درآمد نجومی باشگاه‎های مطرح دنیا از حق پخش تلویزیونی/ در فوتبال ایران حق با کیست؟ +جدول

سرویس ورزش حلقه وصل – با شروع لیگ برتر بازهم داستان قدیمی دعوای باشگاه ها و صداو سیما بر سر حق پخش تلویزیونی تکرار شده و این بار ظاهرا باشگاه ها خصوصا استقلال و پرسپولیس بیش از پیش مصِر به استیفای حق قانونی خود هستند و حتی در هفته اول حاضر به صحبت در نشست خبری در حضور دوربین های تلویزیونی نشدند!

با وجود این صداوسیما مدعی است در دو سال اخیر این پول را به حساب وزارت ورزش واریز کرده و قصوری از طرف آن ها شکل نگرفته است. در این بین وزارت ورزش هنوز موضع خاصی در این باره نگرفته تا کماکان این مشکل لاینحل بماند.

به همین بهانه به سراغ درآمد برخی باشگاه های معتبر رفته ایم تا ببینیم درآمد حاصله آن ها از این بخش چقدر بوده است؟ قبل از هر چیز باید گفت که حق پخش تلویزیونی بسته‌ای حقوقی است که صاحب و برگزارکننده‌ی آن رویداد از طریق فروش آن به شبکه‌های تلویزیونی به آنها اجازه پخش این رویداد را داده و در ازای دریافت مبلغ معینی درآمد کسب می‌کند. مشتریان فدراسیون‌ها و باشگاه‌ها در  بازار حق پخش، شبکه‌های تلویزیونی هستند. به طوری که این ارگان‌های ورزشی حقوق تلویزیونی مربوط به مسابقات تیم‌های خود را در این بازار به مزایده می‌گذارند و به بالاترین پیشنهاد می‌فروشند. شبکه‌هایی که بدون خریداری حقوق تلویزیونی رویداد، آن را پخش می‌کنند اقدام‌شان غیرقانونی بوده و صاحب آن رویداد و مسابقه، می‌تواند نزد مراجع قضایی از شبکه مذکور شکایت و خسارت دریافت کند.

در کشورهای پیشرو، حق پخش تلویزیونی بسته به سیاست‌های بازاریابی در فوتبال این کشورها، از ۳۰ تا ۶۰ درصد کل درآمدشان را تشکیل می‌دهد. فروش این حقوق در اروپا از دهه ۶۰ میلادی با محبوب‌تر و فراگیرتر شدن تلویزیون آغاز شد و سنگ بنای تجاری‌سازی فوتبال آغاز شد. در واقع از این لحاظ این برهه یک نقطه عطف در تاریخ ورزش به شمار می‌رود.

در این نیم قرن قیمت این «محصول» روندی افزایشی داشته است. به عنوان نمونه در بوندس‌لیگا طی تاریخ ۵۰ ساله‌اش ارزش حقوق تلویزیونی بیش از ۶۰۰  برابر شده و به فصلی ۶۲۸ میلیون یورو رسیده است. در حال حاضر حقوق پخش در پنج لیگ بزرگ اروپا (اسپانیا، آلمان، انگلیس، ایتالیا و فرانسه) در مجموع سالانه به ارزش پنج میلیارد یورو به فروش می‌رسد.

حقوق پخش تلویزیونی مسابقات در سه نوع فروخته می‌شود:  (۱) حقوق پخش زنده، (۲) حقوق پخش غیرزنده (زمان گذشته از ساعت این بازی‌ها در این نوع حقوق پخش عامل مهمی برای قیمت‌گذاری است) و (۳) حقوق پخش خلاصه و یا صحنه‌های مهم بازی (Highlights). شبکه‌های خبری که به عنوان مثال حقوق پخش نوع سوم را نخریده باشند، حتی گل‌های بازی‌ها را هم نمی‌توانند پخش کنند و تنها به نشان دادن چند عکس و یا حتی صرفاً درج نتایج اکتفا می‌کنند. (کاری که در برخی شبکه های معتبر مثل BBC هم صورت می گیرد). بدیهی است شبکه‌ای که حقوق پخش زنده را خریده باشد، حق پخش بازی‌ها به دو شکل دیگر را نیز دارد.

در ادامه گزارش به بررسی میزان درآمد تیم‌های برتر اروپایی در لیگ انگلیس، اسپانیا و ایتالیا پرداخته ایم:

درآمد ۱۵۳ میلیون پوندی منچسترسیتی در فصل گذشته

پاندمی کرونا ضربه‌ای مهلک به باشگاه‌های برتر فوتبال اروپا وارد کرد و لیگ برتر انگلیس نیز مستثنی از این قاعده نبود. همه‌گیری ویروس کرونا و عدم حضور تماشاگران باعث شد تا در بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ ، باشگاه‌های لیگ برتری تقریبا ۱.۴ میلیارد دلار آمریکا ضرر به ثبت رسانند که بیشترین میزان در تاریخ این رقابت محسوب می‌شود. آنها در فصل ۲۰۲۰_۲۰۱۹ که در اواسط آن پاندمی آغاز شد تنها ۲۸۱ میلیون دلار ضرر کردند. گزارش‌ها حاکی از این است که تماشاگران یک عامل کلیدی در درآمد باشگاه‌ها محسوب می‌شوند و باشگاه‌های بریتانیایی نزدیک به ۱۳ درصد کاهش درآمد به خاطر عدم حضور آنان به ثبت رساندند.

پیش از آغاز فصل ۲۰۲۲_۲۰۲۱، تمام ۲۰ باشگاه لیگ برتر انگلیس به اتفاق آراء توافق کردند که شراکت این رقابت با تلویزیون‌های پخش کننده تا پایان فصل ۲۰۲۵_۲۰۲۴ تمدید شود. دولت بریتانیا نیز برای حمایت از آنها این اجازه را داد تا این تیم‌ها بتوانند در سال‌های آتی درآمد خود را به شکل قابل توجهی افزایش دهند. طبق آمارها باشگاه‌های لیگ برتری در این فصل و فصول آتی می‌توانند درآمد خوبی را به جیب بزنند و آثار اقتصادی کرونا را تا حد خوبی برطرف سازند.

ارزش حق پخش لیگ برتر انگلیس نزدیک به ۶.۳ میلیارد دلار آمریکا تخمین زده شده و در بریتانیا ۴ شرکت اسکای اسپورت، بی‌تی‌اسپورت، آمازون پرایم و بی‌بی‌سی آنها را پخش خواهند کرد. البته پخش‌کننده‌های خارج از انگلیس نیز به شدت علاقه‌مند به پخش این رقابت هستند و طبق گزارش این سایت درآمد لیگ برتر از آنها نزدیک به ۴.۹۸ میلیارد دلار آمریکا تخمین زده شده است. جالب توجه است که ۳۶ پخش کننده در سراسر دنیا بازی‌های لیگ برتر انگلیس را به صورت زنده پخش می‌کنند.

از سپتامبر ۲۰۱۹ تا انتهای فصل گذشته لیورپول بیشترین طرفدار را در بین بینندگان تلویزیونی به ثبت رساند

طبق گزارش سایت Sportscriber در فصل ۲۰۲۰-۲۰۲۱ منچسترسیتی بیشترین سهم را در خصوص حق‌پخش از آن خود کرد و ۱۵۳ میلیون پوند را بدست آورد. منچستریونایتد که هنوز رونالدو را در اختیار نداشت، ۱۴۸ میلیون پوند بدست آورد و لیورپول با ۱۵۱ میلیون پوند، پول خوبی به جیب زد.

سایت businesswire نوشت که منچستریونایتد در ۹ ماه پایانی سال ۲۰۲۱ یعنی از ابتدای تابستان تا آخر دسامبر نزدیک به ۴۰۰ میلیون پوند سود بدست خواهد آورد که ۲۱۴.۹ میلیون پوند آن به خاطر حق پخش خواهد بود.آنها ۱۸۰ میلیون پوند از درآمد تجاری و تبلیغاتی بدست خواهند آورد و ۴.۸ میلیون پوند از حضور تماشاگران در روزهای بازی در اولدترافورد بدست خواهند آورد.

میزبان درآمد باشگاه‌های اسپانیایی از حق پخش در فصل گذشته

لالیگای اسپانیا مشابه لیگ برتر انگلیس نتوانسته کمپانی‌های بزرگ پخش کننده را به سمت خود آورد ولی شبکه آمریکایی ESPN امسال قراردادی به ارزش ۱.۴ میلیارد دلار با لالیگا امضا کرد تا این مسابقات را زنده پخش کند.طبق گزارش interestingfootball برای فصل ۲۰۲۱-۲۰۲۲ شبکه‌های تلفونیکا و مووی‌استار اسپانیا برای پخش لالیگا قراردادی ۳ ساله به ارزش ۱.۸۹ میلیارد یورو امضا کرده‌اند.

بارسلونا در فصل ۲۰۱۹-۲۰۲۰ توانست از حق پخش تلویزیونی خود و زمانی که مسی را در اختیار داشت، ۱۶۵ میلیون یورو درآمد بدست آورد. رئال مادرید نیز با ۱۵۶ میلیون یورو در رده دوم ایستاد و اتلتیکو مادرید ۱۲۴.۲ میلیون یورو به جیب زد.

دیل میل انگلیس گزارش داد که رئال مادرید در سال گذشته در تمامی مسابقات خود توانسته ۱۳۵ میلیون پوند درآمد حق پخش داشته باشد که این میزان در سال ۲۰۲۱ می‌تواند تا ۲۰ میلیون پوند افزایش یابد.

که در اسپانیا به دلیل یک فرمان سلطنتی از فصل ۲۰۱۶-۲۰۱۷ ، حقوق تلویزیون به صورت جمعی به لالیگا فروخته شده است. ۵۰ درصد از حق تلویزیونی به طور مساوی بین باشگاه‌ها توزیع می‌شود و نیم باقی مانده بر اساس نتایج ورزشی ۵ سال گذشته تخصیص می‌یابد. بارسلونا و رئال مادرید به طور مجموع ۲۰ درصد حق پخش لالیگا را از آن خود کردند.

این رسانه انگلیسی نوشت که این سیستم همچنان به نفع بارسلونا و رئال مادرید است ولی بندی وجود دارد که می گوید آنها نمی توانند کمتر از قبل درآمد داشته باشند اما رشد درآمد بالقوه آنها را محدود می کند. این نشانه‌ها وجود دارد که به تدریج لالیگا شروع به تعادل مجدد می کند. قبل از این حکم، بارسلونا و رئال مادرید می توانستند ۱۲ برابر کمترین سود را از حق پخش درآمد کسب کنند. این زوج تقریباً ۴۰ درصد از کل درآمد تلویزیون را به خود اختصاص دادند.

در فصل ۲۰-۲۰۱۹، رئال مادرید ۱۳۵ میلیون پوند و بارسلونا ۱۴۳ میلیون پوند از ۱.۶ میلیارد پوند به جیب زدند. این سهم کل درآمد پخش ۲۰ درصدی بود. به علاوه، بارسلونا، ۳.۵ برابر بیشتر از کم درآمدترین، مایورکا، دریافت کرد. مجموع پرداخت پول در لالیگا در فصل ۲۰-۲۰۱۹ ۱.۶ میلیارد پوند در مقایسه با ۲.۶ میلیارد در لیگ برتر بود.

دیلی میل نوشت که لیگ برتر انگلیس همچنین پول را در سراسر لیگ عادلانه‌تر تقسیم می‌کند زیرا در فصل گذشته لیورپول تنها ۱.۹ برابر بیشتر از باشگاه انتهایی، نوریچ سیتی دریافت کرد.

درآمد اینترمیلان کمتر از از شفیلدیونایتد انگلیس

اما در ایتالیا این میزان به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد. اینترمیلان در فصل گذشته طبق گزارش «فوتبال ایتالیا» نزدیک به ۶۵ میلیون یورو از حق پخش تلویزیونی به جیب زد. یوونتوس که روزهای ناکامی را با پیرلو داشت ولی با این حال رونالدو در ترکیبش بود، ۶۲.۷ میلیون یورو بدست آورد و میلان با زلاتان به سود ۵۷.۸ میلیون یورویی رسید.

فوتبال ایتالیا نوشت که این میزان نشان می‌دهد چقدر اختلاف بین سود تیم‌های لیگ برتری و سری‌آ وجود دارد. به نظر می‌رسد به دلیل عدم حضور تماشاگران اینترمیلان در سال گذشته توانسته نزدیک به ۱۰۰ میلیون یورو درآمد کسب کند در حالی که تیم قعرنشین انگلیس به درآمد ۱۰۵.۶ میلیون یورو رسید. یورگن کلوپ در مصاحبه‌ای به این موضوع طعنه زد که یک تیم ته جدولی انگلیس می‌تواند چند برابر یک تیم بوندس لیگایی به علت حق پخش پول به جیب بزند.

موضوع حق پخش و کمپانی‌های پخش کننده اکنون به یکی از اقتصادهای مهم در فوتبال بدل شده است و لیگ‌ها سعی دارند بیشترین میزان را از این موضوع بدست آورند. کمپانی‌های مثل آمازون وارد صحنه شده و می‌خواهد سرمایه‌گذاری جدی در پخش مسابقات فوتبال داشته باشد.