‌های غیرفوتبالی شده‌اند. در نهایت هم که تیم ملی آلمان با آن همه سابقه و رده اول بودن، حتی نتوانست از گروه صعود کند. 

یادگاری در ادامه گفت: این مستند ایده خودم بود و بسیار تلاش کردم تا مدیران را قانع کنم که از این کار حمایت کنند. تا دو هفته قبل از جام جهانی، هیچ مدیری دغدغه این را نداشت که قرار است چه اتفاقی رخ بدهد، در حالی که من این مساله را یک سال پیش پیش‌بینی کرده بودم؛ زیرا حتی اگر با آمریکا و انگلیس هم در یک گروه قرار نمی‌گرفتیم، به دلیل مجاورتمان با کشور قطر بسیار جام جهانی پُرحاشیه‌ای برای تیم ملی ایران بود. متاسفانه مدیران ما اعتقادی به نگاه استراتژیک ندارند. همین الان با مدیران تلویزیون کار می‌کنم و باید بگویم که هنوز دغدغه‌ای برای استراتژی فوتبال ندارند. سال دیگر المپیک پاریس با رویکرد فمینیستی برگزار خواهد شد و مدیران ما اصلا هیچ برنامه‌ای برای این ماجرا ندارند. همچنین به زودی بازی‌های آسیایی آغاز می‌شود و به یقین می‌گویم که تنها ۱۰ درصد کارهای مربوط به آن مانند پخش زنده را انجام داده‌اند. در اصل بگویم که درکشور ما به ورزش نگاه استراتژیک نمی‌شود.