گروه زندگی -نفیسه خانلری: گرچه حضرت فاطمه معصومه(س) در سفر پرفراز و نشیب خود به وصال برادر نرسیدند اما با آن سفر تاریخی، درس های بسیاری را برای شیعیان و بویژه دختران ما به یادگار گذاشتند. متاسفانه اطلاعاتی چندانی از سبک زندگی این بانوی بزرگوار دردست نیست اما همان محدود روایاتی که دروصف حضرت فاطمه معصومه(س) وجود دارد، بیانگر صفات ارزشمندی است. از پاکی و عصمت گرفته تا شجاعت و ذکاوت و القابی چون طاهره و رضیه و مرضیه که همگی نشان از مقام والای آن حضرت دارد و می تواند الگوی ارزشمندی برای دختران ما باشد. بانویی که گفته می شود دارای زیارت ماثور(زیارت نامه ای که توسط معصومین نوشته شده) بوده و از مقام شفاعت برخوردار هستند. همزمان با ولادت این بانوی گرانقدر به سراغ دکتر «کریم دولتی» کارشناس علوم قرآنی و حدیث رفته ایم تا فراتر از تمام تبریکات و هدایای مادی برای دخترانمان، بتوانیم کمی بیشتر با سبک زندگی و شخصیت آن حضرت آشنا شده و هدیه ای معنوی را به آن ها ارائه دهیم.
دکتر «کریم دولتی» کارشناس علوم قرآنی و حدیث
تربیت درآغوش برادری همه چیز تمام
برای حضرت معصومه(س) خانواده مفهوم و اهمیت خاصی داشت، زیرا بنابر نقل های موجود آن حضرت از سن 2 سالگی به سبب زندانی شدن امام موسی کاظم(ع)، جدایی از پدر را تجربه کردند و به آغوش امن برادری همچون علی بن موسی الرضا(ع) پناه بردند و تحت تربیت این امام بزرگوار پرورش پیدا کردند. وابستگی و تعهد حضرت معصومه(س) به برادرشان درحدی بود که بعد از سفر امام رضا(ع)، مدت زیادی دوری ایشان را تاب نیاوردند و راهی ایران شدند.
دکتر دولتی با گذری به دوران کودکی حضرت معصومه(س) توضیح می دهد:« امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) با فاصله سنی قابل توجه اما از یک مادر بودند و وقتی که امام کاظم زندانی شدند و مدتی طولانی در زندان بودند، حضرت معصومه(س) تحت تربیت و سرپرستی امام رضا(ع) بزرگ شدند که این مساله نقطه آغازین شکل گیری شخصیت و سبک زندگی آن حضرت است. به واقع حضرت معصومه(س) علاوه بر شخصیت ولایی که از پدر بزرگوار و مادر محترم خود به ارث برده بودند، شخصیتشان با تربیت رضوی شکل گرفت و تقریبا 21 سال با امام رضا و تاثیرپذیری از ایشان زندگی کردند که این مساله به خودی خود نشان از شکل گیری شخصیتی والا در وجود حضرت معصومه(س) دارد. بانویی که پای برادر خود ایستادند و بعد از یک سال دوری برادرشان راهی را رفتند که برادرشان رفته بودند.»
سفری جسورانه درپی اشتیاق و تعهد خواهرانه
حضرت معصومه(س)، آنقدر دلتنگ و مشتاق دیدار برادرشان بودند که بعد از یکسال جدایی از امام رضا(ع)، راه سفر درپیش گرفتند و راهی ایران شدند. سفری که البته علاوه بر دیدار برادر، اهداف دیگری را نیز شامل می شد. دکتر دولتی می گوید:« آن حضرت یکسال بعد از امام رضا(ع) یعنی در سال 201 قمری به شوق دیدار برادرشان، مدینه را رها کرده و با شجاعت و جسارت هرچه تمام به ایران می آیند. ایشان علاوه بر شوق دیدار برادر، تعهدی به امام رضا(ع) داشته اند و کاری را انجام می دهند که عمه شان حضرت زینب(س) بعد از واقعه کربلا انجام دادند. همانطور که حضرت زینب(س)، کار پیام رسانی و آگاه سازی مردم را برعهده می گیرند و پیام حسینی را منتقل می کنند، حضرت معصومه(س) هم در این سفر به نوعی می خواسته اند پیام هجرت برادرشان را به شیعیان برسانند که با هوشمندی و ذکاوت تمام این کار را انجام می دهند. ایشان، مسیر سفرشان را کاملا متفاوت از مسیری که امام رضا(ع) را عبور داده اند، انتخاب می کنند تا بتوانند پیام برادرشان را به گوش مردم برسانند و آن ها را از آنچه بر امام رضا(ع) گذشته، آگاه سازند.»
او ادامه می دهد:« حضرت معصومه(س)، سختی بسیاری را در این سفر متحمل می شوند اما برای پیام رسانی خود با جدیت و دقت تمام تلاش می کنند که این، یکی از نقاط طلایی شخصیت حضرت معصومه(س) است. زنی باشخصیت و امامی که وقتی بناست وظیفه سیاسی اجتماعی خود را انجام دهند، تمام سختی ها را به جان می خرند و حتی در این راه جانشان را فدا می کنند. البته در مورد شهادت یا وفات این بانوی بزرگوار اطلاعات دقیقی در دست نیست.»
تجرد حضرت دلیلی بر عدم ازدواج دختران ما نیست
به نوشته کتاب ریاحین الشریعه، مشخص نیست که حضرت معصومه(س) ازدواج کرده اند یا نه اما با این حال مشهور است که ایشان هرگز ازدواج نکرده اند. باتوجه به این مساله، برخی از دخترها با الگو قراردادن این بانوی گرانقدر، از ازدواج طفره می روند که دکتر دولتی در رابطه با این موضوع توضیح می دهد:« احتمالات مختلفی از جمله نبود فردی در شان و مقام حضرت معصومه(س) و یا موقعیت سیاسی خاص خانواده ایشان، برای ازدواج نکردن حضرت مطرح شده اما من می خواهم یک احتمال دیگر را مطرح کنم. ما یکسری دستورات دینی- شخصی مثل ازدواج داریم اما گاهی برای یک شخص، شرایطی بوجود می آید که آن شخص مجبور است وظیفه دینی خود را دراولویت قرار داده و عملا نتواند به وظایف شخصی خود عمل کند؛ باتوجه به این مساله، شاید برای حضرت معصومه(س) هم، ازدواج مانع می شده تا ایشان به وظیفه دینی‌شان عمل کنند و به همین سبب نیز دین را دراولویت قرار می دهند. البته این ها فقط احتمال است و هیچ کدام را نمی توان با قطعیت به عنوان دلیل عدم ازدواج ایشان عنوان کرد.»
این کارشناس علوم قرآنی و حدیث درمورد آن دسته از دخترانی که ادعا می‌کنند ازدواج نکردنشان، مطابق عملکرد حضرت معصومه(س) است نیز می‌گوید:«همانطور که گفتیم، برخی ها به سبب درگیری با یک شرایط واقعا ممتاز و ویژه نمی توانند ازدواج کنند اما آیا این دسته از دختران ما، چنین شرایط ویژه و منحصر به فرد دینی دارند که بخواهند شبیه به آن حضرت اقدام کنند؟ قطعا چنین چیزی نیست و آن ها بیشتر به خاطر فرار از بارمسئولیت و سختی های احتمالی زندگی مشترک، از سنت پسندیده ازدواج شانه خالی می کنند. خود من بارها چنین توجیهی را از جانب برخی دخترخانم ها شنیده ام اما به واقع، هیچ کدام از دلایل این دخترخانم ها موجه نبوده و نمی تواند شانه خالی کردن از زیر بارمسئولیت ازدواج را توجیه کند.»
روزدختر، پیام آور خوبی ها
گرچه هرساله با فرارسیدن میلاد حضرت معصومه(س) روز دختر را جشن می گیریم و به نام مبارک این بانوی بزرگوار، برای دخترانمان خاطره سازی می کنیم اما باید بدانیم که این روز دختر صرفا به تدارکات ظاهری ختم نمی شود و باید سیره حضرت معصومه(س) را طوری برای دخترانمان بازگو کنیم که بتوانند از سجایای اخلاقی آن حضرت، بیشترین بهره را ببرند. دکتر دولتی می گوید:«گرچه نسبت به زندگی حضرت معصومه(س) و جزییاتی که در سبک زندگی حضرت وجود داشته، اطلاعات زیادی نداریم اما همان اطلاعات محدودی که در دست است نیز به عنوان ارثیه ای گرانقدر می تواند برای ما راهگشا باشد. علاوه بر معصومیت حضرت که همه روی آن متفق النظر بودند، برادر ایشان یکسری ویژگی ها را برای حضرت عنوان می کنند که برای دخترخانم های ما بسیار مثمرثمر است و دخترانمان می‌توانند با توجه و دقت نظر به این ویژگی ها، جای پای آن بزرگوار بگذارند.»
پرداختن به تک تک این ویژگی ها، بحث مفصلی را می طلبد اما در اینجا به چند موردمهم اشاره می کنیم. یکی از ویژگی هایی که امام رضا(ع) در مورد خواهرشان بیان کرده اند، لقب طاهره برای آن حضرت است. طاهره یعنی کسی که به مقام طهارت و پاکیزگی درون رسیده و این طهارت به سبب مصائب فکری و اعتقادی، رفتار، گفتار و کردار صحیح حاصل شده است.
دولتی ادامه می‌دهد:«بنابراین دخترهای ما اگر می‌گویند که می خواهیم فاطمه معصومه(س) را الگوی خودمان قرار دهیم، باید بدانند که چه چیزهایی افکار و اعمالشان را پاک می‌کند. متاسفانه ما امروز در برخی فضاهای مجازی و حقیقی می بینیم که موانعی برای کمرنگ کردن طهارت ها به خصوص در دختران ما بوجود آمده و دختران ما برای آنکه حضرت فاطمه را الگو قراردهند، باید از آن موانع اجتناب کنند و درمسیری قدم بردارند که بتوانند به آن طهارت موردنظر برسند.»
مرضیه و مرضیه بودن را به دخترانمان بیاموزیم
این کارشناس علوم قرآنی و حدیث همچنین به دیگر ویژگی های حضرت معصومه(س) که باید برای دختران تبیین شود، اشاره کرده و می‌گوید:« امام رضا(ع) به غیر از عنوان طاهره، از خواهرشان با عنوان رضیه و مرضیه یاد می کنند. رضیه یعنی کسی که به مقام رضای الهی رسیده و به هرآنچه که خدا برای او مقدر کرده و پیش می آورد، رضایت دارد؛ اما والاتر از مقام رضیه، رسیدن به مقام مرضیه است. مرضیه یعنی اینکه خداوند از کسی رضایت کامل داشته باشد که به گفته حضرت رضا(ع)، این ویژگی در مورد خواهرشان، صادق بوده است.»
او ادامه می دهد:« باتوجه به این توضیحات، دختران ما اگر بتوانند برای رضیه و راضیه بودن، تلاش کنند و قلبا به آنچه خداوند متعال برایشان مقدر کرده، راضی باشند و سپس با تکمیل این رضایت به مقام مرضیه شدن بسط پیدا کرده و مورد تایید خداوند قرار بگیرند، قطعا در راه حضرت معصومه(س) قدم گذاشته اند. اما این مهم چگونه حاصل می شود؟»
به واقع اگر ما وظیفه شناس باشیم و در تمام حوزه ها از جمله خانواده، علم و دانش، معرفت، ارتباط با دیگران، مسائل محرم و نامحرم، محیط کار و جامعه، وظایف خود را به درستی و مطابق با موازین دینی انجام دهیم، آنوقت است که می توانیم به مقام رضیه و مرضیه بودن برسیم.