به گزارش حلقه وصل، خوردن شیر جزو عادت‌های غذایی‌تان هست یا خیر؟ سال‌هاست رسانه‌های شنیداری و دیداری تلاش می‌کنند تا این موضوع را به همه تفهیم کنند که خوردن شیر به سلامتی‌شان کمک می‌کند و از بروز بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. اما شاید در این سال‌ها به دیدگاه طب سنتی درباره خواص شیر اشاره‌ای نشده باشد. طب سنتی مثل همیشه حرف‌های تازه‌ای در این‌باره برای گفتن دارد. حرف‌های ناگفته‌ای که در پشت تجویزهای طب نوین پنهان‌شده است. مثل همیشه نکته‌سنجی‌های طب سنتی و توجه آن به مزاج‌های مختلف در استفاده از این ماده غذایی از اهمیت بسیاری برخوردار است. اگر می‌خواهید حرف‌های تازه‌ای از خواص شیر را از دیدگاه درمانگران طب سنتی بشنوید در این گزارش با ما همراه شوید.
هر شیری مرکب از سه جوهر است
حکیم «محمدکاظم گیلانی» در کتاب «حفظ‌الصحه ناصری» در خصوص طبیعت شیر آورده است: «هر شیری مرکب از سه جوهر مختلف است: مائیت (آبی) و جبنیت (پنیری) و دسومت (چربی) که هر یک از آن‌ها مزاج مخصوصی دارد. طبیعت مطلقه شیر، گرم در اول وتر در دوم است و به حسب غلبه هریک از سه جوهر گفته شده، طبیعت آن در گرمی و سردی و تری وخشکی و اعتدال مختلف می‌شود.»
دوئل طب سنتی و نوین
طب سنتی و طب نوین در خصوص فواید شیر با یکدیگر اختلاف نظر دارند. کارشناسان طب سنتی برخلاف متخصصان طب رایج اعتقادی به نوشیدن روزانه شیر ندارند و به مصرف کنندگان این ماده غذایی هشدار می‌دهند که از نگاه طب سنتی، شیر از جمله مواد غذایی است که مصرف آن باید به قاعده و متناسب با سن و مزاج افراد باشد، چرا که مصرف بی‌قاعده شیر ممکن است موجب بروز اختلال در عملکرد اندام‌های داخلی شود. این در حالی است که کارشناسان تغذیه و متخصصان طب نوبن دیدگاه متفاوتی دارند و نوشیدن شیر روزانه را برای تمامی گروه‌های سنی لازم و ضروری می‌دانند.
طب سنتی چه کسانی را از خوردن روزانه شیر منع می‌کند؟
چه کسانی می‌توانند هر روز شیر بنوشند؟ دکتر «محمد ابراهیم ابراهیمی»؛ پزشک طب سنتی در خصوص خواص شیر و، اما و اگرهای نوشیدن آن در گفتگو با فارس می‌گوید: «از نگاه طب سنتی تنها افرادی که میزان اخلاط بدنشان متعادل است، می‌توانند به راحتی شیر مصرف کنند و افرادی که در بدنشان به ویژه در معده آن‌ها خلط غالب وجود دارد برای مثال بلغم یا صفرا در بدنشان غالب است، باید با دستوری خاص و به میزان اندک با مشاوره متخصص طب سنتی برای خوردن شیر اقدام کنند.»
دکتر ابراهیمی توضیحات بیشتری می‌دهد و می‌گوید: «افرادی که در معده‌شان خلط بلغم زیاد باشد یعنی با علائمی مثل پر آب شدن دهان، سفیدی صورت و دیرهضمی غذا رو به رو هستند اگر در خوردن شیر زیاده روی کنند بلغم در بدنشان افزایش پیدا می‌کند و در این حالت عوارض ناشی از افزایش این خلط برایشان به وجود می‌آید. این شرایط برای افرادی که خلط غالب بدن آن‌ها صفرا و دم باشد نیز اتفاق می‌افتد و مشکلاتی را برای آن‌ها به وجود می‌آورد، بنابراین مصرف شیر باید با مشاوره متخصص طب سنتی انجام شود و افرادی که دچار خلط غالب هستند باید بعد از پاکسازی و متعادل سازی بدن نسبت به مصرف شیر اقدام کنند، وگر نه استفاده بی رویه آن‌ها نه تنها فایده‌ای ندارد بلکه موجب بروز مشکالت مختلفی برای بدن هم می‌شود.»
چه زمانی خوردن شیر ممنوع می‌شود؟
شاید شما هم عادت داشته باشید که در وعده صبحانه، شیر را با تخم‌مرغ بخورید یا اینکه زمان نوش جان کردن چلوکباب، زرده تخم مرغ را روی برنجتان بریزید و از خوردن آن حسابی لذت ببرید، اما بد نیست بدانید که ترکیب شیر با تخم مرغ، گوشت قرمز یا سفید موجب سنگینی معده و انسداد اندام‌های گوارشی می‌شود و فرد را دچار یبوست می‌کند. دکتر ابراهیمی با اشاره به این نکته مهم می‌گوید: «حالا اگر این فرد، زنی باردار یا شیرده باشد و شیر را با گوشت میل کند این یبوست و دل‌پیچه را به نوزادش هم منتقل می‌کند، بنابراین توصیه شده وقتی شیر می‌خورید حتماً با فاصله یک ساعت بعد از آن سراغ غذاهایی که از گوشت و تخم‌مرغ تهیه شده، بروید و در صورتی که گوشت یا تخم‌مرغ خوردید به مدت ۳ ساعت صبر کنید تا این غذا هضم شود و پس از آن شیر بنوشید تا بتوانید از خواص درمانی آن بهره‌مند شوید.»
*شیر گاو؛ بهترین شیر است
حکمای طب سنتی معتقدند شیر حیوانی که مدت حاملگی آن نزدیک به زمان حاملگی انسان باشداز نظر تغذیه مناسب‌ترین شیر است، برای همین شیر گاو که مدت حاملگی آن نه ماه است برای تغذیه انسان و مخصوصاً اطفال مناسب‌تر از بقیه شیرها است. دکتر ابراهیمی می‌گوید: «در کتب طب سنتی هرجا واژه شیر مطلق آورده شده باشد منظور از آن، شیر گاو است که دهنیت (چربی) بر آن غالب بوده و غلیظ‌تر است. افرادی که دچار خشکی مزاج هستند و این خشکی مزاج موجب شده برخی از فعالیت‌های مغزی آن‌ها تحت تأثیر قرار بگیرد، می‌توانند با نوشیدن شیرگاو و دریافت رطوبت آن خواب راحت‌تری را تجربه کنند. به دلیل همین خاصیت است که نوشیدن شیرگاو به افرادی که به وسواس، مالیخولیا، فراموشی و بی‌خوابی مبتلا هستند کمک می‌کند تا این اختلال‌ها را پشت سر بگذارند.»
درمان آرتروز با شیر بز
شیر بز اگر چه به شکل وسیع و صنعتی کمتر در اختیار مردم قرار می‌گیرد و تنها افرادی که در روستاها زندگی می‌کنند امکان دسترسی به آن را دارند، اما این شیر در برخی کشورهای اروپایی به راحتی در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد و حتی به صورت شیرخشک شده در سوپرمارکت‌ها هم عرضه می‌شود. بد نیست بدانید که شیر بز خواص اعجاب انگیزی دارد. دکتر ابراهیمی در توضیح خواص شیر بز می‌گوید: «اگر شیربز تازه با انجیر سیاه تازه که در فصل تابستان می‌روید، مصرف شود، می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش دردهای آرتروز، روماتیسم و بیماری‌های مفصلی داشته باشد. اگر به شیر تازه بز دسترسی نداشتید، شیر خشک بز را می‌توانید تهیه کرده، آن را با انجیر سیاه خشک مخلوط کنید و با اضافه کردن آب به شیر یا خیس کردن انجیر درون آب از خواص درمانی این غذای دارویی استفاده کنید.»
شیر الاغ؛ گران‌ترین شیر
شیر الاغ یکی از سردمزاج‌ترین شیرها در طبیعت است. این شیر در صورتی که از الاغی که کره‌اش ماده است، تهیه شده باشد خواص درمانی زیادی دارد. جالب است بدانید که شیر الاغ یکی از گران‌ترین شیرها در برخی از کشورهای اروپایی مانند لهستان و برخی از کشورهای اسپانیایی زبان مانند پرو است که به صورت روزانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی از متون قدیمی به این نکته اشاره شده که اگر شیر الاغ را پیش از خواب در بینی بچکانند موجب بهبود کیفیت خواب و عمق آن می‌شود و در افرادی که مبتلا به خون‌دماغ هستند باچکاندن یک تا ۲ قطره از آن داخل حفره‌های بینی خون دماغ تا حدودی درمان می‌شود. افرادی که مبتلا به دندان درد هستند هم می‌توانند با قرقره‌کردن این شیر باعث تسکین درد خود شوند. علاوه بر این، در منابع تاریخی و سنتی اشاره شده که برخی از سلاطین در گذشته برای حفظ نشاط و شادابی پوستشان با شیرالاغ حمام کرده و از آن برای درمان و تسکین دردهای ناشی از بیماری سل استفاده می‌کردند.
از شیر برنج غافل نشوید/ افزایش قدرت باروری با شیربرنج
قدیم‌ها خوردن شیر برنج در فصل زمستان جزو عادت‌های غذایی بود؛ عادت غذایی که این روزها از آن غافل شدیم و جای آن را با فست فود و غذاهای مضر پر کردیم. اما طب سنتی بر قرار دادن شیربرنج در سبد غذایی فصل زمستان تاکید دارد. دکتر ابراهیمی می‌گوید: «شیربرنج خاصیت ملین دارد و تسکین‌دهنده‌ای خوب برای افرادی است که دچار زخم‌های روده و کولیت‌های یبوستی هستند. علاوه بر این، افرادی که تصمیم دارند چاق شوند، می‌توانند با خوردن شیربرنج یا فرنی که از شیر گاو تازه تهیه شده و در آن گردو و خرما وجود داشته باشد به خواسته‌شان برسند. حتی شیربرنج و فرنی می‌تواند قدرت باروری را هم در مردان افزایش دهد. در برخی از متون طب سنتی به این موضوع اشاره شده که خوردن شیربرنج یا فرنی با این ویژگی‌ها موجب افزایش قدرت جنسی در مردها می‌شود. البته نباید بیشتر از یک لیوان شیربرنج یا فرنی در طول روز مصرف کرد، چون مصرف بی‌قاعده و بیش‌از حد این غذای خوشمزه باعث ابتلا به سنگ کلیه و بیماری‌های پوستی مانند برص می‌شود.»
بانوان بخوانند/ ابن سینا از خواص شیر برای پوست می‌گوید
بخش‌های بسیاری از کتاب قانون ابوعلی سینا به خواص شیر اختصاص دارد. در قسمتی از این کتاب در خصوص خواصی که شیر برای پوست انسان دارد آورده شده است: «اگر شیر را بر رخسار بمالند، اثرهای زشت را می‌زداید. نوشیدن شیر برای زیبایی رنگ، بسیار مفید است، اما گاهی لکه‌های سفید در رخسار به وجود می‌آورد، ولی در این باره شیر شتر بسیار خوب است و بیم لکه آوردن ندارد. اگر شیر را با شکر بخورند رنگ را بسیار زیبا می‌کند و به ویژه زنان از آن بسیار بهره می‌برند. خیلی‌ها از اثر شیر نوشیدن، دمل‌های بد و آماس‌های تباه و باد کردگی و سرخ شدن پوست) و گری و خارششان از بین می‌رود به شرطی که نوشنده شیر، چیزی در مزاجش نباشد که ضد شیر را تباه کند و آن را به زرداب تبدیل کند.»
دیدگاه طب سنتی در مورد بهترین نوع شیر گاو
آیا می‌دانید نوع نگهداری و تغذیه گوسفند و گاو روی شیر آن‌ها و خواصشان تأثیر می‌گذارد. پزشک طب سنتی توضیحات جالبی در این خصوص می‌دهد؛ «شیر حیواناتی که علف خشک و خوشبو می‌خورند و در بیابان‌ها می‌چرند و در یک محل ثابت نمی‌مانند رقیق‌تر و لطیف‌تر از شیر حیواناتی است که در یک محل ثابت هستند، آن‌ها را بسته‌اند و آذوقه می‌دهند، مخصوصاً اگر علوفه حیوانات از کنجاله دانه‌های روغنی و پنبه دانه باشد که در این صورت شیر حیوان بسیار غلیظ و پر از فضولات می‌شود و باعث معده درد می‌شود. به همین دلیل مستعدان به بیماری قولنج باید از خوردن چنین شیری به طور جدی پرهیز کنند. افرادی که در بدن لکه‌های سفید دارند، از خوردن این نوع از شیر سردرد می‌گیرند و یا تب عارضشان می‌شود و همچنین کسانی که بر اثر خوردن شیر، دچار حالت استفراغ می‌شوند باید از خوردن چنین شیری پرهیز کنند. البته این روزها با توسعه شهر نشینی نوع استفاده از شیر هم تغییر کرده و خیلی‌ها نمی‌دانند شیر بسته بندی شده‌ای که از سوپرمارکت تهیه می‌کنند یا شیر فله‌ای که از فروشگاه‌های لبنیاتی تهیه می‌کنند مرغوب هست یا خیر. اما دانستن این اطلاعات خالی از لطف نیست.»
در آیینه روایات
امام علی (ع): نوشیدن شیر، شفایی برای هر درد است، مگر مرگ (بحارالانوار، جلد ۶۶)
پیامبر اکرم (ص): درمان اسهال شما در شیرِ شتر است. (کنز العمّال، جلد ۱۰)
ابوالحسن اصفهانی نقل می‌کند: نزد امام صادق (ع) بودم. درحالی‌که من نیز می‌شنیدم، مردی به ایشان گفت: فدایت شوم! من در بدنم احساس ضعف می‌کنم امام صادق (ع) به او فرمود: بر تو باد شیر، چراکه گوشت می‌رویاند و استخوان را استحکام می‌بخشد. (الکافی، جلد۶)
امام صادق (ع) در روایتی دیگر می‌فرمایند: برای گلودرد، چیزی، چون نوشیدن شیر نیافته‌ایم. (بحارالانوار، جلد ۶۲، صفحه۱۸۲)