پاس «گل» به قلیان

دود، همراه زندگی بسیاری از ایرانیان شده است.بخشی از این دود مربوط به آلودگی هوا در شهرهاست، اما بخش دیگری که سوژه این گزارش است مربوط به همان دودی است که برای استنشاق آن هزینه‌های گزافی پرداخت می‌شود.

به گزارش حلقه وصل، نکته‌ای که موجب شده شیوع استفاده از دخانیات و به‌خصوص قلیان در بین جوانان روزبه‌روز بیشتر شود. نکته‌ای که برخی کارشناسان علت آن‌را نبود تفریحات مناسب برای این قشر از جامعه می‌دانند. به تازگی اما خبری در رسانه‌ها منتشر شده که گفته می‌شود در برخی قهوه‌خانه‌ها در توتون قلیان‌ها موادمخدر گل می‌ریزند تا سبب جذب مشتری بیشتری شود.

البته پیش‌تر نیز اخباری مبنی بر سرو نوشیدنی‌های الکلی، فروش قرص‌های اعتیادآور و موادمخدر در قهوه‌خانه‌ها نیز به گوش رسیده بود. با این حال عابدی عضو کمیسیون تلفیق به «صبح‌نو» می‌گوید تلاش‌ها برای افزایش مالیات بر دخانیات بی‌فایده بوده است!

مصرف قلیان، به دلایل متفاوتی در سال‌های اخیر شیوع زیادی داشته است و پسران جوان، یکی از عمده‌ترین مصرف‌کنندگان آن به شمار می‌آیند. بنا بر گزارش سازمان‌های بین‌المللی مرتبط با بهداشت، هر ساله بیش‌از هفت میلیون مرگ بر اثر مصرف دخانیات و همجواری با افراد مصرف‌کننده مواد دخانی در جهان اتفاق می‌افتد. این ارقام در کشورهای در حال‌توسعه خاورمیانه به‌ویژه ایران از اهمیت بیشتری برخوردار است.

طبق نتایج مطالعات انجام شده در خصوص وضعیت استعمال تجربه نخستین مصرف سیگار در سن ۱۰ سالگی در سال‌های اخیر از ۶/۱۷ به ۱/۳۶ درصد افزایش پیدا کرد که بیشتر در گروه پسران و از ۱/۱۵ به ۷/۴۰ درصد رسیده و بدیهی است خطر پایین رفتن سن شروع مصرف سیگار و قلیان در نوجوانان تهدیدی جدی برای سلامت نسل آینده خواهد بود.

همین چند روز پیش بود که رییس شبکه ملی پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر اعلام کرد: «۳۵ تا ۴۰ درصد دانشجویان کشور تجربه مصرف قلیان را دارند و مصرف این ماده دخانی در دختران دانشجو ۱۰ برابر افزایش یافته است. ۲۰ تا ۲۵ درصد دانش آموزان دبیرستانی در کشور نیز تجربه مصرف قلیان را دارند و مصرف دخانیات در نسل جوان ما سرسام آور افزایش می‌یابد.»

تاکنون پزشکان زیادی درباره مضرات دخانیاتی نظیر سیگار و قلیان گفته‌اند اما با این وجود هر روز شاهد شیوع بیشتر مصرف مواد دخانی در بین جوان‌ها هستیم. طبق آخرین آمار از سوی دخانیات، در حال حاضر شاهد افزایش شیوع مصرف قلیان در رده‌های سنی ۱۸ تا ۲۹ سال هستیم، ضمن اینکه تمایل قشر تحصیلکرده و خانم‌ها نیز به مصرف قلیان بیشتر شده است.

متأسفانه شیوع مصرف قلیان در کشور به عدم آگاهی و وجود باور غلط افراد مبنی بر کم ضرر بودن قلیان برمی‌گردد؛ همچنین مصرف مواد دخانی ریشه اجتماعی دارد. چرا که بسیاری از خانواده‌ها تصور می‌کنند قلیان کشیدن فرزندانشان کار قبیحی نیست و حتی در مواردی به صورت خانوادگی مصرف می‌کنند، بنابراین یکی از مسائلی که باید در پیشگیری از این معضل مورد توجه قرار گیرد، آموزش و اطلاع‌رسانی است. بدیهی است هنگامی که بستر برای مصرف قلیان در قهوه‌خانه‌ها مهیاست، جوانان و نوجوانان هم به رفتن به این مکان‌ها رغبت می‌کنند و متأسفانه قانون جلوگیری و ممنوعیت استفاده از دخانیات در اماکن عمومی خیلی کم اجرا شده و معمولاً سلیقه‌ای عمل می‌شود.

این موضوع تا جایی جدی شده است که علما نیز نسبت به آن واکنش نشان دادند. آیت‌الله علوی گرگانی از جمله فقهایی است که نسبت به نگاه درآمدی دولت به مسأله دخانیات انتقادات شدید دارند. علوی گرگانی گفته است: «متأسفانه دولت به مسأله سیگار و دخانیات به‌عنوان یک منبع درآمدی نگاه کرده و حاضر نیست از منافع اقتصادی حاصل از آن دست بردارد. نباید اجازه عادی‌سازی اقدام اشتباه استعمال قلیان در قهوه‌خانه‌ها را داد اما مسأله مهمی که در این مقوله مطرح است، فرهنگسازی و آگاهی‌بخشی عمومی مردم از خطرات و مضرات این بلای خانمان‌سوز است.»

شراکت دودی

اخیراً اخباری در سایت‌ها منتشر شده که می‌گوید در برخی قهوه‌خانه‌ها برای جذب مشتری بیشتر در توتون قلیان‌های‌شان «گل» می‌ریزند! دکتر ایرج خسرونیا، رییس انجمن پزشکان و از متخصصان داخلی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه «صبح‌نو» گفت: متأسفانه این روزها جوانان ما به‌دنبال یک تفریح و تحول می‌گردند و هنگامی که تفریح دیگری را پیدا نمی‌کنند به سمت مواد مخدر و دخانیات سوق پیدا می‌کنند و متأسفانه وسائل ارتباط جمعی هم تاکنون کمک زیادی به آشنایی جوانان با این مواد نکرده است، به همین دلیل جوانان نیز بدون آگاهی لازم به این سمت کشیده می‌شوند.

رییس انجمن پزشکان و متخصصان داخلی ایران ادامه داد: «نوجوانان دبیرستانی بسیاری هستند که اگر جیب آن‌ها را بگردیم یا از او سؤال کنیم حتماً سیگار را امتحان کرده است. در این خصوص می‌بایست برنامه روزمره یک نوجوان را جوری تنظیم کرد که به تفریحاتش برسد، سینما برود، استخر برود و ورزش کند تا کمتر به این سمت کشیده شود؛ اما هنگامی که تفریحات یک نوجوان و جوان را محدود کنیم طبیعی است که سمت دخانیات و مصرف مواد مخدر کشیده شود.»

خسرونیا ادامه داد: «تعداد جوانان و نوجوانان ما که به دخانیات و مواد مخدر روی آورده‌اند روزبه‌روز بیشتر می‌شود. به خصوص مصرف گل که شنیده می‌شود مصرف آن شیوع بسیار زیادی پیدا کرده است و حتی آمار مصرف آن از دیگر مواد مخدر هم بیشتر شده است، چرا که هم در دسترس است و قیمت پایینی دارد. بسیاری از افراد نیز چون گمان می‌کنند این مواد اعتیاد آور و مضر نیست به استعمال آن روی می‌آورند و این موضوع صرفاً به جوانان ایران ختم نمی‌شود و در سال‌های اخیر در بین تمام جوانان دنیا شیوع بسیاری داشته است.»

این متخصص در خصوص عوارض مصرف گل گفت: «مصرف این مخدر، هوش و حافظه را کم می‌کنند و به تدریج سبب اختلال حواس می‌شود و دچار فراموشی و آلزایمر زودهنگام می‌شود. عصبانی و پرخاشگر نیز می‌شود و در نهایت توهم‌زاست. متأسفانه اخیراً شنیده شده در برخی از قهوه‌خانه‌ها ماده مخدر گل را به توتون قلیان‌های‌شان اضافه می‌کنند تا جذب مشتری زیادتری داشته باشند.

اما محسن نظری، رییس اتحادیه قهوه‌خانه‌داران و سفره‌خانه‌داران سنتی تهران در این خصوص می‌گوید: «نه تنها در حال حاضر نظارت لازم روی قهوه‌خانه‌ها و مواد مصرفی قلیان‌ها صورت می‌گیرد بلکه درپی تفاهم صورت گرفته در حال تولید توتون‌های بی‌ضرر و حتی خوراکی هستیم که می‌تواند مضرات فعلی قلیان را به شدت کاهش دهد.

البته تولید محصول نهایی این توتون‌ها بستگی به مساعدت انجام شده از سوی مقامات دارد تا با سرمایه‌گذاری لازم عملاً بخش مضر قلیان را از این محصول حذف کنیم که به نظر می‌رسد این از جمله راه‌حل‌های مفیدی باشد که به جای پاک کردن صورت مسأله تبعات آن را خواهد کاست.» اکنون قلیان و قهوه‌خانه‌ها از جمله اصنافی هستند که قدمت آن‌ها در کشور به چند صد سال می‌رسد و نمی‌توان به راحتی آن را از لیست اصناف
حذف کرد.

تظلم‌خواهی اتحادیه صنف مربوطه

رییس اتحادیه قهوه‌خانه‌داران و سفره‌خانه‌داران سنتی تهران می‌گوید: «در حال حاضر در تهران حدود ۶هزار واحد صنفی زیر نظر این اتحادیه فعالیت می‌کنند که مجموعاً ۳۵ هزار نفر سرپرست خانوار در آن‌ها مشغول به کار هستند و در صورتی که بدون در نظر گرفتن هیچ‌گونه جایگزینی اقدام به حذف قلیان و تعطیلی محل‌های عرضه صورت بگیرد، جدای از برخی مشکلات اجتماعی که می‌تواند در پی این تصمیم رخ دهد، در اولین قدم این تعداد نفر از کار بیکار خواهند شد.»

بنا بر اعتقاد نظری، تبعات اجتماعی حذف قلیان از واحدهای تحت نظر اتحادیه، خطرناک است. او می‌گوید: «پیش از این قانون ممنوعیت عرضه قلیان در کافه‌ها و رستوران‌ها و واحدهای بدون جواز مطرح شده بود که اتحادیه به این قوانین پایبند بوده و طبق آن عمل کرد اما در حالی این روزها صحبت از جمع‌آوری قلیان‌ها از قهوه‌خانه‌ها می‌شود که جایگزینی برای آن در نظر نگرفته‌اند.

باید با تدبیر مناسب می‌توان از مشکل بیکاری ناشی از این قانون جلوگیری کرد، چرا که با توجه به اینکه سرانه ایجاد شغل برای هر نفر نزدیک به ۱۰۰ میلیون تومان است، اگر طرح‌هایی از این قبیل به درستی اجرا نشود فقط در همین یک مورد باعث خواهد شد دولت مجبور شود ۳,۵۰۰ میلیارد تومان خرج ایجاد اشتغال برای افراد بیکار شده این صنف بکند و همچنین سرمایه‌های به‌کار گرفته شده در قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌ها نیز عملاً به باد برود.»

گفتنی است، از آنجا که قلیان در فرهنگ بخشی از جامعه ما به‌طور پررنگ وجود دارد، اگر عرضه آن از جانب اتحادیه‌ای که به شکل مجوزدار می‌تواند واحدها را کنترل کند، صورت نگیرد، شاهد ظهور و بروز واحدهای زیرزمینی عرضه قلیان خواهیم بود که نه تنها نظارتی بر آن نیست بلکه دیگر حتی نمی‌توان مطمئن بود که به جز قلیان چه مواد یا نوشیدنی‌های دیگری در آن‌ها عرضه می‌شود و حتی هیچ تضمینی بابت رعایت مسائل اخلاقی در این فضاها وجود نخواهد داشت. دقیقاً همان اتقافی که این روزها در حال رخ دادن است. اضافه کردن گل به توتون قلیان، سرو نوشیدنی‌های الکلی، فروش انواع قرص اعتیادآور از جمله اتفاقاتی است که امروزه در بسیاری از قهوه‌خانه‌ها در حال رخ دادن است.

در یکی، دوسال اخیر بسیاری از استان‌هایی که پیش از این اقدام به حذف قلیان به‌طور کامل کرده‌اند اما گزارش‌هایی منتشر شده از استان‌های اصفهان و مشهد، قم شده که با وجود اینکه قهوه‌خانه‌ها را تعطیل کردند اما به شدت واحدهای غیرقانونی و زیرزمینی عرضه قلیان رواج پیدا کرده است و اکنون به جای نظارت‌های سازمان‌یافته از واحدهای اتحادیه‌ای باید به شکل کمیسیون قضایی به‌دنبال فضاهای غیرقانونی بگردند. این هم معضلی است که می‌بایست قبل از هر اقدامی به آن پرداخت.

هزینه‌های تفریحات سالم و ناسالم

حال می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین عوامل تمایل جوانان و نوجوانان به مصرف سیگار و قلیان در دسترس بودن و قیمت بسیار پایین این دخانیات است. به‌طور مثال در شهر تهران در قهوه‌خانه‌های مرکز در حوالی میدان ولیعصر هر قلیان حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان سرو می‌شود و در قهوه‌خانه‌های غرب تهران نیز هم رنج قیمت است.

اما کمی که به سمت شمال شهر تهران برویم قیمت هر سرو قلیان تا چهل هزار تومان نیز می‌رسد. البته در سفره‌خانه‌ها هر قلیان حدود ۳۵ تا ۴۵ و هر وعده قلیان میوه‌ای حدود ۶۰ هزار تومان سرو می‌شود، اما به‌طور کلی قیمت قلیان یا سیگار در مقایسه با دیگر تفریحات بسیار پایین‌تر است.

به‌طور مثال قیمت بلیت استخر در سانس‌های یک و نیمه در مرکز شهر حدود ۵۰ تا ۷۰ هزار تومان و در میدان ولیعصر هر سانس استخر تا ۱۶۰ هزار تومان نیز قیمت دارد. تفریحات دیگری نظیر بولینگ، پینت بال، سینما و تئاتر نیز هر کدام قیمتی بالاتر از سرو هر وعده قلیان دارند، پس بدیهی است که تعداد زیادی از نوجوانان و جوانان به دلیل عدم دسترسی به این تفریحات، به این سمت روی بیاورند.

مالیات بر دخانیات تنها راه نجات!

برخی کارشناسان بر این باورند که افزایش مالیات بر نرخ دخانیات می‌تواند تا حدود زیادی در شیوع مصرف آن در میان جوانان و نوجوانان نقش بازدارندگی را ایفا کند. دکتر حیدرعلی عابدی، عضو کمیسیون تلفیق بودجه ۹۸ در مجلس در این خصوص به «صبح‌نو» می‌گوید: «تا این لحظه نتوانسته‌ایم برای افزایش نرخ مالیات بر دخانیات در سال آینده به توافق برسیم.

چرا که برخی بر این باورند که مالیات بر دخانیات سبب افزایش قاچاق در این زمینه می‌شود اما در شرایط فعلی افزایش مالیات مهم‌ترین راهکار کاهش مصرف دخانیات در جامعه است.»

نماینده مردم اصفهان ادامه داد: «اعضای کمیسیون بهداشت در کمیسیون تلفیق نهایت تلاش خود را برای افزایش عوارض بر دخانیات به کار می‌برند اما پیشنهاد افزایش مالیات بر دخانیات در کمیسیون تلفیق مبنی بر اینکه به هر نخ سیگار خارجی ۷۰ ریال، داخلی ۲۵ ریال و برند خارجی تولید داخل ۴۰ ریال اضافه شود مورد موافقت کمیسیون قرار نگرفت.

به هرحال تا این لحظه مکانیسم مالیات بر سیگار تغییر نکرده است و طبق آنچه در برنامه ششم مطرح شده، در حال اجراست.» عابدی اظهار کرد: «نقش افزایش عوارض دخانیات را در کاهش مصرف بسیار جدی است و در حال حاضر بهترین راهکار کاهش مصرف و پیشگیری از بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات افزایش عوارض دخانیات است.»

به گفته عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، آموزش‌ها برای پیشگیری از مصرف دخانیات باید از مدارس آغاز شود. عابدی معتقد است می‌بایست برای فروش دخانیات سختگیری‌هایی اعمال شود و برنامه اخذ مالیات در قلیان سراها وضع و اعمال شود.

عابدی با اشاره اینکه تفریحات برای جوانان بسیار اندک است، گفت: «نیاز است برای پیشگیری از روی آوردن جوان به سمت تفریحات ناسالم و دخانیات زمینه ایجاد تفریحات سالم برای آن‌ها مهیا شده و به اشتغال جوانان نیز توجه بیشتری شود.»

منبع: صبح نو