قم: برای شعر نوشتن نباید هرچه آمد، گفت، نوشت و رسانه‌ای کرد/ ماجرای سرودن دو نوحه معروف

حلقه وصل: گردهمایی سالانه نوحه‌سرایان کشور میزبانی کارگاه خوشدل جمعه ۱۵ اردیبهشت‌ماه در شهر مقدس قم آغاز به کار کرد.

استخدام واژگان در روضه و نوحه اهمیت دارد
حجت‌الاسلام محمد میرزامحمدی کارشناس و سخنران مذهبی در این مراسم گفت: سخنرانان قبلی در خصوص پرداختن به روضه قتلگاه فرمودند که مهم است چه موسیقی و محتوایی استفاده می‌شود و من ضلع سومی هم اضافه کنم که استخدام واژگان هم مهم است. در دعای ندبه که ماثوره است، با حمد و ثنا آغاز می‌شود و بعد به بعثت پیامبران و بعثت پیامبر خاتم اشاره می‌کند و به جایگاه انبیاء می‌رسد. در این دعا برای بیان شجاعت امیرالمومنین، از واژگانی استفاده می‌کند که حماسی است. این لحن در قرآن هم وجود دارد. خدا برای بیان طبقات جهنم لحن خاصی دارد. اصلاً فردوسی در شاهنامه برای بیان افسانه رستم و اسفندیار اصطلاحات و واژگانی را استخدام می‌کند که بار معنایی خاصی دارد. برای درک آن بدون اینکه بدانیم رستم و اسفندیار چه کسانی هستند با خواندن این ابیات می‌فهمیم این گفت‌وگو در میدان نبرد است و کافی‌شاپ نیست. این‌ روش از اهل بیت(ع) به ما رسیده است.

وی افزود: شعر و شاعری در میان اهل بیت (ع) دارای جایگاه رفیعی است. به آیات پایانی سوره شعرا نگاه کنید. قرآن دو نگاه ممدوح و مذموم به شعر و شاعری دارد. اول مذموم را می‌گوید که آفات شعر و شاعری است و در آیات ۲۲۵ و ۲۲۶ سوره شعراء آمده است. تحیر و سرگردانی یکی از این مذمت‌هاست؛ یعنی شاعر وارد خیال‌پردازی شود. دوم ورود شاعران به عرصه‌های گمراه‌کننده است. این‌ها کسانی‌اند که گمراهان دنبال آن‌ها هستند و خودشان هم جزو گمراهان هستند. سوم چیزهایی می‌گویند که خودشان باور ندارند.

میرزامحمدی با اشاره به اینکه این آیات در خصوص شاعرانی است که هجو می‌گفتند و به فسادهای اخلاقی می‌پرداختند، تصریح کرد: پیامبر، شاعرانی را که کارشان هجو اسلام، پیامبر و قدرت اسلام بود، گردن می‌زد یا تبعید می‌کرد. در عرب جاهلی شعر یکی از ویژگی‌های هشت‌گانه بوده است. برای انتخاب هفت شعر آویخته شده از کعبه، انجمن شعر یک ماهه‌ای هر سال برگزار می‌کردند، اما امروز کسی حال ندارد با شاعران جلسه برای مضمون‌پردازی بگذارد.

این کارشناس مذهبی گفت: زمان نزول این آیات، برخی از شاعران گفتند دست می‌کشیم، اما پیامبر به آنان فرمودند شعر شما تیری در قلب دشمنان است و شعر شما حکمت است. مهم‌ترین سلاح یک مداح، شعر است. اگر این شعر برگرفته از حکمت نباشد، شرایطی به پا می‌کند که جبران کردنش سخت است. معنای حکمت را بررسی کنید. در قرآن داریم که حکمت به کوثر یا همان خیر کثیر تعبیر شده است.

مداح جوان یزدی چرا گوشواره انداخت؟
وی افزود: این مداح جوان یزدی که از دنیا رفت، من جزو اولین نفراتی بودم که به او زنگ زدم. او گفت من در شعر شنیده بودم که قنبر حلقه به گوش می‌اندازد. به یزد رفتم و جویا شدم و دیدم همینقدر این فرد ساده است.

ماجرای سرودن دو نوحه معروف هیأت
میرزامحمدی گفت: برای شعر نوشتن نباید هرچه آمد را گفت و نوشت و رسانه‌ای کرد. بسیاری از بزرگان ما شعر می‌نوشتند و آن را پاره می‌کردند. آیت‌الله فاطمی‌نیا تعریف می‌کرد که شاعر شعر «گلی گم کرده‌ام می‌جویم او را» همشهری ما در تبریز بود. سراغ او رفته بود و ایشان می‌گفت من سر مرزعه بودم و توسلی کردم و این شعر آمد و اصلاً خبر نداشت که این شعر چند سال است خوانده می‌شود و می‌گفت آن را جایی ننوشتم. شعر «مکن ای صبح طلوع» که پدر آیت‌الله بهجت سروده است، هم همین‌طور. ایشان شعرش را در رود انداخته بود و اصلاً به کسی نداده بود. ببینید چه جایگاهی پیدا کرده است.

این شاعر آئینی گفت: قرآن چهار ویژگی هم برای شاعران ممدوح بیان کرده است. شاعر ممدوح ایمان دارد و اهل ذکر است و مورد حمله دشمن است.

وی تصریح کرد: پیامبر در جنگ احد بر وزن شعر و موسیقی عرب جاهلی شعر می‌سراید و امیرالمومنین می‌خواند. در جنگ احزاب امیرالمومنین بر وزن شعر جاهلی شعر می‌خواند. حضرت حمزه اشعاری دارد که ارباب لغت در برابرش زانو زده‌اند و برای تعریف برخی واژگان به اشعار او استناد کرده‌اند.

میرزامحمدی گفت: پیامبر بخشی از مسجد را در اختیار شاعران گذاشت تا جمع شوند و شعر بخوانند. براساس روایت ایشان در بیش از ۱۰۰ جلسه شعرخوانی حضور پیدا کردند و شعرها را گوش می‌دادند. ایشان به حصان فرمود: تا وقتی از خدا و ما دم می‌زنی، موید هستی. او اولین شاعر غدیر بود. همین حصان نان و نمک اهل بیت را به نان و نمک سقیفه فروخت و عاقبت به شر مُرد.

اهل بیت(ع)، مظلومِ ذلیل نبودند
این کارشناس مذهبی گفت: امام صادق(ع) در روایتی فرمود: به فرزندان خود شعر عبدی را بیاموزید. از این فرد فقط یک سند باقی مانده است.

وی افزود: اگر بناست مظلومیت اهل بیت را بگویید در شعر مقتل یا نوحه نباید فراموش کنید از خانواده‌ای می‌گویید که اشرف مخلوقات است و نباید آن‌ها را پایین بیاورید. اهل بیت، مظلومِ ذلیل نبودند، آن‌ها مظلومِ مقتدر بودند.

میرزامحمدی در پایان خاطرنشان کرد: ما در عربی نوحه نداریم و در عربی نوح به معنای نیائه و بکاء داریم. برخی از بزرگان مانند حاج علی انسانی می‌گویند جای نوحه باید بگوییم دم، اما در شکم نوحه، بکاء داریم. حتی نوحه را کار زنان تعریف کرده‌اند. نوحه باید دارای اشک باشد. از سوی دیگر نوحه آن است که با آن سینه بزنند. سینه‌زنی از مصادیق جزع است. سینه‌زنی روایت دارد و امام باقر(ع) می‌فرماید سینه‌زنی مصادق جزع و لطمه است. بنابراین چرا در سینه‌زنی مطالبی می‌خوانید که آن را دست بگیرند؟