به گزارش حلقه وصل، جلسه نقد و بررسی کتاب «وقت محدود» در سالن عاشوری خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد. در این جلسه جواد کلاته عربی از نویسندگان حوزه دفاع مقدس و منتقد آثار این حوزه به همراه محسن باقری اصل، منتقد ادبی درباره کتاب یاد شده به ایراد سخن پرداختند. ضمن اینکه محسن روزی طلب نویسنده کتاب «وقت محدود» نیز پاسخگوی بعضی سوالات بود و درباره این کتاب صحبت کرد. از خانواده شهید کاظمی نیز دختر و خواهر وی در جلسه حضور داشتند و چند دقیقه‌ای پیرامون این شخصیت و کتاب صحبت کردند.
در ابتدای این جلسه میثم رشیدی مهرآبادی، مجری و دبیر جلسه ضمن ارائه توضیحاتی کوتاه به طرح این موضوع پرداخت که کتاب «وقت محدود» به تازگی رونمایی شده و توضیح داد که این اثر توسط انجمن پیشکسوتان سپاس منتشر شده است و برگزاری جلسه نقد به مخاطبان این کتاب کمک خواهد کرد تا انتخاب خوبی داشته باشند.
قرار بود کتاب «یادنامه» شهید کاظمی باشد
در ادامه محسن روزی طلب، نویسنده کتاب «وقت محدود» گفت: ۸ سال پیش در بهار سال ۱۳۹۳ پیشنهاد نگارش این کتاب به من داده شد و برای منابع مورد نیاز برای مصاحبه‌های این کتاب نیز یک لیست ۱۵ الی ۲۰ نفری به من داده شد. بعدها با پیشرفت کار این لیست به تعداد ۴۰ نفر رسید و صرفا مصاحبه‌های این کتاب مدت ۲ سال (۹۳-۹۴) به طول انجامید.
وی افزود: این کتاب به‌طور خاص به بخش چپ سپاه [اطلاعات سپاه] می‌پردازد و کسانی که برای این کتاب مصاحبه می‌کردند اشخاصی بودند که برای اولین‌بار و آخرین بار بود که جلوی یک ضبط صوت روشن (Recorder) –مصاحبه کننده- می‌نشستند. آنها می‌دانستند قرار است صحبت‌هایشان برخلاف همیشه که در یک محفل امنیتی انجام می‌شود، در یک فضای گسترده انتشار عام پیدا کند.
نویسنده کتاب «وقت محدود» ادامه داد: برای آماده شدن این کتاب با سردار عمار و دکتر ثابت (از مجموعه انجمن سپاس) صحبت کردم و قرار شد از یک لایه‌ای از زندگی شهید کاظمی بالاتر برویم و این کتاب یک «یادنامه» درباره این شخصیت باشد. بر همین اساس هم قرار شد درباره فعالیت سیاسی- امنیتی شهید بنویسیم.
روزی طلب در بخش دیگری گفت: تعبیری که من از کار برای کتاب دارم مشابه این مضمون است که در یک غار بزرگ و تاریک ما چراغ قوه‌ای داشتیم که به کمک آن فقط می‌توانستیم چند متر جلوی پای خودمان را روشن کنیم.
انتشار کتاب «وقت محدود» شجاعت می‌خواست
وی گفت: سرداران بزرگی مانند احمد متوسلیان و سردار سلیمانی و غیره که در جنگ و نبردهای بزرگ حضور داشتند با توجه به پیروزی‌هایی که به‌دست می‌آوردند القاب و عناوینی در خورشان می‌گرفتند. ولی به نظر می‌آید کسانی که پشت جبهه‌ها در جایی مانند اطلاعات سپاه حضور داشتند حق‌شان آن‌طور که باید ادا نشده است. شاید کسی مثل شهید کاظمی که ۲ گروه برانداز جمهوری اسلامی ایران را نابود کرده چنین القابی نگرفته است؛ برای همین از انجمن سپاس بابت ایجاد چنین فضایی تشکر می‌کنم.
نویسنده کتاب «وقت محدود» با بیان اینکه کار کتاب تا آماده شدن و انتشار آن سخت بوده است تاکید کرد: ۵ سال از مرحله شروع تا نهایی شدن این کتاب کارها طول کشید و بعد از آن نیز سه سال مرحله تحویل نهایی اثر تا انتشارش زمان برد؛ برای انتشار این کتاب یک همت و جسارت لازم بود تا چاپ شود.
وی با بیان اینکه شهادت می‌دهم از نسخه نهایی که برای چاپ تحویل دادم با آنچه چاپ شده نیز کلمه‌ای جا به جا نشده است و کلمه‌ای نیز به آن افزوده نشد و برای این کار سفارشی نشد که چگونه کار کنم، گفت: اخلاق من در نگارش این‌گونه است که همه چیز را در مرحله نگارش می‌نویسم و اگر قرار است چیزی کم و زیاد شود در پایان انجام می‌دهم.
وقت محدود بیشتر مهم است تا جذاب برای عموم!
در بخش دیگری جواد کلاته عربی، منتقد آثار حوزه فرهنگ مقاومت گفت: براساس یک تجربه کاری در حوزه آثار ادبیات پایداری به یک تقسیم‌بندی رسیده‌ام مبنی بر اینکه آثار این بخش براساس اهمیت و جذابیت طبقه بندی می‌شوند. احساس می‌کنم کارهای مختلف این حوزه به یکی از این دو نقطه نزدیک‌تر هستند یا اینکه گاهی در میانه قرار دارند. در مورد کتاب «وقت محدود» احساس می‌کنم به شدت به بخش اهمیت نزدیک است.
وی با بیان اینکه لازم است در مورد مطالعه کتاب‌ها –حوزه ادبیات پایداری- تربیت شویم و ارتقایی داشته باشیم ضمن اینکه کتاب خواندن را وسیله صرفا برای سرگرمی ندانست به طرح این موضوع پرداخت که کتاب «وقت محدود» به عنصر اهمیت آن نزدیک است و ادامه داد: کتاب بخشی از تاریخچه تشکیل اطلاعات در مملکت (پس از انقلاب) را شرح می‌دهد؛ البته این کتاب برشی از زندگی و زندگی‌نامه به معنای مرسوم آن برای شهید کاظمی نیست.
کلاته عربی همچنین گفت: انتظار داشتم در همه فصل‌ها با زندگی شهید نذیر (کاظمی) پیش برویم. این شخص جذب اطلاعات سپاه منطقه تهران می‌شود و در بخش اول اطلاعات خوبی درباره سپاه منطقه ۱۰ تهران وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه اولین خاطره جدی و جذابی که در کتاب وجود دارد مربوط به شخص «الماس» است که یک فرد نفوذی بود و بعدها دستگیر و اعدام شد، افزود: پاورقی‌های کتاب مهم و حتی از متن مهم‌تر هستند. معرفی چنین اشخاصی که نمی‌شناختیم مهم هستند.
این منتقد درباره افرادی که در کتاب از آنها یاد شده و امروز دارای پست‌ها و سمت‌های عالی هستند نیز این‌طور گفت: افراد در کتاب خوب معرفی می شوند و افرادی که امروز پست‌هایی دارند. همچنین در کتاب راجع به شکل گیری بخش‌های مختلف سپاه خوب صحبت شده است.
وی گفت: در کتاب تکرار و تعدد روایت‌ها در مورد یک موضوع دیده می‌شود. این تعدد مخاطب را اذیت می‌کند.
«بچه آمریکایی»؛ اصطلاحی جالب در کتاب
کلاته عربی در پاسخ به سوال رشیدی مبنی بر اینکه آیا این تکرارها برای راستی آزمایی بوده‌اند ضمن توضیح این موضوع که راستی آزمایی باید در مرحله تحقیق صورت گیرد، درباره فصل‌های مختلف کتاب گفت: فصل‌های کتاب می‌توانست اسامی هنری داشته باشد. اصطلاح «بچه آمریکایی» که در کتاب وجود دارد می‌توانست به‌کار گرفته شود.
این منتقد آثار حوزه فرهنگ مقاومت گفت: از زبان راویان کتاب تاثیر آغاز جنگ بر سازمان اطلاعاتی و امنیتی شکل گرفته در آن مقطع دیده نمی‌شود. اقدامات گروهک‌های ضد انقلاب نیز با شروع جنگ در کتاب دیده نمی‌شود، اینکه با شروع جنگ چه واکنشی داشتند آیا فعالیت‌شان افزایش پیدا کرد.
وی با بیان اینکه با پایان مطالعه فصل اول کتاب به چند نکته رسیدم خاطر نشان کرد: احساس می‌کنم که روزی طلب در این کتاب امانت‌دار بوده اما این وضع می‌توانست تعدیل شود و نویسنده به عنوان مسئول کنار هم قرار دادن روایت‌ها می‌توانست جور دیگری عمل کند.
کلاته عربی با بیان اینکه کتاب از نظر محتوایی در ژانر تاریخ شفاهی قرار می‌گیرد چرا که نگاه تاریخی دارد ادامه داد:احساس کردم که می‌شد درباره نحوه استفاده از نقل قول‌ها تجدید نظر کرد. نقل قول‌ها می‌توانست هدفمندتر باشند. در وقت محدود این نقل قول‌ها هدفمند نیست و هر نقل قول «کشولی» از اطلاعات مختلف است.
پر رنگ بودن جنبه رئالیستی کتاب
محسن باقری اصل، منتقد ادبی دیگر سخنران این جلسه ضمن تاکید بر این نکته که کتاب «وقت محدود» جنبه رئالیستی دارد و در دام رمانتیک بودن نیفتاده است گفت: نویسنده و راوی [راویان] در کتاب دو آتیشه نیستند. کتاب یک‌طرفه نزد قاضی نمی‌رود که در اینجا قاضی همان مخاطب اثر است.
وی با بیان اینکه نویسنده کتاب هوش و ذکاوت دارد گفت: او تلاش کرده به شکل هوشمندانه و عالمانه خرده روایت‌هایی را کنار هم قرار دهد تا با چینش آنها شخصیت اصلی کتاب [شهید کاظمی] شناخته شود.
باقری اصل تاکید کرد: در کتاب «وقت محدود» با پژوهشی ماجرا محور مواجه هستیم. نویسنده حد خودش را می‌شناسد و یک کتاب تیپیکال و کلیشه‌ای نیست. حب و بغض هم نویسنده ندارد. او درباره گروه‌های مختلف توده و پیکار با صفت‌های بدی آنها را خطاب نکرده است. برای همین مخاطب با کتاب احساس همدلی بیشتری پیدا می‌کند؛ نثر این کتاب برخلاف آثاری که جنبه اطلاعاتی- امنیتی دارند یک نثر هیجان‌زده، شتاب‌زده و یا ندید و بدید نیست.
وی با بیان اینکه کتاب به شکلی نوشته شده که حتی گروه‌های ضد انقلاب در کشورهای مختلف می‌توانند آن را مطالعه کنند و نسبت به آن واکنشی نشان دهند در ادامه گفت: احساس همدلی هم که مخاطب با کتاب پیدا می‌کند به دلیل زبان ساده‌ای است که نویسنده کتاب انتخاب کرده و این احساس اتفاق می‌افتد. در کتاب با فضای پر نشاطی مواجه هستیم که برخلاف فضایی است که در دانشگاه‌های امروز وجود دارد. مخاطب کتاب هم می‌توانند دانشجویان و افرادی باشد که قصد دارند کار تشکیلاتی انجام دهند.
توصیه به تشکل‌های دانشجویی: کتاب را بخرید
باقری اصل ضمن پیشنهاد به همه کسانی که قصد دارند کار تشکیلاتی انجام دهند مبنی بر اینکه کتاب را تهیه و ترویج کنند گفت: افراد تشکلی این کتاب را بخواننند تا بدانند این الگوی شخصیت شهید نذیر [شهید کاظمی] چه کارهایی انجام داد.
وی در بخش دیگری ضمن تشبیه کتاب به بازی «مافیا» که در فضای جامعه امروز و خانواده‌ها زیاد مورد استقبال است گفت: همانند آن بازی در این کتاب هم با عنصر سیاسی، اطلاعاتی و... برای شناخت دست حریفان مواجه هستیم. این کتاب مفهوم، مسموع و بسیار جذاب است. بخش سوم کتاب نیز جذاب است؛ البته کتاب یک بخش زندگی‌نامه چند صفحه‌ای دارد که پیشنهاد می‌کنم برای چاپ‌های بعدی این بخش را در بیاورید و بیرون بریزید!
باقری اصل درباره این بخش گفت: انگار قصد دست اندرکاران تهیه کتاب «وقت محدود» این بوده تا در این بخش ثابت کنند شهید کاظمی فرد متدینی بوده در حالی که با مطالعه بخش‌های دیگر کتاب چنین چیزی برداشت می‌شود.
روایت‌های شهید کاظمی در کتاب کم هستند...
کلاته عربی در واکنش به صحبت‌های باقری اصل درباره جذاب توصیف کردن کتاب «وقت محدود» گفت: وقتی درباره جذابیت اثر برای مخاطب عام صحبت می‌شود منظورم جذابیت‌هایی همچون تصویر و عددی [اشاره به شکل و فرم اثر و جذابیت‌های این چنین به‌طور کلی] است؛ وقتی صحبت از جذابیت می‌شود، منظور جذابیت برای اهلش.
وی با بیان اینکه روزی طلب می‌توانست با این کتاب بیشتر به شخصیت شهید نذیر [شهید کاظمی] توجه کند گفت: انتظار داشتم روایت شهید نذیر بیشتر در این کتاب قرار بگیرد.
این منتقد آثار حوزه فرهنگ مقاومت همچنین گفت: برخلاف صحبت آقای باقری اصل، فصل سه کتاب را اصلا جذاب ندیدم و اتفاقا نقطه ضعف کتاب است. در این فصل روایتی از شهید نذیر نداریم. قصه‌ها در این کتاب برای شخصیت شهید نذیر شکل نگرفته بلکه در مورد سازمان‌ها [گروه‌های ضد انقلاب دهه ۶۰] شکل گرفته‌اند. شاید نویسنده به دلیل حجم روایت‌ها درباره سازمان‌ها اغوا شده و آنها را کار کرده است. فصل سوم کتاب انسجام روایت در مورد شهید نذیر را از بین برده است.
باقری اصل در واکنش به این صحبت‌های کلاته عربی گفت: زیر تیتر کتاب [روایت زندگی امنیتی شهید سید کاظم کاظمی] اشتباه است. شاید برای جذابیت بازار این عنوان انتخاب شده اما کتاب علاوه بر اینکه در مورد شخصیت شهید کاظمی که اتفاقا شخصیت مهمی است کار کرده بلکه کار مهم‌تری انجام داده و روند روایت اطلاعات سپاه بخش چپ را مطرح کرده است.
کلاته عربی در جمع‌بندی صحبت‌های پیشین خود گفت: جذابیتی که برای کتاب «وقت محدود» قائل هستیم معطوف به وجه اهمیت اثر است. نه قصه و موارد این چنین که این جای پرداخت بیشتری دارد. دوست داشتم در این کتاب خاطره مفصلی از شخصیت شهید نذیر را ببینیم که جای آن خالی است.
«وقت محدود» یک سبک تازه دارد
جواد کامور بخشایش از نویسندگان حوزه فرهنگ مقاومت نیز در جلسه نقد و بررسی کتاب «وقت محدود» حضور داشت او ضمن با اهمیت خواندن برگزاری چنین جلسه‌ای و درس آموز بودن چنین محفل‌هایی گفت: چند سال پیش خانمی از کالیفرنیا پیش من آمد و او نحوه شکل گیری نظام‌ها بعد از وقوع انقلاب را مورد مطالعه قرار می‌داد. به طور خاص درباره سپاه پاسداران می‌خواست کار کند. اینکه در آمریکا کسانی هستند که در مورد تشکیل نظام‌ها بعد از انقلاب کار می‌کنند و می‌خواهند الگو بگیرند برایم جالب بود.
وی افزود: وقتی که اولین‌گام‌ها برای کتاب «وقت محدود» توسط آقای روزی طلب برداشته شد احساس خوشحالی کردم چرا که می‌بینم کسانی هستند که از خارج می‌آیند و با هدف الگوسازی تشکیل نظام‌ها کارها ما را مطالعه می‌کنند اما ما هنوز کاری نکرده‌ایم!
کامور بخشایش درباره شخصیت شهید کاظمی گفت: این شهید در آن زمان مقابل حزبی که چندین سال سابقه فعالیت داشت ایستادگی کرد درحالی که خودش یک دانشجو بود. این کارهایی که او کرد می‌تواند برای الگوسازی نسل‌های امروز و آینده ما استفاده شوند.
در بخش دیگری کامور بخشایش گفت: به نظرم در این کتاب سبک تازه‌ای از تاریخ شفاهی شکل گرفته و روزی طلب یک ساختار شکنی کرده است؛ پشت پرده شکل گیری کتاب سرشار از مطالبی است که جذابیت دارد.
شهید کاظمی پدر معنوی نیروی قدس سپاه
در بخش دیگری روزی طلب، نویسنده کتاب «وقت محدود» گفت: نقطه‌ای که می‌خواستم در این کتاب بگذارم مربوط به حیات سیاسی و امنیتی زندگی شهید کاظمی است.
وی با توضیحاتی درباره تشکیل واحد اطلاعات سپاه از افرادی که آن زمان دانشجو بودند یا از گروه‌های مجاهدین انقلاب می‌آمدند به طرح این موضوع پرداخت که دانشجویان بیشتر جذب کارهای عملیاتی می‌شدند و افراد مجاهدین انقلاب به سمت فعالیت‌های ستادی می‌رفتند و ادامه داد: برای عنوان کتاب اصطلاح «یاد نامه» را بیشتر می‌پسندم که منجر به نگارش بخش‌هایی از تاریخ اطلاعات سپاه شده است.
وی گفت: شهید کاظمی نقش مهمی در تاسیس اطلاعات سپاه دوره دوم دارد و یکی از ثمرات این فعالیت تشکیل نیروی قدس سپاه پاسداران است. به عبارتی می‌توان شهید کاظمی را پدر معنوی نیروی سپاه قدس دانست.
نویسنده کتاب «وقت محدود» با اشاره به اینکه در یک مقطع معاون بخش مرکز اسناد انقلاب اسلامی بوده و در آن زمان اسناد دست اولی از بازجویی‌های شخصی شهید کاظمی با سران گروه پیکار را مطالعه کرده ضمن ابراز امیدواری برای چاپ و انتشار کتابی از این بازجویی‌ها با سران گروه پیکار به طرح این موضوع پرداخت که این کار نقطه شروع تحقیق برای اطلاعات سپاه بود و به کارهای دیگری منجر شد که از جمله آنها حضورش به عنوان فیلم‌های سینمایی ماجرای نیم‌روز یک و دو بوده است.
روزی طلب تاکید کرد: با چاپ و انتشار کتاب «وقت محدود» یک کارگاه‌هایی هم برای علاقمندان این حوزه تشکیل شده است.
نقد دختر شهید بر کتاب «وقت محدود»
دختر شهید کاظمی نیز در سخنان کوتاهی ضمن تشکر از دست‌اندرکاران این کتاب گفت: من و جوانانی که این کتاب را می‌خوانیم درباره شرایط دهه شصت و گروه‌هایی که وجود داشته‌اند اطلاعات زیادی نداریم. دوست داشتم در این کتاب درباره گروه‌های چپ و پیکار توضیحاتی داده شود تا زبان کتاب سنگین نباشد.
خواهر شهید کاظمی یکی از حاضران در این نشست بود که در بخشی از نشست طی سخنان کوتاهی درباره اینکه برادرش موفق شد واحد اطلاعات سپاه را تشکیل بدهد گفت: شهید کاظمی در زندگی کارهایش را با هشیاری انجام می‌داد، حتی در دوران پیش از انقلاب نیز ساواک نتوانست از او سرنخ بگیرد با اینکه به قم سفر می‌کرد و اعلامیه‌های امام خمینی (ره) را تهیه و پخش می‌کرد.
وی افزود: بر این باور هستم که کارهایی که شهید کاظمی درباره چپ سپاه انجام داد یک کار خدایی بود.